جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش پیش رو کوشیده است تا نگرش معاد‌شناسی فلسفی در بُعد کیفیت حشر انسان را در مبانی عقلی دو فیلسوف جهان اسلام؛ ابن‌سینا و ملاصدرا بررسی نماید. با وجود دشواری و پیچیدگی داوری دربار? معاد انسان، نوشتار حاضر بر آن بوده است که ضمن بررسی و تحلیل آرای ابن‌سینا و ملاصدرا از نحو? مشی فلسفی در فهم تمایز نگرشی آنها در علم‌النفس فلسفی استفاده کند و بدین وسیله راه ورود بر عرص? تحلیل فلسفی چگونگی حشر انسان در بُعد جسمانی و روحانی را به گونه‌ای متفاوت نشان دهد. هدف اساسی در این نگرش فلسفی، ارتقا-بخشی فهم مخاطب از محتوای آموزه‌های دینی با زبان فلسفی است و در ادامه با رویکرد فهم عمیق از مضامین آیات قرآن کریم از پیوند وثیق فلسفه و الهیات، پرده برمی‌دارد.

برای کشف ابعاد علمی و فنی استدلالهای قرآن درباره معاد، مقایسه مضامین و مفاد آیات کلام الله با قالبها و شکلهای منطقی استدلال؛ لازم وضروری به نظر می رسد. همچنین تقریر صحیح استدلالهای قرآن باعث فهم بهتر آیات و جلوگیری از تفسیر برأی نیز خواهد گردید. لزوم تفکیک استدلالهای قرآن درباره معاد از سایر استدلالهای مشابه آنها در علم کلام از دیگر ضرورت ها و اهداف این پایان نامه است.تحقیق حاضر در واقع نوعی پژوهش میان رشته ای در عرصه تفسیر قرآن از یک سو و علم منطق از سوی دیگر است. به طور خاص، مفهوم"استدلالِ قرآن" یک مفهوم کلیدی و موثّر در سرتاسر تحقیق حاضر است و به همین جهت در فصل اول به تبیین و تعریف این مفهوم پرداخته و به بیان تفاوت آن با مفهوم"استدلال با قرآن" اهتمام ورزیده ایم. استدلالهای قرآن درباره معاد به صورت تمثیل، قیاس اقترانی و قیاس استثنایی قابل تقریر می باشد.

تعلیم و تربیت و مسائل مربوط به آن، مهم‌ترین مبحث و مسئله زمان حاضر است، زیرا براساس تربیت است که شخصیت انسان‌ها شکل می‌گیرد و انسان‌های تربیت شده، آینده‌سازان جامعه می‌شوند؛ در این زمینه توجه به مرگ و معاد اساسی‌ترین و اصلی‌ترین رکن تربیتی اسلام برای کسانی است که به آن ایمان و اعتقاد دارند اگر دقت کنیم درمی‌یابیم که نظام تربیتی اسلام بر مسئله معاد سخت تکیه کرده و از همین روست که بیشتر آیات قرآن، بر طرح این مسئله و پاداش و عذاب و درجات آن تأکید دارد، چرا که توجه به مسئله معاد سبب تنبّه و بیداری از خواب غفلت برای افراد می شود که همین امر موجب جلوگیری از کج‌روی ها و انحرافات اخلاقی و به وجود آمدن زمینه‌های مناسب جهت رشد وترقی و رسیدن به سعادت می‌گردد.لذا این تحقیق با هدف شناخت معاد در قرآن و بررسی آثار تربیتی حاصل از آن صورت گرفته است روش انجام آن نیز به صورت توصیفی-تحلیلی بوده است که در آن، با مراجعه به منبع اصلی یعنی قرآن، مطالب لازم جمع‌آوری شده و بعد با توجه به تفاسیر وکتب مربوطه دیگر به تحلیل آن‌ها پرداخته شده است.این نوشتار در 4 فصل تنظیم شده که فصل اوّل به بیان کلیات پرداخته است، در فصل دوّم به دیدگاه‌های تعدادی از مکاتب ومذاهب، و برخی صاحب‌نظران آن‌ها تحت عنوان پیشینه نظری پرداخته می شود، و هم چکیده تعدادی از پایان‌نامه‌های انجام شده در این رابطه با عنوان پیشینه تجربی ارائه می‌گردد. در فصل سوّم پس از تبیین اصل معاد و جایگاه آن در تربیت اسلامی، به تبیین تأثیرات آن در باورهای فردی، اجتماعی واخروی انسان پرداختیم. و فصل چهارم نتایج به دست آمده را بررسی می‌کند و به ارائه پیشنهادها وذکر موانع می‌پردازد و به این نتیجه می‌رسد که: ایمان به آخرت سبب بیداری، آگاهی، تقوا، تهذیب نفس و ترس از گناه و ظلم و در مقابل بی‌توجهی به این امر سبب دوری از حقایق و غرق شدن در دریای مفاسد و گناهان می‌شود بنابراین! پیشنهاد می‌شود که تبیین دقیق و صحیح اعتقاد به معاد با استفاده از روش های موثر آموزشی و تربیتی و در قالب های جذّاب هنری و فرهنگی در بیداری فطرت‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای دارد لذا به طور جدی مورد توجه و اهتمام مسئولین قرار گیرد.

تحقیقی در بیان دلایل امکان و ضرورت معاد از دیدگاه قرآن با بهره گیری از دیدگاه مفسران مشهور و برخی دیدگاه های حکما و متکلمان اسلامی است. پژوهش حاضر در سه بخش تنظیم شده است. نویسنده پس از مباحث مقدماتی در بخش دوم به دلایل امکان معاد در قرآن پرداخته است. وی پس از بیان امکان ذاتی و وقوعی حیات اخروی، با استدلال به قدرت خدا، آفرینش شگفت انگیز جهان، خلقت ابتدایی انسان ها، زنده کردن زمین های خشک و بدون گیاه در فصل بهار هم چنین با ارائه نمونه های عینی زنده کردن مردگان در دنیا مانند داستان حضرت ابراهیم، عزیر و برخی از مسائل دیگر، بر امکان وقوعی حیات اخروی انسان ها استدلال کرده است. و در پایان ضرورت حیات اخروی با استناد به آیاتی که به برپایی قیامت و پاداش و کیفر خبر داده در قالب دلایل نقلی و نیز استناد به دلایل عقلی شامل برهان عدالت، حکمت و رحمت تبیین شده است.

این پایان نامه در شش فصل با عناوین ذیل تدوین شده است: ادبیات معاد، اعتقاد، ایمان و یقین، مطالعه تطبیقی معاد در عهدین، معاد در معارف اسلامی،سازندگی و انسان، ماهیت انسان، تأثیر معاد در روابطفردی و اجتماعی. در این پژوهش اعتقاد به معاد عامل ساده زیستی، تخلیه نفس انسان از رذایل اخلاقی،اعراض از تجملات و حب جاه و شهرت و مقام، وآراستگی به فضائل اخلاقی شمرده شده است.

معمول است که تحقیق هایی که درباره معاد صورت می گیرد و حتی تحقیق هایی که درباره معاد شناسی قرآنی است، به مسائل خاص واز پیش تعیین شده ای می پردازد که عمدتاً خاستگاه کلامی دارند؛ مسائلی نظیر اثبات معاد، معاد جسمانی، نشانه های رستاخیز، وصف بهشت و جهنم و.. طرح این مسائل و پی جویی پاسخ آنها سرو شکلی عمدتاً کلامی به موضوع معاد می دهد و جایگاه ونقش آن را در میان مفاهیم دینی متناسب با همان مسائل تعیین می کند. اما در این موضوع معاد در کلیت آن، آن گونه که در قرآن کریم تصویر شده مورد مطالعه قرار می گیرد. این تحقیق در قالب نام های معاد صورت گرفته است، یعنی واژه هایی که به معنای کلی معاد(جهان پس از مرگ و نه بهشت و جهنم) و رستاخیز(نه نشانه ها و اتفاقات مرتبط با آن) ارجاع می دهند. روش این تحقیق هم روش معنی شناختی است، یعنی مطالعه ساختگرایانه معنا. در اینجا نام های معاد در قرآن کریم در چارچوب مطالعه روابط معنایی تغییرات معنایی و توصیف معنا بر اساس تحلیل بافت زبانی(آیات) مورد مطالعه قرار گرفته اند. معنای"الیوم آلاخر" که بر اساس تحلیل کاربردی آن در آیات مورد مطالعه قرار گرفته،معنایی کلی نگراست و بر اصل معاد دلالت دارد. معنای"الاخره" در چارچوب مطالعه تقابل آن با "الدنیا" و تضییق معنایی آن توصیف شده است. بخش مفصلی از معنی شناسی آلاخره به توصیف معنی ضمنی آن یا همان تداعی های "بهشت"، "دوزخ" و "آن جهان" اختصاص دارد. معانی ارجاعی و ضمنی"یوم القیامه" و"الساعه" نیز از طریق تحلیل کاربردهای آنها و مفاهیم هم نشین و جانشین آنها در آیات، مورد مطالعه قرار گرفته است. معنی شناسی نام های معاد در قرآن کریم همچنین نشان می دهد که مفاهیم"دنیا" و"جزا" نقش اصلی را در شکل دادن و تعیین نقش معاد در قرآن کریم دارند، مفهوم"ایمان" و مفاهیم مرتبط با آن(نظیر: کفر، تکذیب، شک،...) و نیز رابطه انسان با معاد را تصویر می کنند.

در این تحقیق معاد از دیدگاه سه آیین یهود و مسیح و اسلام مورد بررسی قرار گرفته و موضوعات مورد بحث در آن عبارت است: پدیده ی مرگ، مرگ از دیدگاه عهد عتیق و یهود، مرگ از دیدگاه مسیح (آیین مسیحیت)، مقایسه ی پدیده ی مرگ در سه آئین، برزخ از دیدگاه سه آیین، رستاخیز در سه آئین، علائم وقوع قیامت در آئین مسیحیت، معاد جسمانی از دیدگاه سه آئین یاد شده، بهشت و جهنم از دیدگاه مسیح، یهود و اسلام، وجوه اشتراک و افتراق سه آئین در اعتقاد به معاد و بهشت و جهنم، قیامت

تحقیقی است در تبیین معاد و معاد جسمانی از دیدگاه قرآن کریم. این پژوهش در دوازده فصل تنظیم شده است. ابتدا تحت عنوان «فرجام شناسی» به بررسی دیدگاه اقوام و ملل گذشته از زبان قرآن و تاریخ توجه شده و به فرجام شناسی مصری ها، یونانی ها، رومی ها و بابلی ها اشاره شده است. سپس فرجام شناسی نزد ادیان بزرگ همچون آیین های برهما، بودا، زرتشت، یهود، مسیحیت و اسلام بیان شده است. نویسنده در رابطة «معاد جسمانی» دیدگاه قرآن را واضح و مستدل بیان کرده و شبهات آن را پاسخ داده است. وی در مورد دلایل معاد، در دو محور، یکی اصل امکان معاد و زندگی پس از مرگ و دوم وقوع و تحقق عقلی و نقلی آن بحث نموده است. در پایان نیز «حوادث پیش از معاد جسمانی» همچون ماهیت و حقیقت مرگ و عالم برزخ و نیز «حوادث پس از معاد جسمانی» را مانند تجسم عمل و وجوه مشترک و متفاوت دنیا و عالم آخرت را تبیین کرده است.

پایان نامه حاضر معاد جسمانی را طی ده فصل با این عنوان ها بررسی کرده است: فصل اول، پیرامون واژه معاد؛ فصل دوم، دیدگاههای مختلف در مورد کیفیت و چگونگی معاد؛ فصل سوم، سخنی درباره انسان؛ فصل چهارم، اعلان رستاخیز؛ فصل پنجم، بهشت و دوزخ و اثبات معاد جسمانی؛ فصل ششم، دنیا در آستانه رستاخیز؛ فصل هفتم، سیری در روایات و اثبات معاد جسمانی از خلال آنها؛ فصل هشتم، علم و قدرت خداوند؛ فصل نهم، خلقت عین یا مثل؛ فصل دهم، شبهات