جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مبحث نو اندیشی دکتر علی شریعتی از جمله مسائلی است که دارای اهمیت به سزا می باشد زیرا از تأثیرات خاصی بر خوردار بوده و تبعات اجتماعی فراوانی در سطح گسترده در پی داشته است، با توجه به اهمیت این بحث به موضوع نواندیشی دینی در تفکر دکتر علی شریعتی پرداخته شده است.در فصل اول از این تحقیق، به بیان مولفه ها و پیش فرض های نو اندیشی دینی دکتر علی شریعتی از جمله جامعه شناسی، پروتستانتیسم اسلامی، الیناسیون فرهنگی، بازگشت به خویشتن می باشد. در فصل دوم تأثیرات اجتماعی و سیاسی نواندیشی دکتر شریعتی مورد بررسی قرار گرفته که از جمله این تأثیرات، نقش وی در انقلاب اسلامی ایران و جذب جوانان به سمت انقلاب و امام، احیای اسلام و شخصیت های اسلامی، طرح رهبری ایدئولوژیک و ایدئولوژیک کردن دین است. در فصل سوم نقاط قوت نواندیشی وی بیان گردیده برخی ازین نقاط قوت عبارتند از؛ قرائت ایدئولوژیک از دین، پرداختن به مسئله جایگاه زن و جایگاهش، توجه به عقب ماندگی و رکود جامعه اسلامی، احیای تفکر اسلامی در عصر حاضر، رویکرد معتدل به مدرنیته و ... می باشد و در آخر در فصل چهارم به نقد نواندیشی دکتر پرداخته شده که به عبارتی نقاط ضعف بیان گردیده و نقدهایی همچون؛ تفسیر به رأی، نقد مسئله روحانیت، التقاط اسلام با مکاتب غربی، تناقض در گفتار، بیان غلط حوادث تاریخی و ... مطرح گردیده است. در نتیجه برای درک صحیح و کامل از اسلام و عقاید اسلامی نیاز منابع به اصیلی می باشد که از لحاظ دینی، عقلی و منطقی تأئید شده باشد، درست است که دکتر شریعتی از اسلام شناسی سخن گفت اما این به معنای صحت تمام مطالب و سخنان ایشان نمی باشد و نقد های جدی بر ایشان وارد است. با فهم قوت ها و ضعف های موجود در کلام و نوشته های دکتر می توان استفاده بهتری از اندیشه های ایشان نمود و به کار گرفت.روش این تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و به شیوۀ کتابخانه ای گرد آوری گردیده است.

مسأله انحطاط مسلمین یا رکود تمدن اسلامی از جمله پرسش هایی که ذهن اندیشمندان معاصر جهان اسلام را به خود مشغول داشته است. در یک نگاه کلان می‌توان اندیشوران این عرصه را به دو گروه تقسیم کرد: گروه اول، اسلام را عامل انحطاط می‌دانند و بر این باورند که اسلام در ذات آموزه‌های خویش، عناصری انحطاط‌زا دارد. گروه دوم، اسلام را عامل انحطاط نمی‌دانند و معتقدند اسلام در آزمون تاریخی خود سربلند بیرون آمده است و نشان داده، دینی حرکت آفرین، هدایتگر و تأمین‌کننده سعادت دنیوی و اخروی است. استاد مطهری و دکتر شریعتی از همین تبارند. استاد مطهری، انحطاط مسلمین را نه به‌واسطه آموزه‌های اسلامی و ذات و اصل دین اسلام، بلکه به دلیل دورافتادگی خواص و عوام مسلمین از آموزه‌های اصلیش می‌داند که در گذر تاریخ چهره پوشانده، نیازمند غبارروبی و رونمایی دوباره است. وی گناه اصلی انحطاط را متوجه خواص می‌کند و رشد قشریگری و مخالفت با عقل؛ افراط در تحمیل اندیشه‌های به ظاهر نوآورانه و روشنفکرانه بر آموزه‌های اصیل اسلامی؛ بی‌توجهی به توصیه‌های دینی در خصوص موضوع‌شناسی، مسأله‌یابی و پیروی از روش پژوهش‌های علمی؛ تفکیک علوم دینی از غیردینی و عدم تبیین و تفسیر مناسب از آموزه‌های اسلام را از جمله خطاهای این طبقه بر می‌شمارد. اگرچه وی به نقش دیگر عوامل درونی و بیرونی بی‌توجه نیست، اما برنقش خواص تأکید می‌کند و به دنبال بررسی دیگر عوامل، راهکارهای برون رفت را می‌جوید. او راه را همان حیات و زندگانی برگرفته از آموزه‌های اصیل اسلامی می‌داند که برمنطق قرآن استوار است؛ از این‌رو است که «احیای فکری دینی» را پیشنهاد می‌دهد و با برجسته‌سازی اجتهاد پویا و مطرح نمودن سازمان روحانیت به عنوان سازمان رهبر در مسیر اصلاح و تأکید بر اتحاد و همبستگی مسلمین، بسته برنامه‌ای خود را جهت برون‌رفت سامان می‌بخشد.دکتر شریعتی با درکی که از غرب علمی، سرمایه‌داری و مارکسیستی پیدا کرده بود و از سوی دیگر بر مبنای شناختی که از جامعه ایرانی ـ اسلامی داشت به طرح مسأله انحطاط و عقب‌افتادگی به عنوان یک مسأله فراگیر اجتماعی پرداخت و از آن‌جا که دغدغه دفاع از اسلام را داشت و جامعه ایرانی را دارای سرشتی دینی می‌دانست که تاریخی طولانی آن را پشتیبانی می‌کرد، این مسأله را با رویکردی مذهبی دنبال نمود. بر شمردن علل درونی انحطاط مسلمین، تحلیل وی از نقش استعمار به ویژه استعمار فرهنگی و باورش نسبت به تقدم فرهنگ اسلامی بر ایدئولوژی، او را به راهکار «پروتستانتیزم اسلامی» در مسیر تحقق «نوزایی اسلامی» رسانید. در مجموع، هر دو اندیشور، اسلام را در ذات، حرکت آفرین، حیات بخش، هدایتگر و تمدن‌ساز می‌دانند. آنان در علت‌پژوهی خویش علت‌های درونی را بر علل بیرونی مقدم دانسته، آن‌ها را بسترساز علل بیرونی می‌دانند و به این لحاظ علت پژوهان درون گرا محسوب می‌شوند. در عین حال هر دو بر این باورند که می‌توان جوامع اسلامی را در مسیر برون رفت از وضعیت فعلی قرار داد و راهکار آن نیز بازگشت به اسلام اصیل است.