جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چینش نظام هستی به عنوان یکی از مسائل مهم علوم حکمی پس از پذیرش اصل کثرت؛ چه کثرت در وجود و چه کثرت در مظاهر وجود، مورد بحث قرار می گیرد. بحث چینش نظام هستی همان تبیین مراتب موجودات هستی است که در مغرب زمین بویژه از زمان افلاطون و در شرق بالأخص در ادیان هندی از قدیم الایام مطرح بوده است. در طول تاریخ اندیشمندان، حکماء و عرفاء از تبیین هستی و چینش آن بیانات و تفسیرهای متفاوت را ارائه کرده اند که در بین آنها سعی و تلاش حکما و عرفای مسلمان به خصوص عرفای شیعی در تفسیر و تبیین چینش نظام هستی حائض اهمیت است. این نوشتار که براساس روش تحقیق کتابخانه ای و با نگاه تحلیلی توصیفی به آثار مرحوم فیض کاشانی پرداخته و هدف آن بررسی و تحقیق دیدگاه ایشان در خصوص چینش نظام هستی است. علامه فیض کاشانی یکی از اندیشمندان بزرگ و جامع علوم عقلی و نقلی در قرن یازدهم است که در علوم مختلف اسلامی، بصورت مستقل وارد شده و آثار و تالیفات ارزشمندی پس از خود گذاشته است. وی از طرفی با رویکرد روایی و حدیثی به مسئله چینش نظام هستی می پردازد و از طرف دیگر با رویکرد فلسفی و عرفانی این موضوع را پیگیری کرده است. ایشان در آثار تفسیری و روایی، صرفاً به دنبال جمع آوری روایات تفسیری نبوده و خود با داشتن گرایش های حکمی و عرفانی، در مقام جمع آوری و ترتیب روایات، اجتهاد ورزیده و در مقام تفسیر آنها نیز تنها به ظاهر آیات و روایات اکتفا نکرده است، بلکه به خاطر تاثیرپذیری‌اش از آثار اهل معرفت به تاویل روی آورده است. و با استفاده از آیه خزائن و حدیث کنز مخفی به مراتب پیش از خلقت یعنی مراتب صقع ربوبی و واحدیت اشاره کرده است. همچنین با استفاده از روایات مربوط به اصناف ملائکه و ارتباط آنها با مراتب بالا و نقش آنها در عوالم پایین مانند مشهور اهل معرفت قائل به احدیت و واحدیت و عالم عقل و مراتب پایین تر در چینش نظام است. ایشان همچنین در کتب حکمی و عرفانی خود به چینش نظام هستی پرداخته و بر دیدگاه مشهور در این خصوص صحه گذاشته است و در خصوص انسان کامل اظهار داشته که انسان ذو جهتین یعنی حقی و خلقی بوده و بدین سبب مظهر اتم حضرت حق و مرآت تمام نمای آن است. وی انسان را روح عالم و عالم امکان را جسد انسان کامل می داند.

تبیین و اثبات گزاره های دینی و الهیاتی از طریق گزاره های فلسفی یکی از روشهای متفکران دینی است که بسیاری از متفکران و متألهان اسلامی و مسیحی از آن بهره برده اند. در میان متألهین اسلامی ابن سینا، خواجه نصیر، علامه حلی، صدرالمتألهین چنین کردند و از متفکران مسیحی "توماس آکویناس" از این روش استفاده کرده است. وی که در فلسفه از آثار ابن رشد و ابن سینا بسیار استفاد نموده، در کتاب "هستی و ذات"تلاش می کند تا از مسأله فلسفی "وجود و موجود" کمک گرفته و تبیینی دقیق از وجود خداوند متعال و خلقت ارائه کند. .وی "وجود" و"خداوند" را یکی تلقی می کند و خداوند را فعلیت یا فعل وجود می داند و معتقد است مخلوقات، وجود را از خداوند دریافت می کنند.هر چند آکویناس با فلسفه ارسطو و تفسیر ابن رشد و ابن سینا پایه های فلسفی خود را بنا کرده است اما با یک تفسیر می توان لازمه نظریه وی را نزدیک شدن به اصالت وجود و برهان صدیقین تلقی کرد.مقاله حاضر با روش تحلیلی-توصیفی نظریه وی را درباره وجود و خداوند از کتاب "هستی و ذات" بررسی، تحلیل کرده و لوازم آن را بیان می کند.

ترجمه ماشینی: مسئله هستی در متافیزیک غربی مرکزیت دارد. که به شدت در آیات پارمنیدس حک شده بود، در ارسطو به عنوان موضوع علمی که صراحتاً «الهیاتی» نامیده می‌شود، رنگ‌های مشخصی به خود گرفت. برای ارسطو، وجود را نمی‌توانست به شیوه‌ای عام با طبیعت‌های دیگر به اشتراک بگذارد. به عنوان یک طبیعت، باید آن را نه در گونه های مختلف، بلکه فقط در یک نمونه اولیه یافت. بر این اساس، علمی که ماهیت اولیه آن را مشخص می کند، تنها علمی بود که از نظر آن چه که هست، به طور کلی با آن رفتار می شود: به وجود بودن می پردازد.

ترجمه ماشینی : هستی و زمان هایدگر (BT) با استفاده تداعی کننده، خاص، اما بسیار عمدی از زبان مشخص می شود. این تز استدلال می کند که این به دلیل برداشتی از زبان است که از تعهدات کلی او به فلسفه پدیدارشناختی آگاه است و شایستگی چنین رویکردی را ارزیابی می کند. ویژگی پدیدارشناختی BT ابتدا در چارچوب تلاش هایدگر برای رادیکال کردن برنامه بنیادی تحقیقات منطقی هوسرل مورد بررسی قرار می گیرد. بخش مرکزی این امر، توسعه یک مفهوم پدیدارشناختی متمایز از مفاهیم فلسفی به عنوان نشانه رسمی توسط هایدگر بود. از آنجا که این اساس برداشت کلی هایدگر از زبان در BT را تشکیل می‌دهد، نشانه‌های رسمی با جزئیات مورد بررسی قرار می‌گیرند. مفهوم زبان و نقش روش شناختی آن در خود BT در این زمینه مورد بحث قرار می گیرد. پس از طرح کلی پرداختن به زبان در تحلیل دازاین، دیدگاه دوسوگرای هایدگر را در مورد استفاده روزمره از زبان بررسی می‌کنم و استدلال می‌کنم که این دوسوگرایی در تصور قبلی از نشانه‌های رسمی پیش‌بینی شده است. این نشان می‌دهد که استفاده روتین از زبان حالتی از درک را ایجاد می‌کند که با پوچی یا عدم آگاهی واقعی از موضوعات آن مشخص می‌شود. برای مقابله با این، هایدگر از توسعه مفاهیم مناسب و بیانگر روابط پدیداری که آنها به آن می پردازند، دفاع می کند. بنابراین استدلال می شود که حداقل برخی از ویژگی های خاص زبان در خود BT با انگیزه و نمونه هایی از این نوع مفهوم بیانی ارائه می شود. در نهایت، موفقیت این مفهوم از زبان در پرتو تعهد کلیدی آن به وفادار ماندن به پدیده ها به طور انتقادی ارزیابی می شود. به دنبال برخی ملاحظات کلی، مقایسه ای با دیدگاه های بعدی ویتگنشتاین در ارزیابی رفتار هایدگر با زبان روزمره به کار می رود. در نهایت، برخی از مشکلات ناشی از تلاش هایدگر برای حرکت فراتر از استفاده عادی به استفاده‌های «مناسب‌تر» از زبان پرداخته می‌شود.

در تاریخ فلسفه اسلامی و با ظهور فیلسوفان بزرگ، ثمره به جای مانده آنها نه تنها آثار فلسفی، بلکه نظام فکری ایشان بوده است که به عنوان یک مکتب یا پارادایم فلسفی جریان داشته است. به طور ویژه، فلسفه ملاصدرا یا حکمت متعالیه همواره هدف مقایسه با سایر مکاتب فلسفی بوده است. امکان مقایسه، قبل از ورود به متن مقایسه، گام اول در آسیب شناسی تعدد آرای تفسیری از حکمت متعالیه به شمار می رود. به عبارتی آیا چارچوب اندیشه ملاصدرا و الگوی معنادار حکمت متعالیه که در طرح مولفه های مبانی نظری، شیوه پژوهشی، و نظام معنایی از ابتکار و نوآوری بهره برده است، از اساس قابل مقایسه با پارادایم های پیشین هست؛ یا چنین مقایسه ای تنها بازی با الفاظ و افتادن در دام اشتراکات لفظی است. برای فهم این موضوع می توان از نظریه قیاس ناپذیری پارادایم ها کمک گرفت. تامس کوهن، فیلسوف علم معاصر، این نظریه را دست مایه نفی پیشرفت انباشتی و رو به حقیقت تاریخ علم نیز درنظر گرفت. بررسی تحقق پیشرفت در فلسفه با ظهور حکمت متعالیه و مقایسه پذیری آن با سایر مکاتب فلسفی هدف پژوهش جاری بوده است، که می کوشد، شباهت ها و تفاوت های هستی شناسی حکمت متعالیه و دیدگاههای نظری کوهن را با روش فلسفه تطبیقی، تحلیل کند و با بررسی مبانی اندیشه دو فیلسوف به شناخت عمیق تری از این تطبیق دست یابد. حاصل این پژوهش در شناخت حکمت متعالیه، دست یابی به نظریه قیاس ناپذیری حقیقت گراست که فراتر از نظریه قیاس ناپذیری موضعی به معنی ترجمه ناپذیری در عین تفسیرپذیری، طرح می شود. در مسئله پیشرفت نیز با توجه به مبانی معرفتی دو فیلسوف در واقع گرایی معرفتی، برخلاف کوهن که تقرب به حقیقت را نفی و پیشرفت را به حوزه های درون پارادایمی محدود می کند، حکمت متعالیه در ارتقای نظری و روش شناختی، پیشرفته تر از گذشته فلسفه اسلامی می نماید.

ازمسایل مهمّ هستی شناسی و درعین حال لطیفترین وغامض‌ترین مسایل وجود شناسی در فلسفه،عرفان وکلام اسلامی‌،موضوع «تسبیح هستی وهمه مراتب آن بالاخص مرتبه ناسوت وموجودات آن (حیوانات،نباتات وجمادات) است» که درک حقیقت آن فراتر از شعور عامه می باشد. گرچه به این مسأله تقریبا درتمام مکاتب عرفانی اشاره شده است، امّا در هیچ یک ازآنها به اندازه اسلام ناب محمّدی (صلی الله علیه وآله) پرداخته نشده است. البته در این باره تا کنون به ویژه در قرن معاصر تحقیقات زیادی شده است. ولی مع الوصف تاکنون به شیوه نوین، مبنایی، مستدل ومنطقی، منسجم دراین سطح وگستردگی بر اساس روال منطقی مبتنی بر میانی وادله عقلی ونقلی وعرفانی وعلمی، تحقیق نشده است. دراین پژوهش که به شیوه توصیفی تحلیلی وروش تلفیقی یعنی براساس مبانی و براهین عقلی و نقلی و با استناد به آیات و روایات و ادعیه ماثوره و نیز ذکرشواهدی ازاشعار حِکْمی وبا بیان حکایاتی معتبراز سیره معصومین (علیهم السلام) و شواهدی از مکاشفات عرفانی وهمچنین گزارشهای معتبر پژوهشگران علوم تجربی ، نگاشته شده اثبات و تبیین نموده ایم که همه هستی و مراتب آن و هر یک از موجودات ازاعلی تا ادنی ، ازجمله موجودات ناسوتی (حیوانات، نباتات وجمادات) مظهری از اسماء و صفات حق تعالی بوده و هرکدام به قدراستعداد وظرفیت وجودی خویش برخوردار ازاسماء وصفات اویند. وازجمله این صفات:« حیات ، علم ، اراده ، احساس ‌ونطق » است. براین اساس می توان گفت: همه موجودات از جمله موجودات ناسوتی مورد بحث، با زبان استعداد وحال و قال ، به تحمید و تسبیح حق مشغول ومشعوفند! و بر‌این تسبیح و تحمید و صلوه خویش آگاهی کامل دارند! گرچه به عللی که بیان نموده ایم، درک این تسبیح حقیقی برای همگان میسور نیست، مگر آنکه با سلوک وداشتن شرایط لازم ونیزمصلحت الهی بتواند موفق به درک آن شود. البته انسان کامل که در مرتبه«کَوْن جامع»است و مقام خلیفه الهی دارد و حق ازچشم او، جمال خویش می بیند وبا لسان او، خویش را تسبیح وتقدیس می نماید ومی تواند با گوش حق ، این تسبیح حقیقی هستی را در تمام مراتبش، ازجمله مرتبه ناسوتی و موجودات آن ، استماع وادارک نماید.