جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آنچه از بررسی کلی مبحث الهام ادبی در ادبیات کلاسیک ایران بر می آید این است که اعم نویسندگان و شعرای این سرزمین، برجسته ترین عامل تاثیر گذار را بر گرفته از منابع فرا طبیعی فرض کرده اند. اما، در این بین، هستند ادبایی که صرف نظر از این ماخذ، سر چشمه های دیگری را نیز مد نظر قرار داده و بدان ها اشاره کرده اند. از زمره این نویسندگان می توان به نظامی گنجوی اشاره کرد. او در آثارش، به صراحت بر این نکته تاکید می ورزد که به سبب بر گرفتن الگو از پیشینیانش و همچنین استناد به رخدادهایی که بر زندگی شخصی اش، به نحوی مستقیم، تاثیر گذاشته است از ادبای پیشین متمایز است. این امر می تواند بیان گر این نکته باشد که خوانشی که از متن نظامی به عمل می آید می تواند خوانشی مدرن و مبتنی بر نظریه های نقد نو باشد. در این مقاله تلاش می کنیم که با استناد به نظریه های خوانش ادبیات مدرن به مقوله منابع و سرچشمه های الهام ادبی در آثار این نویسنده بزرگ بپردازیم.

زیبایی لازمه ی هنر است و با اعتقاد به اینکه شعر هم از اقسام هنر به شمار می رود، نیازمند زیبایی است. تعریف دقیق زیبایی، ممکن نیست از این رو برای شناخت زیبایی اثر هنری و خاصه شعر، باید تعریف کنار گذاشته شود و عناصر زیبایی شعر، شناخته و شعربا آنهاسنجیده شود. عناصر و عوامل زیبایی شعر متعددند و هر شاعری در هر دوره ایمی کوشد تا شعرش آراسته به همین عناصر زیبایی باشد. یکی از شاخه های علم بلاغت، بدیع است که آن را نیز سبب زینت و زیبایی کلام می دانند با وجود تفاوت های فراوانی که میان شعر سنتی و نو از لحاظ وزن و قافیه و مضمون و محتوا وجود دارد ، شاعران معاصر و نوپرداز از بدیع غافل نبودند و بدیع در اشعارشان حضور چشمگیری دارد که خود موجد موسیقی است و اگر درست و هنرمندانه به کار رود عاطفه را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. ترفندهای بدیعی را می‌توان به فراوانی در شعر شاعران امروز نشان داد، یکی از این شاعران، حسین منزوی است اگر بخواهیم برجسته ترین مشخصه ی شعر منزوی را که هم آن مایه بخش زیبایی اشعارش شده بررسی کنیم ، این مشخصه در حوزه ی علم بدیع جای می گیرد. در این پایان نامه، بدیع در اشعار حسین منزوی بر اساس تقسیم بندی وحیدیان کامیار از بدیع به شش گروه (تکرار، تناسب، غافلگیری، بزرگنمایی، چندمعنایی و استدلال) از دیدگاه زیبایی شناسی بررسی شده است. آنچه که در زمینه ی بدیع از شعر او به چشم می خورد ، بیشتر مربوط به گروه تکرار است ترفندهایی نظیر تکرار و انواع آن، واج آرایی، جناس و ... که از به کارگرفتن آنها اهدافی را دنبال می کند، یکی از مهمترین آن ها غنای موسیقیایی اشعار است . و ترفندهایی که در گروه غافلگیری قرار دارند، ظهور و بروز کمتری دارند.

‫پژوهش حاضر به تجزيه و تحليل مفردات سوره حمد، پانزده آيه ابتدايي سوره بقره و مباحث صرفي، نکات لغوي، ادبي و بلاغي آن‌ها مي‌پردازد. در فصل اول از اين نوشتار، ادبيات تحقيق و موضوعاتي مانند اهميت و ضرورت تحقيق، سابقه و پيشينه تحقيق، فرضيه‌هاي تحقيق و پرسش هاي اصلي و فرعي آن مطرح شده است. در فصل دوم لغات و واژگان سوره حمد و در فصل سوم به واژگان آيات نخست تا پانزدهم از سوره بقره پرداخته مي‌شود. محور مباحث مربوط به اين مفردات و واژگان، کتاب مجمع‌البيان طبرسي است. شيوه و سبک کار در بررسي هر يک از واژه‌هاي مورد نظر در اين دو سوره به شرح ذيل است: 1. عبارات مجمع‌البيان در معناي لغوي واژه‌ها ترجمه و نقل شده است؛ 2. ديدگاه واژه شناسان و اصحاب لغت، از قبيل خليل، جوهري، ابن فارس، راغب اصفهاني، زمخشري، ابن منظور، فيومي و... درباره الفاظ و لغات ذکر مي‌شود؛ 3. کلمات و مفردات قرآن کريم از منظر مفسران و قرآن پژوهان بزرگ و مشهور همانند. شيخ طوسي، زمخشري، نحاس، ابن قيتبه و... نيز بحث و بررسي شده؛ 4. و در پايان، يک جمع‌بندي و ارزيابي نهايي صورت گرفته و ديدگاه صاحب تفسير مجمع‌البيان تحليل و نقد مي‌شود. نگارنده در تحقيق خويش به دنبال آن است تا مشخص نمايد منابع مورد استفاده صاحب مجمع‌البيان در تبيين معاني هر يک از واژه ها چه بوده؟ و: آيا وي از ساير موارد استعمال براي استشهاد به معنا استفاده کرده است يا خير؟ و: آيا مرحوم طبرسي در بيان معناي کلمات و مفردات قرآن، معاني حقيقي و مجازي را بررسيده، يا خير؟ نويسنده در يک بررسي کلي در توضيح واژه‌ها نتيجه مي‌گيرد: مرحوم طبرسي در توضيح الفاظ، بيشتر از کتاب تبيان شيخ طوسي بهره برده و براي تبيين معاني لغات، به ساير موارد نيز استشهاد کرده و به معناي حقيقي و مجازي لغات نپرداخته است.