جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از میان شاخه های گوناگون هنرهای اسلامی، معماری اسلامی و مخصوصا تزیینات وابسته به آن، دارای جایگاه شاخصی می باشد. آثار برجای مانده از هنرهای تزیینی در ابنیه اسلامی، مخصوصا در اماکن مذهبی نظیر مساجد و بقاع متبرکه، واجد روحیات منحصر به فرد و ژرفای تجسمی هستند. شهر قم به دلیل وجود بارگاه مقدسه حضرت معصومه (س) و خیل کثیری از بقاع امامزادگان، به گنجینه ای پربار از آثار تزیینی معماری اسلامی بدل گردیده است. اما از میان مشاهد و بقاع متعدد این شهر، بقعه امامزاده اسماعیل (ع) معروف به (سید سربخش)، که بنای آن از سده چهاردهم/هشتم (دوره ایلخانی) برجای مانده است؛ مزین به آرایه های تزیینی زیبا و ارزشمندی می باشد. نوشتار حاضر به بررسی و معرفی انواع نقش مایه های تزیینی موجود در این بنا می پردازد. در این راستا، نقش های تزیینی نهفته در تزیینات معماری این بقعه، به انواع نقوش منحنی اسلیمی، هندسی و خط نگاره آراسته است.اهداف اصلی تحقیق:الف) شناخت عناصر و آرایه های تزیینی در بنای امامزاده اسماعیل (ع).ب) بررسی و دسته بندی انواع نقش مایه های موجود بنا.سوالات:الف) نقوش تزیینی بقعه مذکور دارای چه خصوصیاتی هستند؟ب) عمده نقوش گچبری در این بنا شامل چه نقشمایه هایی است؟روش تحقیق: شیوه تحقیق در این مقاله به روش تاریخی، توصیفی و تحلیلی بوده؛ و ابزار و شیوه های گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و میدانی است.

تحقق عدالت در رویکرد سیاسی اسلام که همواره بر اساس قابلیت ها و توانمندی های ذاتی هر یک از دو جنس، در ضمن یکتا انگاری هر دو جنس در عرصه حقوق انسانی، تکالیف و وظایف متناسب با آن را بر دوش زن و مرد می گذارد، اقتضای آن دارد تا در شرایطی که ویژگی های انسانی در معادلات سیاسی تاثیرگذار است، هر دو جنس یکسان و فارغ از تفاوت های موجود در عرصه عمومی و سیاست حضوری فعال داشته باشند. این نوشتار در راستای تبیین محوریت مقوله عدالت در تامین پیوند جنسیت با عرصه سیاست، نخست معنا و مفهوم عدالت در رویکرد جنسیتی و در ادامه مسوولیت های فردی و اجتماعی زنان را تبیین نموده و برخی از شبهات پیرامون عـدم حضور سیاسی اجتماعی زنان را بیان و پاسخ های مستدل به آن داده شده است. به نظر می رسد، بهترین راه برای تحقق عدالت جنسیتی، پذیرش نقش اجتماعی زن در کنار توانمندی های سرشار وی در عرصه خصوصی است که زمینه ساز تعامل جنسیت با سیاست می باشد.

مسجد یکی از مهم ترین عناصر معماری دین اسلام محسوب می شود و مسلمانان صدر اسلام از آن نه تنها به عنوان مکان عبادت، بلکه از آن به عنوان مهم ترین مرکز تجمع و حل و فصل مسایل جامعه نیز استفاده می کردند. مسجد به مرور زمان به محلی برای تجلی محتوا و روح اسلام بدل شد، چرا که هنرمندان می توانستند با هنرهایی چون خوشنویسی، نقاشی، کاشی کاری و غیره به تزیین آن بپردازند.از دیگر سو، قرآن کریم به عنوان منبع الهام بخش هنرمندان بوده و آیات قرآنی بهترین آموزه ی اخلاقی و اسلامی به شمار می آیند که می تواند در مسجد برای متذکر کردن مردم مورد استفاده قرار گیرند. لذا آیات قرآنی و تزییناتی چون اسلیمی های گیاهی و نقوش هندسی با هم در آمیختند و زیباترین و تفکر برانگیزترین آثار هنری را در مساجدی چون گوهرشاد مشهد و مصلی گوهرشاد هرات به نمایش گذاشتند.بررسی دو مسجد گوهرشاد در هرات و مشهد، نشان می دهد که مسجد گوهرشاد مشهد از کاشی های معرق، معقلی و آجر به طور همزمان استفاده شده و رنگ آبی لاجوردی بیشترین کاربرد را داشته است. خط ثلث و نستعلیق به تزیینات مسجد شکل متفاوتی را بخشیده است. در مجموعه گوهرشاد هرات خط کوفی، نستعلیق و معقلی بیشترین کاربرد را داشته است و سورای فتح، واقعه و آیت الکرسی از جمله سورای مشترک دو مکان بوده است. به نظر می رسدغنای تزیینات این دو مجموعه دارای اشتراکاتی بوده است اما غنای تزیینی و کتیبه های قرآنی مسجد گوهرشاد بیشتر از مصلی گوهرشاد هرات است. روش تحقیق این نوشتار تحلیلی و توصیفی و ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی است.اهداف مقاله:1- شناخت مضامین، مفاهیم و خطوط به کاررفته در دو مجموعه گوهرشاد مشهد و هرات.2- دستیابی به تفاوت ها و شباهت تزیینی و مضمونی خطوط دو مجموعه.

تصمیم گیری و تعیین قوانین و مقررات جامعه ها به فرمان خداوند یکتا و خالق انسان هاست که به عهده پیامبران خود و جانشینان آنها نهاده است تا اوامر الهی و احکام و قوانین را در جامعه پیاده نمایند. پذیرش و عدم پذیرش حکمرانی فرستادگان الهی، نقش سیاسی هر فرد در جامعه است. زنان مسلمان با پذیرش دین اسلام و نبوت و رهبری رسول خدا (ص)، اطاعت آن حضرت را گردن نهاده و در فرمایشات و حرکت های سیاسی آن جناب با همراهی یا عدم همراهی، مشارکت یا مخالفت خود را ابراز داشتند. این مقاله به تبیین حرکت های سیاسی زنان صدر اسلام پرداخته و نمونه های همراهی یا عدم آن را با رهبری جامعه نشان داده است.

«لیندا نیکلسون» در مقاله خود با عنوان «جنسیت» به تفکیک میان دو واژه «جنس» و «جنسیت» پرداخته و تعارض بنیادین میان دو دیدگاه فمینیسم و ذات گروی را مطرح می کند. وی با طرح چندین ایراد که توسط فمینیست ها مطرح شده است به بحران تعریف «زن» می پردازد و در نهایت راهی برای برون رفت ارایه می کند. در بخش دوم ضمن نقد دیدگاه های فمینیسم که در مقاله نیکلسون بیان شده، به تبیین دیدگاهی با عنوان «ذات گروی الهی» پرداخته شده است. این دیدگاه مبتنی بر حقوق طبیعی و تفاوت های واقعی میان دو جنس زنانه و مردانه بوده و معتقد است باید نـقش فطری زنانگی و مردانگی را پذیرفت؛ این دیدگاه در واقع عبور از ذات گروی طبیعی به ذات گرویِ الهی بوده و تناسب با عدالت جنسیتی را در نظر دارد.

دو فرهنگ و تمدن چین و ایران از سالیان پیش در قاره پهناور آسیا خودنمایی می کردند. شاید به دلیل فاصله مکانی این دو قدرت بزرگ بود که در طول تاریخ دو امپراتوری چین و ایران هرگز در مقابل هم نایستادند. اما این دو قدرت عظیم آسیایی، همواره با یکدیگر ارتباطاتی داشتند که این ارتباطات خواه بازرگانی و خواه فرهنگی، تاثیراتی بر فرهنگ مقابل داشته است.هم ایرانیان و هم چینیان به خاطر وفاداری به سنت ها، عناصر فرهنگی وارداتی را به نوعی با فرهنگ و سنت خود همرنگ و هم سو می کردند.ایرانیان انعطاف خاصی نسبت به پذیرش هنر و فرهنگ جدید از خود نشان می دهند؛ ابتدا با آن عجین شده و سپس به تدریج استعداد و خلاقیت خاص خود را از لابلای این مراودات فرهنگی جلوه گر می سازند.یکی از جنبه های تاثیرگذار خارجی بر هنر ایران، هنر چین است که در بستر یکی از قدیمی ترین تمدن های بشری شکل گرفته است. با حمله مغول ها به ایران در سده ی سیزدهم تا هفتم و با رویکار آمدن ایلخانان، پس از سپری شدن ناآرامی ها و آشوب ها، ارتباطات بین دو کشور ایران و چین، به عصر طلایی خود رسید؛ چرا که هر دو کشور مورد حمله یک مهاجم خارجی قرار گرفته و تحت حکومت واحد مغول اداره شدند.حاکمان مغول (خاندان سونگ و یوآن) که به طور جدی تحت تاثیر فرهنگ و هنر غنی چین قرار گرفته بودند، از طریق ارتباطات سیاسی، تجاری و بعدها فرهنگی، این علاقه ی خود را به هم پیمان خویش در ایران نیز تسری بخشیده و مقدمات تاثیر متقابل هنر ایران و چین در زمینه های مختلف هنری و از جمله نقاشی، فراهم کردند.سوالات:1-آیا عناصر تشکیل دهنده نگاره های چینی در نقاشی های ایرانی دوره ایلخانی نیز تاثیر گذارده است؟2-چه تفاوت ها و شباهت هایی در خصوص انعکاس طبیعت در نقاشی های چینی و ایرانی وجود دارد؟اهداف:1-بررسی نمادین طبیعت گرایی در نقاشی های دوران سونگ، یوآن و ایلخانان ایرانی2-بررسی عناصر مشترک تشکیل دهنده نگاره های چینی و ایرانی

اغلب جریانات فکری فمینیستی به ویژه فمینیست های فرامدرن بین دانش و معرفت زنانه و مردانه تفکیک کلی قایل می شوند و معتقدند بسیاری از دانش ها و معرفت شناسی های رایج با رویکردی مردانه سرشته شده و معتقدند در عدالت جنسیتی باید همه سطور دانش و معرفت بر اساس توجه به مسایل جنسی و جنسیتی بازخوانی شود. در این نوشتار مبانی معرفت شناسی این دسته از فمینیست ها، با تاکید بر مباحث قرآنی (در حوزه معرفت شناسی قرآنی، شناخت شناسی شناختی قرآن و الگوی خاصی از معناشناسی قرآنی) نقد گردیده و آرا اندیشمندان مسلمان نظیر ملاصدرا، سهروردی و ابن عربی، مبنای تفکیک کلی بین دانش و معرفت زن و مرد نقد و تحلیل شده و معلوم می شود عدالت جنسیتی، مقتضی جدا نمودن معرفت زن از معرفت مرد نیست.

گستره ارتباط معنایی آیات، بسیار وسیع است، ولی اهداف، روش های علوم و تفکیک مرزهای دانش، سبب شده در هر دانشی به برخی از ابعاد ارتباط بین آیات توجه شود؛ برای دستیابی به نگرشی همه جانبه در مساله طلاق باید ارتباط معنایی‌ آیات در تمام جهات پنهان و آشکار مورد ملاحظه قرار گیرد. در این مقاله ضمن تبیین تعامل معانی آیات در سه حوزه دانش اصول فقه، تفسیر و زبان شناسی سعی شده مقولاتی نظیر عام و خاص، مطلق و مقید، ناسخ و منسوخ، مجمل و مفصل، ارتباط آیات با شان نزول، انحاء ارتباط سیاقی و وحدت سوره ها و تلفیق مفهومی در آیات طلاق مورد بررسی قرار گیرد و در هر مورد نمونه های عینی ارایه شود. لذا ضرورت نگرش های فرافقهی در مساله طلاق برای حسن اجرا و حسن تفسیر قوانین مبتنی بر فقه اثبات می شود.

تشکیل دولت فاطمی موفقیت آمیزترین دستاورد سیاسی شیعه اسماعیلی بوده است. تقریبا همزمان با شکل گیری این دولت در شمال آفریقا، دولت آل بویه در ایران در حال تکوین بود. روابط این دو سلسله شیعه، حسنه و در خور توجه بوده است. سلسله فاطمی در سال توسط تشکیلات بسیار پیشرفته فکری و اجتماعی به نام نهضت اسماعیلیه که خود بخشی از مذهب تشیع بود، شکل گرفت. این حکومت شیعه مذهب در غرب دنیای اسلام سبب شکوفایی انواع هنرها، صنایع، رونق اقتصادی و پیشرفت فرهنگی بسیاری شد.از جمله این هنرها، هنر نگارگری است. هنرمند دوره فاطمی، هم بر زمینه حساس کاغذ و هم بر زمینه سرد و بی روح دیوارها و همچنین بر روی سفالینه ها، روح آفرینی و نقش آفرینی کرده است.موضوع مورد بررسی در این مقاله با تاکید بر هنرهای مصور و نگارگری بر اساس مضامین درباری، (شامل موضوعات غنایی، خلفا و زندگی درباری و ...)، مضامین نمادین، اجتماعی و جنگ و شکار طبقه بندی شده است.این بررسی مضمونی بر نمونه آثار سفالینه، نقاشی های دیواری و تک برگ های آسیب دیده نسخ مصور صورت گرفته است. آنچه همواره مورد نظر هنرمندان فاطمی بوده، بهره گیری از مضامین دنیوی و تجسم دقیق تر محتوای اثر و نوعی طبیعت گرایی در آثار بوده است.اهداف مقاله:1- دستیابی به پیامد عقاید شیعی فاطمیان بر هنرهای تزیینی و تجسمی آن ها2- شناسایی مضامین آثار مصور و منقوش دوره فاطمیسوالات مقاله:1- آیا تعصبات و گرایش مذهبی خلفای فاطمی بر نوع نقوش هنرهای تزیینی و تجسمی آن ها تاثیری داشته است؟1- آثار مصور و منقوش هنرهای فاطمیان دارای چه مضامینی هستند؟