جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این تحقیق ابتدا در ضمن بخش اول که تحت عنوان کلیات نگاشته شده است، به تبیین موضوع، ضرورت موضوع، سوالات تحقیق، اهداف پژوهش و روش تحقیق و پیشینه آن پرداخته شده است و نیز ضمن بررسی معانی لغوی و اصطلاحی واژه های کلیدی، به اهمیت اخلاق اشاره شده است. در این تحقیق، اخلاق به دو قسمت فردی و اجتماعی تقسیم شده است و در اخلاق فردی، جلوه های اخلاق فردی در قیام اباعبدالله الحسین (ع) مورد بحث قرار گرفته و مصادیق رفتاری و گفتاری حضرت در قیام عاشورا، تحلیل و ارزیابی شده است. و همچنین در بعد اجتماعی به نمونه هایی از اخلاق اجتماعی آن حضرت که در این نهضت بزرگ و بی مانند جلوه گری کرده است، پرداخته شده است. و در خاتمه با جمع بندی نتیجه گیری و فهرست منابع رساله خاتمه می یابد.

این پژوهش به تبیین انگیزه مخالفت‌هایی که نسبت به پیامبر اسلام(ص) صورت می‌گرفت و بررسی سیره آن حضرت در برخورد با این مخالفت‌ها پرداخته است. انگیزه مخالفان پیامبر اسلام(ص)را می‌توان در جهل و تعصب، ترس از فقدان آرامش، ترس از سقوط موقعیت اجتماعی، هراس از فروپاشی نظام قبیله‌ای، جبرگرایی، رقابت‌های قبیله‌ای، عدم شناخت از پیامبر(ص) و تعارض اندیشه توحید با شرک دانست. روش پیامبر(ص) در برخورد با مخالفان، مبتنی بر مدارا، محبت، حکمت، اندرز نیکو و استدلال و مناظره به نیکوترین روش بود. این روش در اوایل بعثت، باعث تحریک عواطف و احساسات مردم مکه شده و آنان را به اسلام ترغیب می‌کرد. اما هنگامی که مشرکان، به اصل دین حمله می‌کردند، برخورد پیامبر همراه با صلابت و قاطعیت بود. به همین دلیل، برخورد پیامبر(ص)، نسبت به مخالفت‌های یهودیان مدینه، در ابتدا بر اساس استدلال و مدارا، و اتعقاد پیمان‌های صلح بود، اما هنگامی که یهودیان پیمان‌شکنی کردند، و با مشرکان مکه شروع به همکاری نمودند، حضرت دستور جنگ با آن‌ها، و محاصره و اخراج آنان را از مدینه صادر کرده و بعضی از سران فتنه را نیز اعدام نمود. آن حضرت در برخورد با منافقان فتنه‌انگیز هم تا جایی که ممکن بود مدارا می‌کرد، اما اگر فتنه‌ها در مورد مسایل اصولی بود، به‌شدت با آن برخورد می‌کرد. دعوت دولتهای بزرک از طرف پیامبر به خاطر فراهم نمودن زمینه دعوت و دفع تجاوز آن‌ها بوده است. ایشان با مخالفان فکری و عقیدتی نیز، بر اساس دعوت به اقامه برهان، پند و اندرز و مناظره به شیوه نیکو برخورد می‌کردند.

صفت خوف و رجاء در زندگی عملی انسان نقش تعیین کننده ای دارد،زیراانسان با داشتن امید،از خطر ورود در زمره کافرانرهایی یافته و با دارا بودن بیم، خود را از مکر الهیدر امان نمی بیند.خوف و رجای حقیقی،هرگونه موانع کمال را از سر راه انسان برداشته ، موجب وصول انسان به مراتب بالای قرب الهی می گرددو براى هر انسان خواهان سعادت، اعم از سعادت دنیوى و اخروى لازم است.مومن راستین هم امید به لطف و رحمت حق تعالی دارد و هم از عذاب و کیفر خداوند وحشت دارد. امیدِ تنها، بدون عمل، غرور و خود فریبی است؛ خوفِ تنها نیز ناامیدی می آورد که از گناهان بزرگ و خطر آفرین است، از این رو، دانشمندان علم اخلاق در مورد این دو صفت و همراهبودن آنها سخت تأکید کرده اند.احوال زندگی مردم نشان میدهد، بیشتر آنان دچار افراط و تفریط در این زمینه اند . یکی از دلایل این امر، روشن نبودن مسأله است.بنابر این با بیان دقیق جنبه های مسأله،میتوان از افراط و تفریط در این زمینه جلوگیری کرد.این پژ‍وهش درصدد است، با بررسی میزان خوف و رجاءو بررسی این دو مفهوم و نسبتشان با یکدیگر و پیامدهای ناشی از آن،نقش خوف و رجاء را در حیات اخلاقی انسان تبیین نماید،تا جامعه اسلامیمان به آرمان اصلی اش که جامه عمل پوشاندن به تمام دستورات دینی است نزدیک تر گردد.

رساله حاضر در 5 فصل تنظیم شده است. ابتدا دیدگاههای غایت انگارانه، وظیفه انگارانه و اخلاق اسلامی مطرح و سپس به صورت تطبیقی بررسی شده‌اند.

صداقت در لغت به معنای راستی، راست گفتن، مطابقت حکم با واقع، اخلاص.......می باشد و در نگاه آیات و روایات و علمای اخلاق عبارت است از هماهنگی قول و عمل. دارای دو نوع کاربرد می باشد، از جمله صدق گفتاری و صدق رفتاری. کلامی که مطابق با واقع است، رفتاری که تصدیق کننده ی گفتار و اعتقاد انسان است. صدق و راستی در تمامی اقسامش دارای اهمیت است و برای فرد، نتایج شایسته ای را به همراه دارد. راستگویی از لوازم و نشانه های صفاتی همچون وفای به عهد و امانت داری است، و نفاق از واژگان متضاد آن است. چرا که منافق کسی است که باطن و ظاهرش یکی نیست و با هر کس که ملاقات می کند از او تعریف و تمجید می کند و در غیاب او به تکذیب و غیبتش می پردازد. البته نفاقی که در این بحث مطرح است، نفاق در خصوصیات اخلاقی است. کسانی که روزه می گیرند، نماز می خوانند اما در امانت خیانت می کنند، دروغ می گویند و به وعده های خویش عمل نمی کنند. بدین ترتیب رفتار غیرصادقانه مترادف با نفاق است. صداقت در زمره ی فضایل اخلاقی و سبب نجات و رستگاری انسان می باشد. فضیلتی راسخ در نفس آدمی که در فرد ملکه شده و جزو سجایای اکتسابی اوست و مقتضی توافق ظاهر و باطن فرد می گردد تا بدین وسیله آدمی دارای رفتاری پایدار گردد. از دیدگاه علمای اخلاق صداقت دارای مولفه هایی از قبیل آگاهی، نیت، اختیار، اراده، قدرت... می باشد.. صداقت تنها یک ویژگی انسانی نیست بلکه در مرتبه ی اولی به خداوند اختصاص دارد، چنانچه خداوند بارها در قرآن به آن اشاره فرموده است که من از صادقین هستم و به وعده هایی که داده ام عمل خواهم کرد. صداقت علاوه بر اقسامی که بیان شد عبارت است از، صدق در نیت و اراده، صدق در عزم، صدق در وفای به عزم. ایمان به خدا، غیب، قیامت، ملائکه صدق در نیت و انفاق صدق در عزم و جهاد، صبر، هجرت، پرهیزکاری صدق در وفای به عزم است. با مطالعه ی در سیره ی انبیاء نیز به پایبندی آنان به صداقت برخورد می کنیم. چنانچه در بعضی ازموارد با واژه ی صدّیق معرفی شده اند. از جمله حضرت ادریس، ابراهیم، موسی، اسماعیل . اهمیت صداقت علاوه بر دلایل نقلی با دلایل عقلی و تجربی نیز به اثبات رسیده است. عقل هم به تناسب شرایط مختلف، ممکن است به ارزش مثبت یا منفی بودن حکم کند. به تجربه نیز در می یابیم که انسانی که با دیگران یکرنگ نباشد، در برابر وجدان خویش نیز آرام نخواهد بود. رفتار صادقانه علاوه بر آثار فردی، دارای آثار اجتماعی نیز می باشد.

موضوع نسبت دين و اخلاق، اساسي‌ترين موضوعِ مورد بحث بين مسيحيان و سکولارها، است. مراد از اخلاق در اين مسأله، طبق اصطلاح انديشمندان غربي، نهاد اخلاقي زندگي است. يعني اخلاق، همچون نهادهاي ديگر(مثل نهاد خانواده،آموزش، حکومت، اقتصاد) يکي از نهادهاي ضرور زندگي‌ است و عقل خود بنيادِ بشر، مرجع نهايي ارزش‌گذاري اخلاقي است؛ انسان‌ها به وسيلة عقل، خوب و بد را تشخيص داده، همديگر را به انجام عمل خوب تحريک، يا به خاطر انجام عمل خوب، ستايش مي‌کنند و از انجام عمل بد نهي، يا به خاطر انجام عمل بد، سرزنش مي‌کنند و مراد از دين، مجموعة عقايد و قوانين به دست آمده از طريق وحي و نبوّت است. طبق تبيين استاد محمّدتقي مصباح يزدي، عمده‌ترين اقوال در نسبت دين و اخلاق عبارتند از: 1. اتّحاد دين و اخلاق 2. تباين دين و اخلاق 3. تعامل دين و اخلاق. طبق دلالت آیات قرآن کريم، بین دین و اخلاق، نسبت تعامل وجود دارد. يعني دين و اخلاق نيازهايي به همديگر دارند كه آن نيازها را برطرف مي‌كنند؛ دين بدون اخلاق، تحقّق پيدا نمي‌کند، يعني ابتدا بايد حسن و قبح در ذات افعال وجود داشته، و از طريق عقل قابل ادراک باشد و انسان‌ها يقين داشته باشند که قرار دادن معجزه در اختيار يک مدّعي دروغينِ نبوّت و شخصِ دروغگو براي خدا قبيح است، سپس نبوّت شخصي که قدرت معجزه دارد، اثبات شود. همچنين دين بدون کمک اخلاق، گسترش پيدا نمي‌کند، يعني پيام‌هاي ديني هر چه با اخلاق و شناخت‌هاي فطري انسان‌ها از خوب و بد، سازگارتر باشد، استقبال بيشتري از آن آموزه‌ها مي‌کنند. اخلاق هم در موارد زيادي از قبيل شناخت برخي از ارزش‌هاي اخلاقي، ضمانت اجرايي ارزش‌هاي اخلاقي و امثال آن به دين نيازمند است. دين و اخلاق، همديگر را تأييد كرده و هيچ تعارضي با همديگر ندارند. دين حاوي عقايد و دستورهايي براي هدايت انسان‌ها است و عقل که حسن و قبح را در برخي موارد کشف مي‌کند و اساس شناخت در اخلاق سکولار است، چراغي است كه خداوند براي انسان‌ عطا كرده تا به وسيلة آن، خوب را از بد، و حقّ را از باطل تشخيص دهد.

این رساله به منظور جمع آوری و ارائه دادن مطالبی که مربوط به "فضائل حضرت زهرا (ع) در منابع اهل سنت" وجود دارد، تدوین شده و در راستای این هدف، سعی شده است که تمام ابعاد زندگی حضرت که به نحوی ارتباط به موضوع فضیلت دارد، به ترتیب زمانی و بر اساس سیر تاریخی، تحقق و ظهور و بروز آنها در شخصیت حضرت زهرا (ع) جمع آوری و مورد بررسی قرار گیرد. در توضیح روند بحث و محتوای رساله، گفتنی است که ابواب و فصول بحث شامل مقاطع مختلفی مشتمل بر دوران پیش از تولد تا رحلت حضرت و عرصه های زندگی فردی و اجتماعی ایشان را در بر می گیرد و منابع اهل سنت در مجموعه این مقاطع، چهره ای ممتاز از شخصیت حضرت زهرا (ع) را پیش روی ما ترسیم می کند.

این تحقیق دارای پنج فصل است که ابتدا به مفاهیم بنیانی و لغوی؛ تعریف برّ، و ابرار در لغت و اصطلاح و واژگان همسو و مخالف آن و همین طور به ریشه‌یابی نیکی در فرهنگ مردم پرداخته شده است.برّ یعنی وسعت دادن در کار نیک،و این هم به خدای متعال نسبت داده می‌شود، و هم به انسان‌ها، برّ از جانب خدای متعال ثواب و از بنده اطاعت است، و این (اطاعت) بر دو قسم است: یک قسم آن در اعتقادات و قسمی دیگر در اعمال که در واقع آیه‌ی [لَیسَ البرَّ ان تُوَلُّوا وُجُوهَکُم ...] جامع همه‌ی موارد است. وقتی از پیامبر(ص) در باره برّ سئوال شد حضرت این آیه را تلاوت فرمود؛ زیرا این آیه حاوی اعتقادات، اعمال، واجبات و مستحبات است.وسپس به حقیقت برّ کاربردها، مصادیق برّ در میان پیروان ادیان سابق و اموری که در زمان جاهلی و همزمان با نزول قرآن و بعد از رحلت پیامبر (ص) اسلام به عنوان برّ یاد می‌کردند در حالی که برّ نبودند، و مصادیق پنداری آن را بررسی نموده و مصادیق واقعی برّ را از نظر قرآن بیان نموده، و موارد آن را به خوبی مشخص نموده‌ایم. و همینطور راه رسیدن به برّ و گستره‌ی برّ در عبادات و امور فردی و اجتماعی را بحث نموده‌ایم.و بعد از آن به معرفی و شخصیت شناسی ابرار از قبیل؛ شناسایی، تعریف و الگوهای واقعی از آنان در میدان برّ و انفاق، پرداخته و مبانی فکری و عقیدتی آنان، رفتار و اخلاق آنان را بیان نموده‌ایم.که نمونه‌ی بارز چهره‌های تابناک و درخشان، اسوه‌های صبر و مقاومت در سختی‌ها، آنان که با ایثار و از خود گذشتگی محبوب‌ترین چیزی که داشتند در وقت نیاز به دیگران دادند اینان، جز اهل بیت (ع) و در مرتبه‌ی نخست علی و فاطمه و حسن و حسین (ع) کسی نیست آنها هستند که ابرار واقعی‌اند. در این باره بحث مفصل نموده و به خصوص سوره‌ی انسان و شأن نزول آن را مورد بحث و بررسی قرار داده‌ایم. سپس به درجات و پاداش ابرار، نیک فرجامی و تفاوت آنان با فجار پرداخته‌ایم، و نعمت‌هایی که خداوند به پاس زحمات و ایثار ابرار برای آنان عطا نموده یاد آور شده‌ایم که به بعضی از موارد اشاره می‌شود: نوشیدنی‌های بهشتی، سایه‌ی بهشتی و میوه‌های رسیده، خدمتکاران جوان و .... و انواع نعمت‌های بهشت و مواهب آن آشاره شده است. وهمین طور راه‌های رسیدن به مقام ابرار را بررسی نموده‌ایم که دعا، ایثار، ذکر و تفکر از مهم‌ترن آن است.و در خاتمه به موانع و آسیب‌ها پرداخته و از بزرگ‌ترین مانع برّ در اینجا یعنی فراموشی بحث نموده و همینطور موانع دیگری مانند نادانی، خودخواهی، دنیا طلبی، شیطان، بخل و بحران معنویت را یادآور شده‌ایم. و در آسیب‌های برّ از منت‌گزاری و ریا سخن گفته شده است. و در پایان نتیجه‌ای از تحقیق آورده شده است.

تحقیق حاضر حاوی تمام مباحث مربوط به احباط و تکفیر از نظر قرآن و روایات می باشد که این مباحث در شش فصل بیان گردیده است. فصل اول: مشتمل بر مقدمات و بیانگر بعضی از مساءل مانند، تبیین موضوع "پیشینه تحقیق" مفهوم شناسی احباط، معنای لغوی تکفیر، گسترده تکفیر و مفهوم حسنات و سیآت می باشد. فصل دوم: بیانگر ادله احباط از نظر قرآن کریم و بیان آیاتی که به روشنی بر احباط دلالت دارد و بیان شبهات و پاسخ به آنها. فصل سوم: راجع به عوامل حبط از دیدگاه قرآن کریم می باشد، اعم از عوامل مستقل و غیرمستقل مانند شرک، نقاق، تکذیب معاد و .... فصل چهارم: عوامل حبط از دیدگاه روایات می باشد، مانند نپذیرفتن ولایت علی (ع) بی صبری هنگام مصیبت، ترک عمدی نماز و.... فصل پنجم: بیان مسأله و عوامل تکفیر از دیدگاه قرآن کریم، مانند ایمان، توبه نصوح،‌تقوی، صدقه پنهانی و .... فصل ششم: بیانگر عوامل تکفیر از دیدگاه روایات می باشد مانند آشکارا سلام گفتن، شفاعت، ولایت و حب اهل البیت (ع) و... لازم به ذکر است، در این تحقیق نظریه ها و اقوال فرق اسلامی راجع به احباط و تکفیر بیان گردیده و بعد از نقد و بررسی آنها قول معتبر پذیرفته شده است.

تبیین ریشۀ انحرافات قوم یهود از دیدگاه قرآن موضوع پژوهش حاضر است که با توجه به کتابها و مقالات موجود در این زمینه، موضوعی نسبتاً جدید به حساب می‌آید. بدین منظور، با محوریت قرآن کریم، مطالبی در چهار فصل گرد آمده است.پس از بیان کلیات تحقیق و مفاهیم اصلی در فصل اول، تصویری کلی از مشخصات قوم یهود از قبیل عناوین قرآنی این قوم، پیشینه، برتری بر جهانیان، انحطاط و عاقبت او در فصل دوم ارائه شده است. یهود بسیار مورد توجه قرآن است و آن کتاب شریفْ با عناوین مختلف از او یاد کرده است. نژاد این قوم به حضرت ابراهیم می‌رسد و از لحاظ اعتقادی، مؤمن و موحد بوده است و همین سبب شده بر جهانیان برتری یابد و نعمتهای فراوانی از جانب خدای متعال دریافت کند؛ ولی سرانجام بر اثر نافرمانی-های پیاپی، به انحطاط کشیده شده و در دنیا و آخرت بدعاقبت گردیده است. در فصل سوم، علت انحطاط و بدعاقبتی یهود از رهگذر برشمردن انحرافهای او در سه برهه از حیاتش یعنی دوران حضرت موسی، دوران انبیای بنی‌اسرائیل و دوران پیامبر گرامی اسلام تبیین گردیده است. انحرافْ ویژگی ذاتی نژاد یهود است که در طول تاریخش، به اَشکال مختلف در او بروز کرده است. در فصل چهارم، به چرایی گرفتار شدن یهود در انحرافهای متعدد و متنوع پرداخته شده است. «ضعف ایمان» به خدای متعال، نبوت حضرت موسی و تعالیم توراتْ ریشۀ انحرافات یهود در دوران حضرت موسی است. «کبر» ریشۀ انحرافات او در دوران انبیای بنی‌اسرائیل است و «حسد» ریشۀ انحرافات او در دوران پیامبر اسلام است. حسد آنها ریشه در کبر دارد و کبر ریشه در ضعف ایمان. ضعف ایمان هم محصول فضای آلودۀ حاکم بر یهود در دوران حضور در مصر است که «بت‌پرستی»، «سحرورزی» و «فشار و آزار» از مؤلفه‌های اصلی اثرگذارِ آن فضا است. چنین نتیجه‌ای در پژوهش‌های پیشین بی‌سابقه است.