جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

المَقاصِدُ الْعلِیَّة فِی الْمَطالِبِ السَّنیّة کتابی است تألیف علامه امینی به زبان عربی که شامل چهار مطلب در بیان معانی چهار آیه از آیات قرآن کریم است. علامه امینی در این کتاب به مباحث عالم ذر، توحید، اسمای حسنای الهی و قیامت پرداخته است. این اثر در ابتدا به صورت رساله‌های جداگانه بود که با تحقیق سید محمد طباطبایی یزدی در قالب کتاب منتشر شده است. کتاب المقاصد العلیة، مجموعه چهار گفتار است که در بیان معنی چهار آیه از قرآن مجید نوشته شده است. هر یک از این گفتارها در کتاب، مطلب نامیده شده‌اند. •

پیوستگی و نظم کلمات و انسجام معانی قرآن از موضوعاتی است که در دامن اعجاز قرآن رشد یافته است. یکی از ابعاد تناسب، پیوستگی میان مجموعه‌ای از سور است. سور حامدات با «الحمدلله» آغاز می شود و شامل سوره های فاتحه الکتاب، أنعام، کهف، سبأ و فاطر است. این پژوهش با توجه به معیارهای درون متنی و برون متنی، تفسیر و ارتباط آیات یک سوره، به بیان گونه هایی از تناسب در سور حامدات پرداخته است. محور مشترک تمامی این سور بیان اصول اعتقادی سه گانه توحید، معاد و نبوت با تکیه بر توحید ربوبی است. هر یک از سور حامدات از زاویه ای خاص به اثبات ربوبیت خداوند می پردازد و این دلیل ظهور متفاوت اصول سه گانه در این سور است. در یک نگاه کلی اصل معاد و نبوت نیز بیانگر ربوبیت تکوینی و تشریعی الهی است. آیات آغازین این سوره ها و فراوانی نام «الله» و «رب» در آن گواه دیگری بر تأکید این سور بر ربوبیت خداوند است. سوره فاتحه الکتاب جامع تمامی مطالب سور حامدات و سایر سور تفصیل این سوره به شمار می آیند. تناسب معنایی فضائل و خواص این سور و مکی بودن آنها از دیگر وجوه اشتراک سور حامدات است.

سیاق بعنوان مهم ترین قرینه در فهم مقصود کلام ،نقش بسزایی در تبیین وتفسیر کلام ایفا می کند . فراتر از حوزه تفسیر آیات و فهم آن ، شمول و گستردگی این اصل مهم و اساسی منجر می شود تا متخصصان در حیطه های مختلف علوم قرآنی از تفسیر آیات نورانی قرآن گرفته تا فقه ،اصول و احکام آیات با تمسک بدان نظر صحیحی را ارائه دهند البته ناگفته نماند که در بسیاری موارد ،افراد به علت عدم توجه به نقش و جایگاه سیاق به ورطه تفسیر به رای کشانده می شوند.در این پایان نامه از میان حوزه های مختلف پیرامون علوم قرآنی ،حوزه کلام انتخاب شده است .لازم بذکر است متکلمان امامیه ،اشاعره ومعتزله عقاید خویش را همراه با استناد به آیات قرآن درکتاب هایشان بیان کرده وحتی درمحکوم کردن یکدیگر ازآیات بهره جسته اند.این سوال وجود داردآیاصاحبان مذاهب کلامی دراستفاده ازآیات قرآن به انواع سیاق آیات توجه داشته اند وآیا سیاق آیات می تواند برداشتهای مختلف راپوشش دهد؟ از مهم ترین کتابهایی که به بیان نظراتکلامی مفسران شیعی و اهل تسنن پرداخته کتاب ارزشمند "احقاق الحق و ازهاق الباطل "می باشد .نویسنده محترم این کتاب ،علامه شوشتری است .وی در این کتاب کلامشیعی را ازعلامه حلیوکلام اشعری را ازروزبهان آورده ودرآخربه اثبات عقایدکلامی شیعه ونقد گفتارروزبهان می پردازد.درگفتارهریک استناد به آیات موجود است .این پژوهش درصدد است استناد هر سه متکلم به آیات را در مباحث توحیدی خدای تعالی ،ازمنظر سیاق آیات بررسی نماید. ضمن جستجو روشن میشودکه در بسیاری مواردروزبهان دراستنادش به آیات قرآنی بهخطا رفته و این امر از عدم عنایت وی به نقش و جایگاه سیاق آیات ،نشات می گیرد ودیدگاه کلامیش راحمل برآیه نموده است.در مقابل علامه حلی وقاضی شوشتریبه دلیل اهتمام و عنایت به جایگاه سیاق در اکثر موارد آرای تفسیری صحیحی را بیان نموده اندص ،اگرچه ایشان نیز در مواردی از جمله رویت خدای تعالی با چشماز سیاق آیه تا اندازه ایغافل شدند.

اسلام در میان مکتبهای الهی نه تنها ارزش و اهتمام ویژه‌ای برای رویاروییها و بحثهای علمی قائل شده است . بلکه شیوه روشهای کاربردی آن را نیز از طریق رسولش به ما آموخته است . مساله تحقیق این رساله بررسی و تحلیل مجموعه مناظرات توحیدی رسول اکرم صلی الله علیه و آله به منظور دستیابی و کشف شیوه‌ها و نکات کاربردی رویاروییهای آنحضرت با دیگراندیشان زمان می‌باشد. ابتدا با بررسی اجمالی دین و فلسفه پیدایش آن نقش مهم گفتگوهای بین ادیان را بررسی نموده و بخش دوم در 5 فصل تعریف ارکان، انواع مشروع و غیر مشروع و مناظره را تحقیق کرده آداب مناظره برهانی را از جهات مختلف و نیز آفات آن را مورد مطالعه قرار داده است . بخش سوم در سه فصل مراتب توحید وشرک به تفصیل به عنوان دو مساله مهم شرایع آسمانی همراه با بررسی معیارها و مرز اصلی توحید و شرک را به پایان برده است . بخش چهارم در 11 فصل مهم با بررسی افکار و فرقه‌های موجود در عصر بعثت آغاز شده موضوعات مورد بحث به تفکیک اهداف مناظرات ، شیوه‌های ورود، اخلاقیات مناظراتی حضرت ، استدلالات ، فنون ویژه نبوی، کیفیت پاسخها، نقش امدادهای غیبی و نیز جایگاه مثال در مناظرات نبوی و نتایج مناظرات مختلف حضرت مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است .

کانت براي پاسخ به اشکالات شکاکان و ايدئاليست‌ها پيشنهاد کرد كه در عالم فلسفه، انقلابي کپرنيکي به راه اندازيم و به جاي اينکه به دنبال شناختِ مطابق با جهان واقعي (عالم عين) باشيم، به دنبال شناخت واقعيتي باشيم که مطابق ذهن و قواي ادراکي ما ساخته شده باشد. او مدعي شد که تنها راه فرار از شکاکيت و ايدئاليسم همين است که صرفاً به دنبال شناخت واقعيتي باشيم که به ذهن آمده و ذهني شده است؛ يعني به شناخت دنياي خودساخته (عينِ ذهني) بسنده کنيم و تصور ذهنيِ يک شيء را خود شيء (خود واقعيت) در نظر بگيريم. او مي‌پنداشت که اگر انسان به جاي «واقعيت مستقل از خود» به دنبال شناختنِ «واقعيت ساخته‌شده توسط قواي ادراکي خود» باشد، يقيني بودن ادراکاتش تضمين مي‌شود و اعتراض‌هاي امثال بارکلي و هيوم پاسخ مناسبي مي‌گيرند. در اين مقاله، با بررسي انقلاب کپرنيکي کانت و پيامدهاي منطقي آن، نشان داده‌ايم که فلسفة کانت، به‌رغم تلاش فراوان و ستودني او، در دفع شبهات موفق نبوده و نسخه ديگري از شکاکيت است و منطقاً به ايدئاليسم محض مي‌انجامد.

چکیده در عالَم اهل تسنن، دیوبندیه، مکتبی است که طی حدود دو قرن گذشته، از درون مذهب کلامی ماتریدیه برخاسته است. ادعای پیروی از کلام ماتریدیه، مهم‌‌ترین شاخصۀ کلامی دیوبندیه است، اما این مدعا در تطبیق مباحث کلامی، دچار تزلزل‌‌هایی شده است. تطبیق آراء این دو مکتب در تحلیل مباحث توحید و شِرک، نشان می‌‌دهد که دیوبندیه در برخی موارد، دیدگاه متفاوتی را اختیار کرده که بخشی از این مغایرت‌‌ها، به مبنای معناشناختی دیوبندیان در اطلاق «شرک» به هر امر دارای شائبه باز می‌گردد. طی یک بررسی توصیفی- تحلیلی در پاسخ به سؤال از میزان تحوّل دیوبندیه در موضوع تحقیق، این نتیجه حاصل شد که دیوبندیان به توسعۀ مفهومی در تعریف شرک و اقسام آن قائل‌اند و بر بدعت‌زدایی بر پایۀ اموری که شائبۀ شِرک دارند و تسرّی مصادیق شرک به اعمالی که پیش از آن شرک شمرده نمی‌‌شد، تمرکز کرده‌‌اند.

چکیده مقاله: طرز تفکر یک مکتب دربارۀ جهان هستی(جهان‌بینی) زیرساخت آن مکتب به شمار می‌رود. جهان‌بینی توحیدی با پنج اصل توحید، عدل، نبوّت، امامت و معاد مبنای فکری شیعه را می‌سازد. اصل توحید که پایه و اساس تفکر توحیدی است در چهار بخش توحید در ذات، صفات، عبادت و نیز توحید‌ افعالی‌ قابل‌ طرح است که باور به این اعتقاد، آثارفراوانی در زندگی موحّدانه و نیز در سبک زندگی اجتماعی توحید محور دارد به طوری که طبق قاعده بسیط الحقیقه، همه اشیاء جلوه پروردگار هستند و درعین کثرت، وحدت را نشان می‌دهند و از منیّت بدور هستند. انسان خلیفۀ‌الله است و می‌‎تواند متخلّق به صفات فعل الهی از جمله عدل شود به طوری که عدالت را در شهرسازی به نمایش گذارد. باری‌تعالی، خالق این جهان، نظام احسن را به بشر می‌آموزد و انسان آنچه را که معرّف فعل و خلق الهی است در آثار و فعالیت‌های خود متجلی می‌نماید و در نهایت توحید نظری را در عمل پیاده و مردم را در زندگی اجتماعی به سوی خداپرستی و ارتباط با خداوند سوق می‌دهد. یافته‌های پژوهش که با رویکرد توصیفی‌ـ‌تحلیلی حاصل شد، نشان می‌دهد که توحید باوری بر روی کارکرد اشخاص از جمله شهرساز تأثیر دارد، به این معنی که جهان‌بینی شهرسازان و مدیران شهری می‌تواند بر تصمیم‌گیری‌های آنان بر مدل شهر تأثیر گذار باشد و طراحی شهر را به نحو صحیح مدیریت کند.

فلسفه اسلامی، با صدر المتألهین شیرازی (ره) در نتیجه قول به اشتراک معنوی وجود، تشکیک و اصالت آن و تحت تأثیر اندیشه عرفا، با تفسیری از توحید آشنا شد که از آن به بعد نظر غالب حکما در این بحث گردید. این نظریه همان وحدت وجود است که صدرالمتألهین، با تبیین آن بر اساس مبانی فلسفه خویش، آن ‌را به عنوان ناب-ترین نظریه توحید به فلسفه اسلامی عرضه کرد. وحدت وجود آن قدر در فلسفه و اندیشه فلاسفه نفوذ پیدا کرد که از آن به توحید اخصّ الخواصی تعبیر گردیده، در حالی‌که توحید مورد اعتقاد فلاسفة سابق، به توحید عوام تعبیر شده است. اما سیدعبدالأعلی سبزواری(ره) با ابتنای به قرآن و سنت و پیرو نفی سنخیّت بین واجب و ممکن، اشتراک لفظی و اصالت ماهیت، بیانی کاملاً متفاوت از توحید صدرایی ارائه می دهد. وی کامل‌ترین و بهترین بیان توحید را در قرآن و سنت می‌داند؛ توحیدی که نه تنها وحدت وجود نیست بلکه مخالف و مقابل وحدت وجود است. بر مبنای ایشان وحدت وجود نه تنها توحید حقیقی نیست بلکه «لاتوحید» است. اگر چه سخن از توحید حقیقی مجالی فراخ‌تر می‌طلبد، اما مقاله حاضر سعی دارد با تبیین مبانی هر یک از این دو نظریه توجه مخاطب را به این نکته جلب کند که کدام یک از دو نظریه فوق، شایسته مقام جلال و جمال الهی است.

الهیات قرآن بیش از هرچیز بر یگانگی خداوند تکیه کرده است و شعار نخستین قرآن کریم «لا إله إلا الله» می باشد. شعاری که چندین بار درقرآن تکرار شده و اولین سخن پیامبر(ص) کلمه توحید واخلاص می باشد.اصل توحیدیک امرالهی است که خداوند توسط همه پیامبران خود،کلّ بشر را به توحید و یگانگی وپرستش خود فرا خوانده است.توحید به معنای یکتا دانستن و یکتا شمردن خدا آمده است. برای وجود چنین خدای بی همتایی نشانه هایی وجود دارد. علاوه بر فطرت انسانی، براهینی در آفاق ( عالم خارج از انسان) و انفس(عالم درون انسان)، می توان یافت که دلیلی آشکار است بر وجود او. مثلاً نظم موجود در آفرینش آسمان و زمین و آفرینش شب وروز وخورشیدوماه وستارگان وکوهها و دریاها و ... و آفرینش آدم از خاک واختلاف زبان ورنگهاو... و هزاران موارد دیگری که هرکدام به تنهایی دلیلی است محکم بر وجود خداوند. لذا این پژوهش درپنج فصل به بررسی مسأله توحید از نگاه شیخ طبرسی وعلامه طباطبایی که از مفسران شیعی به حساب می آیند، پرداخته شده است.فصل اوّل: شامل کلّیاتی درمقوله توحید «مقدمه، تعریف مسأله، اهمیت وجایگاه توحید، پیشینه، حدود، طرح سوالات اصلی وفرعی، فرضیات، اهداف وروش پژوهش، مشکلات، مطرح گردیده است.درفصل دوم: مبانی نظری تحقیق شامل زندگی نامه شیخ طبرسی وعلامه طباطبایی وتفاسیرآنها سپس ادبیات تحقیق شامل واژه شناسی توحید،معنای لغوی واصطلاحی توحید،اقسام ومراتب توحید،ادله توحید،مطرح گردیده وسپس معنای توحید از دیدگاه صاحب مجمع البیان والمیزان به طور جداگانه مورد بحث وبررسی قرار گرفته است. فصل سوم:که به نشانه های توحید درقرآن اختصاص دارد به دو دسته ازآیات خداوند(آیات آفاقی وآیات انفسی) اشاره شده است که در هر قسم از این آیات، نویسنده نشانه های خدا را نام برده و به آیات قرآن هم استشهاد کرده ودرذیل هرآیه، نظر شیخ طبرسی وعلامه طباطبایی به طور جداگانه شرح داده شده است. درفصل چهارم: که به آثار وموانع توحید درقرآن اختصاص دارد، ابتدا به آثارتوحید پرداخته ودر قسمت بعد به موانع توحید اشاره شده است. همچنین درذیل هرآیه نظرشیخ طبرسی وعلامه طباطبایی آورده شده است. و فصل پایانی(فصل پنجم): نویسنده از مجموع چند فصل نتیجه کلی را ارائه می دهد . بنابراین توحید اگر به معنای اصیل اسلامی آن مورد بررسی قرار گیرد به صورت مسأله ای ریشه دار جلوه می کند که نه تنها در سرلوحه امور اعتقادی قرار گرفته است بلکه در تمام برنامه های زندگی موثر است . بنابراین اعتقاد به توحید ضامن سعادت انسان در دنیا و آخرت می باشد.