جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

زیبایی شناسی دانشی است که به مطالعه در مورد زیبایی می پردازد و برای ارزشیابی آثار هنری به کار می رود. قرآن کریم چه جایگاهی در دانش زیبایی شناسی دارد و آیا نظام منسجمی در زیبایی شناسی معرفی می کند و می توان دانشی زیبا شناسانه را به اسلام نسبت داد؟ پرسش هایی است که این مقاله در پی پاسخگویی به آنهاست.مقاله حاضر پژوهشی است که اثبات می کند نظامی زیباشناسانه در قرآن و اسلام وجود دارد و ضمن تبیین آن که قرآن خود پدیده ای زیبایی شناختی است، روشن می سازد که نگره های زیباشناختی والایی در قرآن کریم وجود دارد و از این میان عینی یا ذهنی بودن زیبایی را به عنوان نمونه ای از مباحث زیبایی شناسی در قرآن بررسی می کند. آنگاه به تردیدهایی درباره وجود نظام زیبایی شناختی اسلام، پاسخ می دهد و میان زیبایی شناسی قرآن و دانش زیبایی شناسی نسبت سنجی می کند و در پایان اشاره ای به نقش زیبایی شناسی در شناخت زیبایی های قرآن دارد.

از یک سلول واحد تا جنین چندماهه، شاهد فرآیندی بسیار ظریف و دقیق هستیم که نشان دهنده پدیده ای جالب توجه با پیچیدگی فزآینده ای است که مطالعه این پدیده، «جنین شناسی» نام دارد. گر چه با پیشر فت این علم، بشر توانسته به بخشی از شگفتی های مراحل آفرینش جنین پی ببرد و پرده از اسرار آن بردارد، اما در حال حاضر بسیاری از زوایای خلقت جنین برای بشر ناشناخته و اسرارآمیز باقی مانده است. می توان گفت جنین موجودی است که رازها و معماهای فراوانی درون خود نهفته است و کشف روابط شگفت انگیز اعضا و دستگاه های بدن در دوران جنینی می تواند بیان گر عظمت نظام آفرینش الهی باشد. هر گاه انسان مراحل پیچیده و دقیق خلقت جنین را به خوبی مورد موشکافی قرار می دهد که چگونه از یک سلول به ظاهر ناچیز و کوچک آغاز شده و با پشت سر گذاشتن مراحل تکامل به شاهکار موجودات هستی تبدیل می گردد چاره ای جز فرود آوردن سر تعظیم به درگاه الهی نخواهد داشت و با تمام وجود به عظمت آفرینش و قدرت آفریدگار اعتراف خواهد نمود.تقسیم بندی مراحل آفرینش جنین در قرآن که بر پایه تمایز ماکروسکوپی و قابل رویت بودن با چشم غیرمسلح است، یکی از آسان ترین و در عین حال دقیق ترین تقسیم بندی هایی است که مراحل تشکیل و رشد جنینی را بیان نموده است. گر چه در حال حاضر دانش جنین شناسی با چشم مسلح و بهره گیری از ابزار ریزبین به بررسی عوامل مولکولی، سلولی و ساختاری جنین می پردازد، اما باید اعتراف نمود که قرآن، تمام مراحل آفرینش و رشد و تکامل جنین را با اصطلاحاتی به ظاهر ساده اما بسیار دقیق بیان نموده که با ره آوردهای علمی و دانش روز بشر در جنین شناسی سازگارند. هر گاه پژوهشگر میان رشته ای بدون هیچ گونه غرض ورزی و تعصب به این آیات بنگرد می تواند هماهنگی آن ها را با دست آوردهای فعلی دانش جنین شناسی تایید نماید. نتایج این پژوهش نشان می دهد که اصول نظام آفرینش جنین در قرآن و بیان مرحله نطفه به عنوان نخستین مرحله آفرینش جنین با داده های فعلی بشر در دانش جنین شناسی تایید نماید.

یکی از کارآمدترین روش های جذب مخاطب جهت تاثیرگذاری بیان موضوع، پیام و درونمایه مدنظر در قالب داستان است. قرآن کریم به عنوان کتابی آسمانی که برای عبرت دهی، ارائه راهکارهای تربیتی، بیان آموزه های دینی، هدایت گری و... بر پیامبر خاتم (ص) نازل گردیده و بخش عمده آن به روایت سرگذشت واقعی ملت ها و اقوام و اشخاص اختصاص دارد، شیوه داستانی را نه بعنوان هدف، بلکه به عنوان ابزاری کارآمد در بیان آموزه های خود برگزیده است، در این روند به علت آنکه هدف قرآن از داستان سرایی سرگرمی نیست، قرآن کریم با بهره مندی از عناصر روایی (مقدمه، گره افکنی، بحران زایی، کشمکش، گفتگو، شخصیت پردازی و ...) شیوه ای خاص و منحصر بفرد از بیان روایی با هدف عبرت دهی و هدایت گری اتخاذ کرده است.در این مقاله با هدف واکاوی ابعاد گوناگون داستان های قرآنی و کنکاش در اهداف و شیوه های پردازش آن ها، با ذکر نمونه هایی به تحقیق در جوانب مختلف روایی (فنی، موضوعی و معنایی) داستان های قرآن پرداخته شده و با مقایسه آن با اصول داستان سرایی، روش یگانه روایت گری قرآن مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت این نتیجه حاصل گردید که علی رغم تفاوت اساسی هدف داستان پردازی قرآن با آنچه در ادبیات داستانی مدنظر است، مولفه های روایت گری و عناصر داستانی در قرآن از پردازشی مطلوب و بافت و ساختاری هنرمندانه برخوردار است و روش ویژه ای را در روایت گری که منحصر به قرآن است ارائه می دهد.

آموزه های دینی به صور مختلف به اثر مشاهده و هم نشینی بر رفتار انسان اشاره دارد. همچنین ارزش اعمال را وابسته به نیت و قصد انجام عمل می داند. متفکرانی چون بوعلی سینا این اثر را توضیح داده اند.دستاوردهای علمی جدید در زمینه نوروفیزیولوژی با شناخت گروهی از نورونهای قشر خاکستری مغز اثر مشاهده عمل را در ایجاد رفتارهای مشابه به خوبی اثبات نموده اند. شایان ذکر است که این تحقیقات نشان می دهد که این نوع از نورون ها به «قصد» یعنی نیت انجام عمل حساسند و عملا توانایی درک افکار و عواطف دیگران (همدلی) را به ما می دهند.اهمیت کارکرد این نورون ها در شکل گیری رفتار به گونه ای است که جمعی از نوروفیزیولوژیستها اختلال در عملکرد این نورون ها را عامل ایجاد بیماری اوتیسم می دانند.در این راستا به محققان و مسولان تربیتی و رفتاری بررسی نقش و تاثیر سلول های آینه ای مغز در رفتارهای انسانی توصیه می شود؛ زیرا با شناخت حیطه عملکرد این سلول ها و استفاده از آموزه های دینی می توان با بهره گیری و استفاده صحیح از آن در زمینه آموزش و ایجاد مهارت در افراد یاری گرفت و نیز از اشاعه رفتارهای نامناسب اجتماعی پیشگیری نمود.

این تحقیق تاثیر آموزش آموزه های قرآنی بر بهبود پذیرش اجتماعی فراگیران را مورد بررسی قرار می دهد.روش تحقیق نیمه آزمایشی بوده و با استفاده از گروه کنترل صورت گرفته است و جامعه تحقیق یکصد و بیست نفر از دانشجویان و حجم نمونه آن چهل و دو نفر با انتخاب تصادفی است.نتایج تحقیق نشان می دهد آموزش آموزه های قرآنی و تمرین های کارگاهی بر متغیر وابسته پذیرش اجتماعی تاثیر مثبت داشته است و بررسی داده های آماری بیانگر معنی دار بودن تغییرات در این شاخص است.

قرآن کتاب آسمانی مسلمانان است که کل ابعاد حیات انسان را در بر می گیرد و طبیعتا درمان بیماری ها می تواند بْعدی از ابعاد بیشمار آثار آیات قدسی قرآن باشد. حکیمان مسلمان در درمان بیماران از آیات الهی استفاده می کرده اند و در متون مذهبی و اعتقادی مسلمانان بر تاثیرات درمانی فاتحه الکتاب و سوره توحید، تاکید شده است. بر اساس این مستندات مذهبی متقن و باور عمیق به این آیات الهی، تاثیر آیات فاتحه الکتاب و توحید بر 12 بیمار مبتلا به بیماری مولتیپل اسکلروز( Multiple sclerosis ) مطالعه شد. این پژوهش از نوع مطالعات مداخله ای بوده و نتایج قبل و بعد از مداخله مقایسه شده است. مداخله شامل قرائت سوره های فاتحه الکتاب و توحید برای بیماران و قراردادن دست های درمانگر بر سر بیمار و اعضا درگیر بیماران به هنگام قرائت آیات مذکور بوده است. ارزیابی تاثیر مداخله بر بیماران بر اساس پرسشنامه استاندارد کیفیت زندگی ویژه این بیماران (ms Qol-54) انجام شد. نتایج این مطالعه نشان داد که بعد از مداخله، معیار های سلامت جسمانی(P=0.04) ، نشاط و شادابی (P=0.02) و مجموعه (خلاصه شده) سلامت جسمانی(P=0.01)  در بیماران نسبت به قبل از مداخله دارای تفاوت معنی دار است. به طور کلی در صورت فراهم شدن زمینه مساعد جهت انجام گسترده تر این نوع پژوهش ها و بررسی کارایی این روش های درمانی، می توان از کاربرد این شیوه ها در قلمرو درمان های طب مکمل سود جست.

ورود به دوران فراصنعتی، روش های یادگیری اثربخش را می طلبد که این مهم برای جوامع روستایی اهمیت به مراتب بیشتری دارد. ترویج کشاورزی نقشی اساسی برای طراحی چنین روش هایی دارد تا آنان را به فراگیری بیشتر مشتاق سازد. بکارگیری هنر از جمله تصویرآفرینی می تواند تحقق این مهم را ممکن سازد زیرا نفوذ سریع تر و عمیق تر را فراهم می آورد. از جلوه های باشکوه قرآن نیز آن است که بسیاری از پدیده ها و معارف را در قالب تصاویر زیبای هنری، می آفریند که از مزیت های آن، دمیدن روح حیات و حرکت در پدیده ها و معانی، تاثیرگذاری عمیق بر دلها، انتقال معانی بسیار در قالب الفاظ اندک (ایجاز) و برانگیختن قوای حسی در راستای اقناع عقلی است. آموزش جنبه های فنی و تخصصی کشاورزی به همراه این هنر، نه تنها یادگیری کشاورزان آسان تر، بلکه آنان با فرهنگ قرآنی نیز آشنا می شوند. این تحقیق با بررسی کارکرد هنر تصویرآفرینی قرآن در آموزش روستاییان نشان داد که در ایجاد ارتباط مناسب با مخاطبان، آموزشگر را یاری رسانده و تغییرات مطلوب در نگرش مخاطبان، نسبت به آب و روش های ذخیره سازی آن و همچنین ویژگی های قرآنی مورد نظر را در آنان ایجاد کرده است.

سرمایه اجتماعی یکی از مفاهیم مهم و کاربردی در بسیاری از علوم انسانی نظیر اقتصاد، مدیریت، علوم اجتماعی و علوم سیاسی می باشد. در این تحقیق می خواهیم مفهوم سرمایه اجتماعی را که از سوی دانشمندان غربی مطرح و گسترش داده شده است، از دیدگاه اسلامی و با استفاده از تفاسیر قرآن کریم و سایر منابع اسلامی بررسی کنیم. با بررسی اصول اسلامی مانند وحدت، اخوت، عدالت، تعاون، مشورت، مصابره و مرابطه، تکافل اجتماعی و همین طور فضایل اخلاقی نظیر صداقت، وفای به عهد، حسن ظن، خوشرویی و ... در می یابیم که اجرای اصول اسلامی در ابعاد فردی و اجتماعی بر انواع و سطوح مختلف سرمایه اجتماعی تاثیر زیادی دارد و علاوه بر آن به نظر می رسد که پیاده شدن این اصول موثرترین روشی است که می تواند سرمایه اجتماعی را به بالاترین سطح ممکن آن برساند. سرمایه اجتماعی اسلامی در بعد شناختی، بر اساس اصول وحدت و اخوت، و بسیاری از فضایل اخلاقی، و در بعد ساختاری بر اساس اصولی نظیر تعاون، مصابره و مرابطه، مشورت، تکافل اجتماعی، و جنبه اجتماعی بسیاری از دستورات اسلام شکل می گیرد. الگوی اسلامی مشارکت اجتماعی، اشکالات الگوهای غیر اسلامی را حل می کند و مشارکت اجتماعی با الگوی اسلامی می تواند تاثیر عمده ای بر رشد و توسعه جامعه اسلامی داشته باشد. گسترش و تعمیق اعتقادات و فرهنگ اسلامی و گسترش مشارکت اجتماعی مردم در امور مختلف، دو راه کار مهم برای افزایش سرمایه اجتماعی اسلامی می باشند.

در این مقاله، ابتدا با مطالعه پیشینه عناصر اصلی باغ اسلامی مانند درخت، آب و ... در تمدن های گذشته به حکمت این عناصر پرداخته می شود. پس از آن با مطالعه بر دیدگاه حکمت اسلامی در مورد عناصر مذکور در قرآن و نمونه های باغ اسلامی، به مفهوم حکمی بهشت نزدیک شده، سپس با جستجو در متن قرآن و توجه ویژه به سوره الرحمن، تفاسیر مربوط به این سوره مطالعه قرار می شود. می توان دریافت که حکمت عناصر باغ مانند نور و سایه، درخت و گیاهان، آب، غرفه، قصور و مانند آن را در نظم بندی محکمی که بر اساس هندسه قدسی، علم الهی و محیطی که با اشارات و ذکر خود، انسان را به سعادت رهنمون سازد دانست.

ارتباطات انسانی در قرآن بر مبنای دو بافت تاثیرگذار شخصی و موقعیتی شکل می گیرند. میزان تاثیر این دو بافت نیز بسته به عناصر و اجزای ارتباط است. از این رو در برخی از ارتباط ها، بافت شخصی و در برخی دیگر بافت موقعیتی اهمیت بیشتری می یابند. بهره گیری از بافت های موقعیتی و شخصی نیز به هدف شکل گیری ارتباطی موفق است که در آن انتقال پیام از سوی فرستنده به شکلی صحیح و کامل انجام می پذیرد و بیشترین اثر را در مخاطب برجای می گذارد. این مقاله با بهره گیری از آراء روان شناسان اجتماعی در زمینه ارتباط به تبیین خصوصیات انسانی و عوامل موقعیتی، وضعیتی موثر در ارتباطات میان فردی قرآنی، می پردازد.