جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله شرّ از دیدگاه کانت و تئودیسه مورد قبول او در اواخر دوره نقادی با دو رویکرد سلبی و ایجابی به تصویر کشیده شده­است. رویکرد سلبی وی، پایان دادن به هر نوع تئودیسه­پردازی عقل نظری و رویکرد ایجابی­اش، پرداختن به تئودیسه اصیل از منظر عقل عملی است. «ناکامی تمامی تئودیسه­های فلسفی» عنوان مقاله­ای است که کانت با هدف تقویت موضع معرفت­شناسانه خود در اتخاذ رویکردی سلبی نسبت به تئودیسه­های نظری در سال 1791 به نگارش درآورده­­است. از منظر وی تئودیسه­ فلسفی پاسخی عقلانی است به چالشی که عقل، آن را علیه خداوند در مسئله شر ایجاد کرده­است. این درحالی است که عقل هم­چنان­که صلاحیت انتقاد نظری از خداوند به خاطر مسئله شر را ندارد، صلاحیت پاسخ­گویی به آن را هم دارا نیست. اما خود او اینک از منظر یک قاضی بی­طرف به سنجش این چالش­ها و تئودیسه­های مطرح اقدام می­کند تا ناتوانی عقل نظری را در پاسخ به این مسئله کلامی بیش از پیش به تصویر کشد. مقاله حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی به طرح این تئودیسه­ها، اشکالات کانت بر آن­ها و نقد و ارزیابی این اشکالات بر اساس الهیات امامیه پرداخته و نشان می­دهد وی در این مقاله به نقد بسیاری از تئودیسه­هایی اقدام کرده که خود پیش از این پذیرفته یا پس از آن در طرح تئودیسه اصیل خویش مطرح می­کند. هم­چنین برخی از این تئودیسه­ها موافق با دیدگاه امامیه است و شواهدی بر تأیید آن­ها از منظر عقل و نقل ارائه خواهد شد.

ریچارد ولکلی در این کتاب تلاش دارد تفسیری غایت‌شناسانه از پروژهٔ نقدِ عقل نزد کانت ارائه دهد که ناظر به درگیری کانت با مسئلهٔ غایتِ خودِ عقل است. غایت‌شناسی در اینجا مشخصاً به تأمل راجع به تسلسلِ علّیِ غاییِ کلِ طبیعی اشاره ندارد، بلکه تأکیدِ پرسش‌گریِ کانت بر پیچیدگی‌های غایت‌مندی و خودتعین‌بخشیِ انسان است. مسئلهٔ اصلی در میان این پیچیدگی‌ها، جایگاه عقل فلسفی در زندگی بشر (نسبتِ این عقل با خیر بشری، اعم از خیرِ اجتماعی و فردی) است. معلم و الهام‌بخشِ کانت در این تأملات، ژان ژاک روسو است. روسو با آشکار ساختن گرایشِ عقل به دیالکتیک و بحران و در نتیجه، نشان دادن ضرورت بررسی مجدد غایتِ عقل، زمینه‌ای بنیادی (و عموماً مغفول) برای خودانتقادی عقل ارائه می‌دهد. این کتاب، مطالعه‌ای تاریخی برای آشکار کردن این سطح پنهان از نقد کانتی است و شامل بررسی ریشه‌های دورهٔ بلوغِ فلسفهٔ کانت‌، از دیدگاه نوشته‌های پیشانقدیِ دههٔ ۱۷۶۰ است. ولکلی سرچشمه‌های برداشت و بازتعریف کانت از عقل را بررسی می‌کند و حضور روسو را در آن بازتعریف به‌طور خاص مد نظر قرار می‌دهد. این تأمل روشن می‌سازد که جایگاه روسو در برداشت کانت از فلسفه، فراتر و ماندگارتر از جایگاه هیوم است.

ریچارد ولکلی در این کتاب تلاش دارد تفسیری غایت‌شناسانه از پروژهٔ نقدِ عقل نزد کانت ارائه دهد که ناظر به درگیری کانت با مسئلهٔ غایتِ خودِ عقل است. غایت‌شناسی در اینجا مشخصاً به تأمل راجع به تسلسلِ علّیِ غاییِ کلِ طبیعی اشاره ندارد، بلکه تأکیدِ پرسش‌گریِ کانت بر پیچیدگی‌های غایت‌مندی و خودتعین‌بخشیِ انسان است. مسئلهٔ اصلی در میان این پیچیدگی‌ها، جایگاه عقل فلسفی در زندگی بشر (نسبتِ این عقل با خیر بشری، اعم از خیرِ اجتماعی و فردی) است. معلم و الهام‌بخشِ کانت در این تأملات، ژان ژاک روسو است. روسو با آشکار ساختن گرایشِ عقل به دیالکتیک و بحران و در نتیجه، نشان دادن ضرورت بررسی مجدد غایتِ عقل، زمینه‌ای بنیادی (و عموماً مغفول) برای خودانتقادی عقل ارائه می‌دهد. این کتاب، مطالعه‌ای تاریخی برای آشکار کردن این سطح پنهان از نقد کانتی است و شامل بررسی ریشه‌های دورهٔ بلوغِ فلسفهٔ کانت‌، از دیدگاه نوشته‌های پیشانقدیِ دههٔ ۱۷۶۰ است. ولکلی سرچشمه‌های برداشت و بازتعریف کانت از عقل را بررسی می‌کند و حضور روسو را در آن بازتعریف به‌طور خاص مد نظر قرار می‌دهد. این تأمل روشن می‌سازد که جایگاه روسو در برداشت کانت از فلسفه، فراتر و ماندگارتر از جایگاه هیوم است.

ترجمه ماشینی : فیلسوف برجسته هیلاری پاتنم، که همچنین یک یهودی عملی است، افکار سه فیلسوف بزرگ یهودی قرن بیستم - فرانتس روزنزوایگ، مارتین بوبر و امانوئل لویناس - را زیر سوال می برد تا به او کمک کند تا جنبه های فلسفی و مذهبی زندگی خود را با هم آشتی دهد. حضور دیگری در این کتاب، لودویگ ویتگنشتاین است، که اگرچه یهودی عملی نبود، اما به شیوه‌ای در مورد دین فکر می‌کرد که پاتنم در کنار دیدگاه‌های روزنزویگ، بوبر و لویناس قرار می‌دهد. پاتنام ایده‌های پیشرو هر یک از این متفکران بزرگ را توضیح می‌دهد و آنچه را که به عقیده او نقش تعیین‌کننده فکری و معنوی هر یک از آنها را تشکیل می‌دهد، نشان می‌دهد. اگرچه دین مورد بحث یهودیت است، اما عمق و اصالت این فیلسوفان، آن گونه که پاتنام به طور دقیق تفسیر می کند، اندیشه آنها را چیزی جز راهنمای زندگی نمی سازد.

بحث اختیار در فلسفه اسلامی و فلسفه غرب از مباحث بنیادین فلسفه اخلاق و انسان شناسی است چرا که بدون در نظر داشتن اختیار بعنوان یک وجه تمایز اصلی انسان از سایر موجودات، آن دسته از افعال انسانی که در حیطه روابط او با دیگر انسانها تحقق می یابد را نمی¬توان فعل اخلاقی یا غیر اخلاقی تلقی نمود. براین اساس مطالعه تطبیقی این موضوع از اهمیت ویژه ای برخوردار است. کانت ذات معقول را دارای اختیار می¬داند. کانت ارادۀ انسان را اراده ای وابسته ولی ارادۀ خداوند را اراده ای مستقل می داند و برای پاسخ به شبهات مربوط به اختیار، حیطۀ عقل عملی را کارساز دانسته و عقل نظری را در این زمینه ناتوان می¬داند. ملاصدرا نیز انسان را مختار دانسته و اختیار او را در جهت حرکت نفس از مرتبه جسمانی به مرتبه تخلق به اخلاق و به مقصد رسیدن در اعلی مرتبه انسانی یعنی تجرد می داند. نتایج تحقیق نشان می دهند که اختیار همانگونه که در فلسفه اخلاق کانت مهمترین جایگاه در انجام تکالیف انسانی دارند و در آن نتایج کار مطرح نیستند، همین موضوع در فلسفه اخلاق ملاصدرا قابل گفتگو و تطبیق است زیرا ملاصدرا اختیار را برای کسب فضایل عقلانی در انسان مطرح می کند و بنابراین در آن اموری نظیر پیامدها و سودانگاری مطرح نیست.

اسطوره‌شناسی، از زیرشاخه‌های نشانه‌شناسی مطرح در نظریه رولان بارت است که به تحلیل شیوه ارسال پیام و اهداف ضمنی در رمزگان­های فرهنگی متن می‌پردازد. در پژوهش حاضر با تکیه‌بر نظریه بارت، با روش توصیفی-تحلیلی به تحلیل چهار سوره نازعات، عبس، شمس و تین پرداخته‌شده تا برخی اهداف و ایدئولوژی‌های پنهان در پشت داستان‌های آن روشن شود. بر­این­اساس، داستان موسی و فرعون، ماجرای نادیده گرفتن درخواست نابینای معرفت‌جو، داستان قوم ثمود و پی بریدن شتر سفارش­شده حضرت صالح (ع) و درنهایت، داستان کوه سینا و سخن گفتن خداوند با موسی (ع) به‌عنوان رمزگان­های برجسته فرهنگی در این چهار سوره شناخته شدند. چنین نتیجه‌گیری شده است که این داستان­ها غالباً درس اخلاق و خودشناسی را در ضمن خود دارند: سوره نازعات، پیام دوری از غرور و پیروی از هوای نفس را دارد؛ سوره عبس، امربه‌معروف را بر اساس درخواست و احساس نیاز انسان‌های طالب حقیقت سفارش می­کند و نه بر اساس تمایلات شخصِ آمِر به‌معروف؛ سوره شمس انسان را از پیروی راه اکثریت جامعه بر حذر داشته و خواهان استقلال شخصیتی و عقیدتی تک‌تک افراد جامعه بدون تأثیرپذیری از دیگران است و سوره تین نیز حضور در طبیعت به‌ویژه کوهساران را برای ارتقاء سطح بینش و ادراکات انسان لازم دانسته و آن را عاملی برای خودشناسی و بازنگری در اعمال و رفتار خویش با دیگران معرفی کرده است.