جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله مسائل مهم در معرفت شناسی و نیز در فلسفة علم تاریخ واقع نمایی گزارش های تاریخی است. این موضوع یکی از نتایج شاخة «معرفت شناسی دلیل نقلی» است، که در میان معرفت شناسان غربی با عنوان «مسئلة تحویل گرایی و غیرتحویل گرایی» مطرح است. این مقاله درصدد تبیین چگونگی و میزان تحصیل این دغدغه است و آشکار می کند که واقع نمایی مراتب مختلفی دارد و اخبار ثقات می توانند تا حد اطمینان و قطع نیز معرفت بخش باشند. در کنار توجه به میزان وثاقت گوینده، توجه به قراین داخلی و خارجی نیز ضروری است. بدیهیات عقلی و نتایج آن، مسلّمات نقلی و مسلّمات علم تجربی از معیارهای بررسی محتوای گزارش های تاریخی اند.

فلسفتنا، کتابی فلسفی تألیف سید محمدباقر صدر است. این کتاب با انگیزه ارائه دیدگاه اسلام در برابر سایر نظام‌ های فکری – فلسفی تألیف شده است. مؤلف، در مقدمه کتاب ضمن بررسی مکاتب مختلف فکری و اجتماعی و نقد آنها، به قابلیت‌ های مکتب فکری اسلام پرداخته، ضرورت استفاده مسلمانان از این قابلیت‌ ها را برای جبران عقب‌ ماندگی‌ های ناشی از انفعال در برابر بیگانگان، و نیز پاسخ‌ گویی به مسائل مهم بشریت و ارائه نظام شایسته، مورد تأکید قرار داده است. بخش اول کتاب به معرفت‌ شناسی و بخش دوم به برخی از مباحث مهم و مناقشه‌ برانگیز فلسفی، مانند علیت، خدا و ... اختصاص یافته است. جریان یافتن اندیشه ‎ها، مفاهیم و فرهنگ‌ های غربی در جوامع اسلامی نزاعی بین این جریان غربی و اندیشه‌ های امت اسلامی پدید آورده است. در این معرکه، اسلام باید سخن بگوید و کلام اسلام حتما باید قوی، ژرف، صریح، روشن و جامع باشد. این کلام باید همۀ ابعاد وجود، زندگی، انسان، جامعه و دولت را در بر بگیرد تا امت اسلامی بتواند در این معرکه کلمة الله را فریاد بزند و دنیا را بدان دعوت بکند. این کتاب بخشی از سخن اسلام در این راستاست. مسئله وجود، آن گونه که باید در پرتو اسلام مطالعه شود، در این کتاب بررسی شده است و مباحثی دیگر در پی آن می‌ آید که در آنها اسلام راه‌ حل جذاب خود را برای مسائل مختلف وجود و حیات ارائه می‌ کند.

کتاب «التوحید عند مذهب اهل بیت (ع)» توسط علاء حسون به رشته تحریر در آمده است. مسئله توحید هر چند از مبانی اصلی دین مبین اسلام می باشد لکن با این حال این مسئله گویی به یکی از نقاط اختلاف بر انگیز و دستاویزی برای دشمنان جهت ایجاد شبهه و اختلاف بین مسلمانان شده است. نویسنده در این کتاب درصدد آن است تا با بیان مسئله توحید و آنچه مربوط به این مهم می شود را در مذهب اهل بیت (ع) بررسی نماید. این کتاب شامل شانزده فصل می باشد که برخی عبارتند از: وجود خداوند، وجوب معرفت پروردگار، صفات او، بحث رویت رب، احدیت و واحدیت ذات، علم خدا، ادراک خداوند، قدرت و مشیت الهی، کلام الهی. نویسنده در این شانزده فصل عمده مسائل مربوط به توحید را بیان و با تحقیقات کامل خود جای هیچ گونه القای شبهه ای را در این موضوع قرار نداده است.

یکی از مهم ترین دغدغه ها و مسائل معرفت شناسی، شیوة حصول باورهاست و یکی از مهم ترین رهیافت های نیل به این مقصود را دبلیو. کی. کلیفورد ارائه کرده است؛ وی با اتخاذ رویکرد دلیل گرایی قوی، در پی ریزی بنیان جدیدی برای پذیرش باور، نقش عمده ای داشت. عمده ترین نقطة اتکای وی در این مسیر پیوند میان اخلاق و معرفت شناسی است، به نحوی که هر خطای معرفتی خطایی اخلاقی خواهد بود. معیارهایی که وی برای رعایت حریم حقوق معرفتی، معرفی می کند بسیار سخت گیرانه و دقیق است. ترسیم دقیق فراز و نشیب های تفکر وی و بایدها و نبایدهایش در این موضوع، نشان از آن دارد که کلیفورد با دقت عملی خاصی به باورهای خویش و باورهای اطرافیانش می نگرد. او با صبر و حوصله و هم چون مصلحی که به دنبال اصلاح و دانستن و از همه مهم تر یافتن حقیقت است با شجاعت و تهور خاص خودش به تفکیک باورهای سره و ناسره می پردازد، هرچند او در کنار همة این دقت ها و بی تکلفی ها در پذیرش باورهای درست، خود را از شناخت برخی باورهای حقیقی محروم کرده است.

ایمان شورمندانه، مطلوب هر نگاه دینی است. در نگاه کرکگور این شورمندی در گرو پارادوکس است و فقط با اعتقاد و عمل به «امر محال» به دست می آید. ازهمین روست که رویکرد آفاقی زدایندۀ هرگونه شورمندی است و صرفاً، با رویکرد انفسی است که می توان ایمانی شورمندانه داشت. مبانی اندیشۀ کرکگور دراین مورد، از سویی، یک دیدگاه «غیرقیاس گروانه» به مقولۀ معرفت است و ازدیگرسو، نگاهی اراده گروانه. به این دیدگاه کرکگور، که به «برهان شورمندی» معروف شده، نقدهایی وارد است. ازجملة ناقدان این دیدگاه لویی پویمن است که بر مبنای نظریه اش دربارۀ معرفت شناسی دینی، سه نقد بر آن وارد کرده است. در ابتدای این مقاله، به نگاه ویژه ای که لویی پویمن به فلسفۀ کرکگور دارد اشارۀ مختصری خواهیم داشت و در گام بعدی، تقریری منطقی از نظریۀ معرفت شناسی دینیِ پویمن ارائه خواهیم کرد. چنان چه خواهیم دید، درخصوص ارتباط عقل و ایمان، باور پویمن یک نظریۀ «قیاس گروانۀ ضعیف» درمقابل دو نظریۀ «غیر قیاس گروی» و «قیاس گروی قوی» است و از لحاظ چهارچوب عقلانی، مبتنی بر موضع «منظرگروی انعطاف پذیر» درمقابل دو موضع «غیر منظرگروی» و «منظرگروی انعطاف ناپذیر» است. در گام نهایی، با نقدهای پویمن بر برهان شورمندی آشنا می شویم و خواهیم دید که نگاه کرکگور در این برهان با نقدهای جدی معرفت شناختی مواجه است.

در این نوشتار دیدگاه میرزا مهدی اصفهانی، به عنوان مؤسس مکتب تفکیک، دربارة مهمترین مسائل معرفت شناسی مانند چیستی شناخت، انواع شناخت، صدق و توجیه معرفت مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به این که معرفت شناسی در جهان اسلام دانشی مستقل به شمار نیامده است، بلکه اندیشمندان مسلمان آن را در ضمن مباحث فلسفی، کلامی و منطقی مطرح کرده اند، در این مقاله به نوعی دیدگاه میرزا مهدی از میان آرای الهیاتی ایشان بازسازی شده است. از خصوصیات میرزا مهدی، اظهار نظریه های خاص در مقابل آرای رایج در باب شناخت می باشد. از این روی دیدگاه ایشان در حوزه مباحث معرفت شناسی سزاوار واکاوی و نقد و بررسی جدی است. به این منظور سخنان ایشان در باب ماهیت علم، انواع علم، معنای صدق و ملاک تصدق گردآوری شده و بر اساس مباحث مطرح در معرفت شناسی مورد تحلیل و نقد قرار گرفته است.

روند بالنده حکمت اسلامی به صدرالمتألهین و پیروانش فرجام سپرد تا تعالی آن تضمین گردد، روش میان رشته ای که صدرا در مکتب خود پایه نهاد، سبب شد تا نقاط قوت سایر رشته های همگِن را برای فلسفه خود ضمانت نماید. از این مقوله است بهره های عرفانی و از جمله کاربست آموزه ی ""حقیقت و رقیقت"" در حل مسایل گوناگون هستی شناسی و معرفت شناسی و خداشناسی و علم النفس. ارایه ی جهان بینی منسجم، رهآورد کاربرد این فراز پرتأثیر در سراسر پردازش های عالی صدرایی و پیروان حکمت متعالی است. دامنه ی گسترده ی این انگاره، به مسایل معرفت شناختی و وجودشناختی نفس نیز کشیده شده و در این مباحث کلیدی و متنازع فیه مانند ارتباط نفس و بدن، کیفیت پیدایش علم و آگاهی برای نفس، و حدوث و قدم آن و سایر مسایل مرتبط، نقش بی بدیل ایفا کرده است.

در این مقاله رویکردهای مختلف «رابطه علم و دین» مورد بررسی قرار گرفته‏اند. در این زمینه به سه رویکرد متداول اشاره شده است. در رویکرد اول دیدگاه پوزیتویستی نسبت به علم و دین، بخصوص مسیحیت، تجزیه و تحلیل شده و موضوعیت نتایج حاصل از آن در اسلام مورد نقد واقع شده است. در رویکرد دوم، ضمن بیان مفروضاتی نسبت به دین شناسی و معرفت شناسی، ارتباط این دو مجموعه و در نتیجه نسبت بین علم و دین تبیین شده و در آن بر ارتباط دین یا بخشی از علوم تأکید گردیده است. در رویکرد سوم با طرح پیش فرض‏هایی راجع به معرفت رویکرد دوم، ارتباط بین دین و همه علوم مورد تأکید واقع شده است.

باورهای معرفت‌شناختی معلمان باورهای‌ست درباره ماهیت و توجیه دانش انسان که شامل ابعاد؛ مطلق دانسـتن دانش، فرایند یادگیری، ساده دانسـتن دانش، ثابـت بودن دانـش و تلاش برای یادگیـری است. مدیریت کلاس نیز به اقدامات صورت‌گرفته برای خلق و نگهداری محیط یادگیری اثربخش برای دستیابی به اهداف آموزش اشاره دارد.که شامل رویکرد مدیریت کلاسی مداخله‌گر و غیرمداخله‌گر است. هدف اصلی از اینپژوهش بررسی ارتباط بین باورهای معرفت‌شناختی معلمان ابتدائی و ارتباط آن با مدیریت کلاس بود. روش انجام پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری، شامل کلیه معلمان مقطع ابتدائی سال 89-90 آموزش و پرورش ناحیه 1و 2 که 1187 نفر است بود. که 291 نفر بر اساس نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. ابزار اندازه‌گیری باورهای معرفت‌شناختی «پرسشنامه باورهای معرفت‌شناختی شومر» و برای بخش مدیریت کلاس از «پرسشنامه مدیریت کلاس» استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها ازآزمون خی دو، ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چند متغیره و آزمون آنوای یک طرفه استفاده شد. نتایج نشان داد که بین باورهای معرفت‌شناختی و مدیریت کلاس همبستگی معنی‌داری وجود دارد و معلمان مقطع ابتدائی شهر سنندج به طور کلی باورهای معرفت شناختی خام و گرایش به رویکرد مدیریتی کلاسی مداخله‌گر دارند. نتایج نشان دادکه بین مولفه‌های مطلق دانش و فرایند یادگیری و ثابت بودن دانش با مدیریت کلاسی مداخله‌گر همبستگی وجود دارد در حالی، که با مدیریت کلاسی غیر‌مداخله‌گر همبستگی وجود ندارد. همچنین بین مولفه‌های سادگی دانش و تلاش برای یادگیری با مدیریت کلاسی مداخله‌گر و غیر مداخله‌گر هیچ رابطه‌ای مشاهده نشد. نتایج رگرسیون نشان داد که مولفه‌های فرایند یادگیری، تلاش یادگیری، و سادگی دانش به طور معنی‌داری مدیریت کلاسی معلمان را پیش‌بینی می-کند.که مولفه فرایند یادگیری بیشترین قدرت پیش‌بینی و مولفه تلاش برای یادگیری ضعیف‌ترین پیش‌بینی کننده است. بین نگرش معلمان نسبت به باورهای معرفت‌شناختی و مدیریت کلاس بر اساس جنسیت و تجربه تدریس تفاوت معنی داری وجود ندارد.

معرفت‌شناسی پژوهشدرباره چیستی ، امکان و چگونگی بدست آوردن معرفت و پرسش‌هایی از این دست می باشد. این پژوهش پس از"تبیین مبانی معرفت‌شناختی استاد مطهری(ره) به این سوال اساسی پاسخ داده است که "« مبانی معرفت شناسی استاد مطهری چیست؟ودر برنامه درسی چه کاربردی دارد؟» و سوال های فرعی نیز عبارتند از:دیدگاه معرفت شناسی استاد مطهری (ره) در باره مفهوم معرفت ، امکان معرفت، اقسام ومراتب معرفت ، ابزاروروش کسب معرفت ، مناط صدق معرفت چیست؟ و هدف برنامه درسی ، محتوای برنامه درسی ، روش های یادگیری و ارزشیابی در برنامه درسی چگونه باید باشد ؟نوع تحقیق کاربردی و توسعه ای وروش تجزیه وتحلیل یافته هاتوصیفی- تحلیلی و استنتاجی است جمع آوری اطلاعات به صورت نظری کتابخانه ای و به وسیله فیش برداری انجام شده است. در این پژوهش مبانی معرفت شناسی استاد مطهری در قالب ۴۰ بند ارائه ،سپس هدف ، محتوای برنامه درسی ، روش های یادگیری و ارزشیابی براساس مبانی معرفت شناسی استاد مطهری نیز در ۴۰ بندارائه می گردد..