جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پس از وفات پیامبر اکرم (ص) قبایل عرب که پیش از آن به حکومت‌های متمرکز کمتر تمایل داشتند، به مرور زمان به نظام حکومتی متمرکز روی آوردند. موضوع مشروعیت خلافت، به­ویژه در میان شیعیان امامیه به یکی از موضوعات مهم در تاریخ اسلام تبدیل شد. شیعیان امامیه با تأکید بر اصول مشروعیت قدرت در اسلام، نظام معرفتی و اپیستمولوژیکی را پایه‌گذاری کردند که تأثیرات عمیقی بر جامعۀ اسلامی گذاشت. پژوهش حاضر به بررسی این موضوع می‌پردازد که چگونه این نظام معرفتی در مناقشات مشروعیت خلافت عباسیان و علویان تأثیر گذاشته‌ است. با تحلیل متون تاریخی و روایی، مشخص شده است که این باورها نقش بنیادینی در این مناقشات ایفا کرده‌اند. این مناقشات، ریشه در اختلافات اعتقادی و سیاسی میان دو گروه دارد. عباسیان که خود را نسبت به علویان فاقد مشروعیت کافی می‌دیدند، به­دنبال اثبات مشروعیت خویش از طریق استدلال‌های شرعی و سیاسی بودند. در مقابل، علویان با تکیه بر اموری همچون رابطۀ خویش با پیامبر اکرم (ص)، حق وراثت، نسب والا و امامت، خود را به­عنوان وارثان واقعی خاندان پیامبر (ص) وجانشینان بر حق او می‌دانستند. تحلیل نظام معرفتی شیعۀ امامیه در این مناقشات می‌تواند دریچه‌ای تازه به­سوی فهم عمیق‌تر از این تحولات تاریخی و تأثیرات طولانی‌مدت آن بر جهان اسلام باز کند.

شیعه در اسلام اثری مشهور درباره تشیع و شیعه دوازده‌امامی، به قلم علامه طباطبایی. این کتاب یکی از جدی‌ترین کارها در حوزه مطالعات شیعی در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی ایران به شمار می‌رود و در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقی آمریکا و اروپا جزو منابع تدریس رشته شیعه‌شناسی بوده است. هم‌اکنون نیز جزو کتاب‌های درسی حوزه‌های علمیه ایران است. به‌گفته پژوهشگران، به‌دلیل غرض‌ورزی و تحریف دانشمندان غربی و استفاده از منابع اهل‌سنت در تحقیقات اسلامی، تشیع حقیقی در غرب هیچ‌وقت شناخته نشد. بدین منظور، علامه طباطبایی در حدود سال ۱۳۴۵ش، کتاب شیعه در اسلام را تألیف کرد. این کتاب ابتدا توسط سید حسین نصر به زبان انگلیسی ترجمه و در سطح دانشگاه‌های آمریکا منتشر شد. در سال ۱۳۴۷ش نیز نسخه فارسی آن در ایران انتشار یافت. گفته شده کتاب شیعه در اسلام، به دور از تعصبات سنتیِ مرسوم، به بررسی‌های منصفانه تاریخی و علمی پرداخته و هویت واقعی مذهب تشیع را به‌عنوان یکی از دو مذهب بزرگ اسلامی، در سطحی عالی نشان داده است. برخی از دیدگاه‌های نویسنده، در این کتاب، به این شرح است: در قرآن، سه راه برای رسیدن به حقیقت مطرح شده: روایات، عقل فلسفی، و کشف‌وشهود عرفانی. سرچشمه اصلی عرفان اسلامی قرآن و سنت و کلمات امام علی(ع) است. در قرآن، راه اصلی شناخت خدا، معرفت نفس دانسته شده است. امامان شیعه، در تفسیر قرآن، تنها از روش تفسیر قرآن به قرآن استفاده می‌کردند. کتاب شیعه در اسلام، به قلم سید محمدحسین طباطبایی، اثری کلاسیک و مشهور درباره تشیع و شیعه دوازده‌امامی است.این کتاب یکی از جدی‌ترین کارها در شیعه‌شناسی در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی ایران دانسته شده که همچنان منطقی، مستدل و جامع است. از نظر جعفریان، «شیعه در اسلام» نتیجه اتاق‌فکری بود که علامه طباطبایی در جهت تربیت اندیشه به کار برد و سهم بسزایی برای سیاسی-اجتماعی کردن اسلام در دهه ۳۰ و ۴۰ شمسی داشت.

کتاب حاضر دوره ای مختصر در اصول عقاید شیعی است که از جمله به عنوان منبع درسی عقاید/کلام در پایه دوم حوزه های علمیه شیعه مورد استفاده است. این منبع، با این انگیزه تألیف گردید که منبع مطمئنی برای آشنائی محافل دانشگاهی غرب با مذهب شیعه گردد، چرا که پیش از آن مصادر تحقیقی آنان غالباً از منابع اهل سنت و یا از فرقه اسماعیلیه بود. این کتاب دارای یک مقدمه و سه بخش و یک خاتمه است که به شرح زیر می باشند: بخش اول: در این بخش کیفیت پیدایش و نشو و نمای شیعه، از آغاز پیدایش تا قرن چهاردهم هجری مورد بررسی قرار گرفته است. سپس انشعابات شیعه همچون: زیدیه، اسماعیلیه، مزاریه و دروزیه بیان گردیده است. بخش دوم: در این بخش راههای تفکر مذهبی شیعه به شرح زیر مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است: طریق اول: ظواهر دینی، اقسام ظواهر دینی. طریق دوم: بحث عقلی و طریق سوم: کشف. بخش سوم: در بخش پایانى كتاب، اصول اعتقادات اسلامى را از نظر شیعه دوازده امامى تحت عناوین خداشناسى، پیامبرشناسى، معادشناسى و امام شناسى مطرح ساخته است. خاتمه كتاب با عنوان پیام معنوى شیعه، جهانیان را به در پیش گرفتن راه خدا و رسیدن به آخرین درجه كمال انسانى كه همان ولایت و قرب الهى است، فراخوانده است.