جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

وفای به عهد یکی از ارزش‌های مطرح‌شده در نظام اخلاقی اسلام دارای جایگاه والایی در روابط اجتماعی است، در این تحقیق با عنوان «وفای به عهد در اخلاق اسلامی با تاکید بر آموزه‌ها و سیره‌‌ی نبوی» تلاش شده تا معنا و جایگاه وفای به عهد در اخلاق اسلامی به ویژه در آموزه‌ها و سیره‌ی نبوی بیان شود. در این راستا ثمرات وفای به عهد، زیان‌های عدم آن، اقسام و جایگاه وفای به عهد به عنوان یک فضیلت اخلاقی و رابطه‌ی آن با دیگر فضایل اخلاقی از جمله حکمت، عدالت، صداقت و امانت‌داری مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین علاوه بر بیان شرایط و احکام وفای به عهد در سه حوزه‌ی اخلاقی، فقهی و حقوقی، به تعارض وفای به عهد با برخی از ارزش‌های اخلاقی اشاره شد و مشخص گردید در شرایطی که وفای به عهد در مقام عمل با دیگر ارزش‌ها در تعارض باشد می‌توان نقض عهد کرد. ایمان راستین و بهره‌مندی از عقل از جمله عوامل وفای به عهد و در مقابل ضعف ایمان و خود‌خواهی و عدم آگاهی از وجوب وفای به عهد از جمله عوامل عدم وفای به عهد می‌باشند که در بخش پایانی پایان‌نامه به آن پرداخته شده است.

چكيده پايان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش هاي اجرا و نتايج به دست آمده) :اساس رسالت پیامبر اسلام(ص)، دعوت جهانیان به دینی است که خداوند متعال بعنوان دین خاتم معرفی فرموده و ستون های آن را در قرآن کریم استوار نموده است. از این رو هسته مرکزی مأموریت پیامبر اکرم(ص)، آگاهی بخشی به ملل نسبت به حقانیت این دین و جذب آنها به باورها و رفتارهائی است که خداوند مقرر نموده است. قدرت نرم و معنوی پیامبر اکرم، از یک سو منبعث از جذابیت پیام الهی و از سوی دیگر برگفته از شخصیت پیامبر(ص) به عنوان انسان کامل و رفتار حسنه، جذاب و تأثیر گذار ایشان در دوره رسالت بوده است. در واقع هدف پیامبر آزاد کردن قلوب مردان و زنان بود. مسلمانان نیز به پیروی از سنت ایشان هر زمان وارد سرزمینیمی‌شدند، صلح و عدالت را برقرار می کردند. این امر عامه مردم را که دچار سرخوردگی شده بودند به اسلام جذب نمود. همین قدرت نرم بوده که بر پایه آن پیامبر(ص) در مدت زمان کوتاه دوران رسالت خود(23 سال) قدرتی بلامنازع(بر محوریت صلح و عدالت) کسب کرد. پس از آنکه آن حضرت در مکه پیروان معدودی برای خود فراهم کرد، توانایی تشکیل دولت اسلامی در مدینه را بدست آورد و ظرف مدتی کمتر از 10 سال تمامی شبه جزیره عربستان را عملاً تحت نفوذ خود درآورد. این تغییر و تحول شگرف نتیجه برنامه ریزی دقیق، پیمان های اتحاد، روابط راهبردی و استفاده اندیشمندانه از قدرت سخت برای خنثی کردن توان دشمنان، بدون توسل به تخریب یا قتل عام کامل(بلکه با تکیه بر صلح عادلانه، رحمت و مهرورزی نهفته در اسلام)، حاصل شد. پیامبراکرم(ص) با استفاده از قدرت نرم و معنوی خود که شامل حسن خلق، اخلاق و رفتار نیکو، تدبیر، عطوفت و مهربانی، صلابت و قاطعیت و.... بوده و بوسیله تأسیس نظام های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، توانست اسلام را در سرتاسر دنیا گسترش دهد و قلوب انسان‌ها را در مدت زمان اندکی جذب کند و همچنین امتی ساخت که توانستند در قله‌های تاریخ حرکت کنند و این امت به شکلی درآمد که امت شاهد و الگو برای کل بشریت شد.

عدالت اجتماعی و جلوگیری از تبعیض های ناروا، از اهداف و نیازهای اساسی جامعه انسانی است که در اسلام به عنوان دین کامل و پاسخگوی نیازهای بشر، در سیره اجتماعی پیامبر(ص) تبلور یافته است. اساساً یکی از هدف های مهم رسالت پیامبر(ص) و مأموریت او، اجرای عدالت اجتماعی بوده است. بیشتر مردم به طور طبیعی و فطری قادر به درک وضعیت‌ رفتارهای عادلانه و ناعادلانه و تمایز قائل شدن میان این دو وضعیت هستند. با این همه، به دلیل اهمیت و نقش محوری عدالت اجتماعی در سرنوشت فردی و اجتماعی، در متون دینی و سنت و سیره به روشنی مفهوم عدالت شناسانده و نمایانده شده و شاخصه های آن نیز بیان شده است. تلاش های پیامبر(ص)برای تغییر مسیر جامعه به سوی عدالت، در زمانی آغاز شد که ظلم و تبعیض سکه رایج بود و شعاع جاهلیت نه تنها جزیره العرب بلکه سراسر جهان آن روز را در برگرفته بود. در جزیره العرب عدالت اجتماعی مصداق روشنی نداشت و قوانین ظالمانه و تبعیض آمیز حاکم بود. در سیره نبوی(ص) عدالت اجتماعی در ابعاد و حوزه های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و قضایی ایجاد شد. با بررسی سیره اجتماعی پیامبر(ص) درمی یابیم که تلاش آن حضرت این بود که در همه ابعاد و زوایای جامعه اسلامی عصر بعثت، عدالت اجتماعی را رعایت و نهادینه کند. پیامبر(ص) باتوجه به ظرفیت های موجود در جزیره العرب، در تحقق عدالت اجتماعی و نفی تبعیض گام برداشت و در این راه از ابزارهایی جمعی و متناسب با آن استفاده کرد. در این پژوهش سعی بر این است تا با تبیین و تحلیل سیره اجتماعی پیامبر(ص) و نشان دادن مصادیق آن، به منطق و سبک رفتاری آن حضرت در رابطه با عدالت و نفی تبعیض دست یابیم.

سکونتگاه یثرب پیش از هجرت پیامبر محل استقرار طوایف و قبایل متعددی بود که روابط بینا طایفه‌ای آنها می‌توانست بر روند تحولات تاثیر قابل توجهی بگذارد. امروزه مطالعه تاریخ پیامبر بیانگر عملکرد طوایف یثرب نیست.باشد، در نتیجه شناخت عملکرد قبایل در دوره پیامبر نه تنها بخش قابل توجهی از این تاریخ را روشن می‌کند بلکه بُعد طایفه‌ای رفتار یاران پیامبر را نیز مشخص می-سازد.بررسی طوایف یثرب در صدر اسلام نشان داد که چندین طایفه اوسی و خزرجی در یثرب وجود داشتند که مستقل عمل می‌کردند. تضاد و دشمنی میان طوایف اوسی و خزرجی در نبرد بعاث اندکی پیش از هجرت پیامبر، به منتهی الیه خود یعنی تصمیم هر دو طرف در حذف نهایی طرف مقابل از سرزمین یثرب رسیده بود. در این نبرد شکاف دیگری میان خزرج پدید آمد که بخشی از طوایف خزرج را در گروه‌بندی جدیدی وارد کرد. زمانی که پیامبر وارد یثرب گردید، با چنین ساختاری به لحاظ اجتماعی مواجه بود. در نتیجه بخش اعظم مسلمانان بومی یثرب در سالهای نخست از خزرجیان بودند و از سال پنجم هجری به بعد اوسیان اسلام را پذیرفتند که آنهم نه از روی میل و رغبت بلکه برای حفظ موقعیت و از روی ترس بود. در نتیجه مناسبات میان طوایف گوناگون اوسی، خزرجی و طوایف مهم یهود در یثرب، بر روابط آنها با پیامبر تاثیر مستقیم داشت که آن را می‌توان در دو مقطع پنج ساله نخست و پنج ساله پایانی حکومت پیامبر در یثرب به صورت جداگانه بررسی کرد. در نیمه اول این حکومت سه گروه شکل گرفتند که عبارت بودند از مومنان شامل طوایف خزرج، کافران شامل طوایف یهود و بخش اعظم اوس و منافقان که عمدتا بخش اعظمشان خزرجی بودند. در نیمه دوم حکومت پیامبر گروه کافران دیگر وجود نداشتند. منافقان خزرجی هم مدیرت شده بودند ولی کافران دوره قبل به منافقان این دروه تبدیل شده بودند. از این رو در این دروه ما با دو گروه مومنان و منافقان مواجه هستیم و بخش اعظم منافقان در این دوره اوسی هستند. این گروه‌بندی هرچند مذهبی به نظر می‌رسد، ولی باید گفت سیاسی است و به عضویت طوایف در سازمان سیاسی پیامبر و میزان اطاعت پذیری آنها بازمی‌گردد.

پس از بعثت پیامبر و به خصوص بعد از هجرت ایشان به یثرب،بین اسلام و پیروان ادیان دیگر روابطی برقرار گردید.حضرت محمد نیز به منظور گسترش اسلام ،با پیروان ادیان الهی که زبان مشترک و تشابهات بیشتری با هم داشتند به خصوص مسیحیان و یهودیان که در کتاب‌هایشان نوید آمدن پیامبر معود را شنیده بودند و اهل کتاب نامیده می‌شدند،پیمان‌نامه‌هائی امضا نمودند و مکاتباتی داشتند تا دولت اسلامی نوپای مدینه را در برابر گزندهای احتمالی حفظ نمایند.این مراودات ابتدا مورد پذیرش طرفین واقع شد،اما با گذشت زمان و به دلیل بروز برخی تعصبات و حسادت‌ها باعث فتنه‌انگیزهایی گردید.در این میان تقابل‌هایی بین اسلام و اهل کتاب رخ داد که برخی مانند مباهله با مسیحیان نجران و جنگ تبوک در آستانه تقابل پایان یافت،اما برخی نیز مانند جنگ خیبر و موته به صحنه درگیری کشیده شد.در پی این وقایع و با توجه به ورود نقل‌های تاریخی از این حوادث به سطور کتاب‌های تاریخی ابتدائی اسلام،این روایات مورد استفاده قرار گرفت و رواج یافت که در صحت این روایات تاریخی هم از بعد زمان و مکان و هم از حیث رجال نقل‌کننده این وقایع شبهات اساسی وجود دارد.به هر شکل این نقل‌های تاریخی در قرون آینده دست‌آویزی برای تخریب چهره پیامبر اسلام و آئینش گردید.با توجه همه جانبه به تاریخ اسلام و خصوصیات پیامبر و آئین الهی‌اش و همچنین تحلیل وقایع و نه صرف مطالعه روایات،می‌توان دلایل قاطعی را برای رد آن دسته از نقل‌هایی که پیامبر را خونریز و بی‌رحم و شقی معرفی می‌نماید و دینش را دین خشونت می‌داند،یافت.پیامبر اسلام طبق آیات قرآن مظهر رافت اسلامی بوده و با رفتاری کاملا رئوفانه با استناد به پیمان‌های برقرار شده بین ایشان و اهل کتاب با آنان برخورد نموده‌اند و نه در کلام وحی و نه در سیره شخصی ایشان،خشونتی که مغرضان سعی دارند تا به پیامبر نسبت دهند،وجود نداشته است.

سیره رسول اکرم (ص)، سیره عملی انسان کامل است. پرداختن به زندگی، منش، روش و اصول عملی در سیره پیامبر اکرم (ص) که الگویی کامل است پرداختن به گنجینه ای بس گرانبهاست. ماین تحقیق یک تحقیق کاربردی است که با روش توصیفی تحلیلی و با هدف آشناسازی خواننده با نقش الگویی، تربیتی پیامبر اکرم (ص) در پرورش انسان به نگارش درآمده است.بدین منظور اطلاعات مورد نیاز با استفاده از روش کتابخانه‌ای و فیش‌برداری از اسناد و مدارک موجود: کتاب، مقالات و جزوات گردآوری شده است و با استفاده از روش تحلیل محتوا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که:1-

نظر به اينكه پيامبر اعظم(صلي الله عليه وآله) در جامعه اي به رسالت مبعوث شد كه در اثر فقدان جهان بيني و ايدئولوژي صحيح، روابط اجتماعي دچار مشكل جدّي بود و كينه، عداوت، رقابتهاي ناسالم و كشمكشهاي دائمي بين آنها جريان داشت. پيامبر اكرم(ص)در پرتو تعاليم اسلام، در مدتي نه چندان طولاني، آن جامعه منحط و گرفتار جهل و تباهي را متحول ساخت تا ناامني، هرج و مرج، فساد اجتماعي و درگيريهاي قومي جاي خود را به وحدت، امنيت، برادري، محبت و ايثار داد. يکي ازآفات وآسيبهاي مهمي کهجريانهايفکري وفرهنگي بهويژه اديان و شريعت هايالهي رادر طول تاريخبا مشکلات روبروساختهبدعت و جريانهاي بدعت گذاربوده است .بارحلت پيامبراسلام در اثر تحولاتي که در جامعه اسلامي پديد آمدبني اميه از جهالت مردمسوء استفاده کردهبر جامعه اسلامي مسلطشد ند. و با استفاده از امکانات وسيع جامعه نو پا و پيروز اسلامي، اصول وارزشهاي نبوي و مکتب علوي را هدف قرار داده در صدد محو آن بر آمدند .در اين پايان نامه قصد بر اين است كه شیوه های محو آثار نبوی در عصر اموی مورد بررسي قرار گيرد .این پایان نامه به روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر تحقیقات کتابخانه ای و استفاده از منابع صورت پذیرفته است. تطبیق و تحلیل منابع اصلی ، جمع آوری اطلاعات و ساماندهی آنها و تجزیه و تحلیل و سرانجام استنتاج آنها،روش تحقیق در این پایان نامه بوده است.نتايج حاصل از پژوهش نشان دهنده آن است که این شیوه ها عبارتند از : تبديل خلافت اسلاميبه سلطنت استبدادي و موروثي،سپردن پست هاي حساس به افراد نالايق،ترويج فرهنگ جبرو سکوت وتسليم ، تجديد عصبيت هاي جاهلي و تفاخر قبيله اي و نژادي ،کشتار دسته جمعي بي گناهان،عمل ناجوانمردانه مسموميت و کشتن چهره هاي برجسته انقلاب و رقباي سياسي، لعن علي بن ابي طالب عليه السلام،تحريم ذکر فضايل علي(ع) و جعل حديث درباره ديگران، تبليغات دروغين و سياست تزوير ،حيله و نيرنگ ،ترويجفسا د،غارتبيت المال، محروم کردن شيعيان از حقوق سياسي ، اقتصادي، اجتماعي.

این پژوهش به تبیین انگیزه مخالفت‌هایی که نسبت به پیامبر اسلام(ص) صورت می‌گرفت و بررسی سیره آن حضرت در برخورد با این مخالفت‌ها پرداخته است. انگیزه مخالفان پیامبر اسلام(ص)را می‌توان در جهل و تعصب، ترس از فقدان آرامش، ترس از سقوط موقعیت اجتماعی، هراس از فروپاشی نظام قبیله‌ای، جبرگرایی، رقابت‌های قبیله‌ای، عدم شناخت از پیامبر(ص) و تعارض اندیشه توحید با شرک دانست. روش پیامبر(ص) در برخورد با مخالفان، مبتنی بر مدارا، محبت، حکمت، اندرز نیکو و استدلال و مناظره به نیکوترین روش بود. این روش در اوایل بعثت، باعث تحریک عواطف و احساسات مردم مکه شده و آنان را به اسلام ترغیب می‌کرد. اما هنگامی که مشرکان، به اصل دین حمله می‌کردند، برخورد پیامبر همراه با صلابت و قاطعیت بود. به همین دلیل، برخورد پیامبر(ص)، نسبت به مخالفت‌های یهودیان مدینه، در ابتدا بر اساس استدلال و مدارا، و اتعقاد پیمان‌های صلح بود، اما هنگامی که یهودیان پیمان‌شکنی کردند، و با مشرکان مکه شروع به همکاری نمودند، حضرت دستور جنگ با آن‌ها، و محاصره و اخراج آنان را از مدینه صادر کرده و بعضی از سران فتنه را نیز اعدام نمود. آن حضرت در برخورد با منافقان فتنه‌انگیز هم تا جایی که ممکن بود مدارا می‌کرد، اما اگر فتنه‌ها در مورد مسایل اصولی بود، به‌شدت با آن برخورد می‌کرد. دعوت دولتهای بزرک از طرف پیامبر به خاطر فراهم نمودن زمینه دعوت و دفع تجاوز آن‌ها بوده است. ایشان با مخالفان فکری و عقیدتی نیز، بر اساس دعوت به اقامه برهان، پند و اندرز و مناظره به شیوه نیکو برخورد می‌کردند.

عملکرد خلفای سه‏گانه در برخورد با متخلفان اجتماعی بیانگر چگونگی روابط و تعاملات طبقه‏ی حاکم جامعه در برخورد با طبقات متخلف می‏باشد، اگر دولت اسلامی در عملکرد خود دقیقاً به وظایف و هنجارهای تعیین شده، در تعالیم اسلامی عمل کند، بالطبع زمینه تحقق جرایم اجتماعی به حداقل ممکن خواهد رسید. مهمترین عامل برای به وجود آمدن تخلفات اجتماعی عملکرد ناصحیح دولتها و ایجاد نارضایتی در اجتماع است و بهترین شیوه برای جلوگیری از تحقق تخلفات توجه دولتمردان و رهبران اسلامی به اصول و ضوابط رفتاری بزرگترین حاکم جامعه اسلامی، نبی مکرم اسلام است.در این تحقیق تلاش شده است براساس تعریفی که برای متخلفان اجتماعی و انواع تخلف اجتماعی بیان شده است، به مطالعه‏ی تطبیقی اصول موجود در سیره‏ی نبوی در برخورد با متخلفان اجتماعی پرداخته شود و پس از مطرح نمودن اصول رفتاری رسول الله (ص) در برخورد با متخلفان اجتماعی، آن اصول در عملکرد خلفای سه‏گانه در برخورد با متخلفان اجتماعی، تطبیق، نقد و بررسی شود. مقایسه نمودن اصول حاکم در سیره‏ی پیامبر (ص) در برخورد با متخلفان اجتماعی، با معیارهای رفتاری خلفای سه‏گانه، چگونگی عملکرد آنان را در برخورد با متخلفان اجتماعی بر مبنای سیره نبوی نشان می‏دهد. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و مقایسه‏ای به این نتیجه دست یافت که خلفای سه‏گانه در برخورد با متخلفان اجتماعی و مبارزه با ناهنجاری‏ها بی‏تفاوت نبودند. امّا هر چه از دوران خلافت خلیفه اوّل به دوران خلافت خلیفه سوم نزدیک‏تر می‏شویم، عملکردها و برخوردهای خلفا از سیره‏ی نبوی فاصله می‏گیرد و براساس امیال شخصی و اجتهادات بی‏مبنای آنان شکل می‏گیرد. کلید واژه : خلفای سه‏گانه، عملکرد، تخلف اجتماعی، متخلف اجتماعی، سیره نبوی.

موضوع پژوهش حاضر سيره امنيتي و اطلاعاتي رسول خدا(ص) مي‌باشد. بدون شك مهم‌ترين وظيفه هر حكومتي تأمين امنيت است به گونه‌اي كه مي‌توان گفت كه تشكيل حكومت براي ايجاد امنيت است. زيرا در سايه امنيت است كه فعاليت‌هاي جامعه اعم از سياسي، فرهنگي، اجتماعي و غيره انجام مي‌پذيرد. از سوي ديگر، كسب اخبار و اطلاعات از فعاليت دشمنان و گروه‌هاي رقيب و مراقبت از كارگزاران حكومتي شرط اساسي تأمين امنيت مي‌باشد. لذا با نگاهي به حكومت رسول خدا(ص) به عنوان يك حكومت ديني اين سؤال مطرح مي‌شود؛ كه تأمين امنيت چه جايگاهي در سيره حكومتي رسول خدا(ص) داشت، آن حضرت(ص) چه رويكردهايي جهت اين هدف اتخاذ مي‌كردند؟ در پاسخ، فرضيه‌اي مطرح شد مبني بر اين كه تأمين امنيت از مهم‌ترين دغدغه‌هاي حكومت رسول خدا(ص) بود كه با دو شیوه نرم افزاری و سخت افزاری تأمین می‌گشت. اين پژوهش در سه فصل اين فرضيه را مورد بررسی قرار می‌دهد فصل اول در باره چارچوب نظري پژوهش مي‌باشد كه پس از مقدمه و تعريف امنيت به مباحثي همچون ابعاد گفتماني امنيت، ابزارهاي تأمين امنيت، ابعاد موضوعي امنيت، مرجع امنيت و در آخر نگاهی به رويكردهاي مختلف امنیتی دارد. فصل دوم در سه گفتار به بررسي سيره امنيتي رسول خدا(ص) مي‌پردازد. گفتار اول، امنیت از منظر قرآن و رسول خدا(ص)، که شامل: آیات و روایات نبوی(ص) در این زمینه، گفتار دوم، رسول خدا(ص) و شيوه سخت‌افزاري تأمين امنيت، كه شامل: به کارگیری نيروي نظامي، اقدامات انتظامي و مباحث مربوط به هر كدام و گفتار سوم: رسول خدا(ص) و شيوه نرم‌افزاري تأمين امنيت، كه شامل: ديپلماسي، انعقاد پيمان‌هاي سياسي، حقوق اقليتها، هويت‌سازي، اخلاق نيك و انديشه‌ و مشی سياسي رسول خدا(ص) مي‌باشد.فصل سوم به سيره اطلاعاتي رسول خدا(ص) مي‌پردازد. هرچند اين بحث در ضمن گفتار دوم قرار دارد. اما به دليل موضوع پژوهش، جداگانه در اين فصل آورده شده است كه در ضمن دو گفتار آمده است؛ گفتار اول: اطلاعات و جایگاه آن در قرآن و کلام رسول خدا(ص)، که شامل: تعریف اطلاعات و آیات و روایات نبوی(ص) در این زمینه، گفتار دوم: اقدامات اطلاعاتی رسول خدا(ص) که شامل: قلمرو فعالیت‌های اطلاعاتی، گردآوری اطلاعات با شیوه‌های گوناگون، سیستم حفاظت، عملیات مخفی و مباحث مربوط به هر کدام می‌پردازد.در پايان، اين پژوهش نتيجه مي‌گيرد كه رسول خدا(ص) هرچند براي شيوه تأمين امنيت سخت‌افزاري اهميت بسياري قائل بودند و از پيشرفته‌ترين وسائل و بهترين و دقيق‌ترين شيوه‌ها در امور نظامي، انتظامي و اطلاعاتي بهره بردند اما آن حضرت(ص) توجه بيشتري به شيوه تأمين امنيت نرم‌افزاري داشتند؛ زيرا كارآمدي ابعاد سخت‌افزاري امنيت در گرو تحقق امنيت نرم‌افزاري مي‌باشد.