جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از این تحقیق تبیین ایجاز حذف و بررسی اسلوب های آن در کلام الهی است. سخنور بلیغ با حذف در کلام خویش، تاثیر شگرفی در فهم معنا و انتقال پیام به مخاطب دارد و مقصود و غرض خویش را زیباتر و پر جاذبه تر می کند. حذف و تعیین نوع محذوف و تقدیر کلام در آیات قرآن کریم یکی از بحث برانگیزترین مسائل میان مفسران است.در فصل نخست مقدمه، اهمیت، هدف، پیشینه، روش و سوال های تحقیق و هم چنین تعریف مصطلحات در علم بلاغت پرداخته شده است. در فصل دوم معنای لغوی و اصطلاحی ایجاز حذف، تفاوت آن با واژگان مترادف، ارتباط حذف با مجاز و قرائت، شروط حذف و اغراض حذف مورد بحث قرار گرفته است. در فصل سوم که مبحث اصلی پایانامه به شمار می رود اسلوب های ایجاز حذف بیان شده و موارد محذوف در آیات قرآن کریم بر اساس اسلوب ها و گونه های مختلف آن دسته بندی شده است که عبارتند از: اسلوب اختزال، اسلوب تضمین و اسلوب احتباک. در میان این اسلوب ها، اسلوب اختزال بیشترین فراوانی و اسلوب احتباک کمترین فراوانی را در قرآن کریم به خود اختصاص داده است. هم چنین اغراض عام حذف در قرآن کریم شامل احتراز از عبث و آشکار بودن کلام، تخفیف در کلام، رعایت فواصل در آیات قرآن، تعظیم، تحقیر، ناتوانی کلام از توصیف مقصود و تعین است که از این میان احتراز از عبث و آشکار بودن کلام بیشترین تعداد و تعین کمترین تعداد را داراست. علاوه بر این اغراض عام، اغراض خاص بسته به نوع و موقعیت سخنی که در آن حذف رخ داده وجود دارد که شامل بیان پس از ابهام، قصد عموم، تهدید و بشارت و شنیع بودن سخن است که بیان پس از ابهام که مختص حذف مفعول است، بیشترین میزان و تهدید و بشارت و شنیع بودن سخن که مختص حذف جمله است کمترین میزان را در قرآن کریم به خود اختصاص داده است. در دو مورد با توجه به نوع محذوف غرض حذف می تواند قصد عموم یا تعظیم و نیز تعظیم یا احتراز از عبث و آشکار بودن کلام باشد. بیشترین تعداد مورد حذف در اسم و کمترین مورد حذف در حرف روی داده است که در این میان در 42 مورد مفسران محذوف را دو نوع ذکر نموده اند و ترجیحی برای آن قائل نشده اند که 37 مورد آن به اسم یا به جمله بازمی گردد و در 5 مورد یا به اسم یا به حرف اختصاص دارد. کلید واژه: بلاغت قرآنی، ایجاز حذف، اسلوب های ایجاز حذف، اسلوب اختزال، اسلوب تضمین، اسلوب احتباک، قرآن.

«زمان» یکی از بحث انگیزترین مسایل در حوزه ی هستی شناسی است که غموض ابعاد آن موجبات ارائه‌ی اقوال گوناگون و در برخی موارد متعارض را سبب شده است.از جمله موضوعاتی که قرآن کریم متعرض آن شده، موضوع «زمان» است. افزون بر عنایت قرآن به این مسأله و نیزسوگند های مکرر قرآن به آن که حاکی از عظمت و اهمیت این موضوع میباشد، لازم است دیدگاه قرآن در خصوص این مهم، به تحقیق گذاشته شود. تفسیر موضوعی که از بهترین شیوه های تفسیر قرآن در جهت دستیابی به درک بهتر و جامع‌تر نسبت ب ه نگرش قرآن در خصوص موضوعی خاص می باشد، می‌تواند ما را در جهت نیل به این مقصود یاری نماید.آن چه به نظر می آید آن است که تاکنون در خصوص بررسی دیدگاه قرآن درباره‌ی زمان و ابعاد آن تحقیقات جامع، مستقل و دقیق علمی انجام نگرفته است لذا پژوهش حاضر درصدد است تا با اتخاذ روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع اسنادی، کتابخانه ای و منابع الکترونیکی، آیات زمان را استخراج، و با تقسیم بندی این دسته از آیات بر اساس عوالم سه گانه ی هستی (دنیا، برزخ و آخرت) مواضع قرآن را در خصوص زمان در هر یک از مراتب عالم، بیان نماید و سپس، به واکاوی آن بپردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که زمان، در لسان قرآن، در دو معنا به کاررفته است. همچنین، زمان به معنای متعارف، تنها در عالم دنیا موضوعیت دارد نه عوالم فوق ماده.

پژوهش حاضر نوری است مقتبس از مشکاه دومین پیشوای جهان شیعه، امام حسن مجتبی (ع) دربرابر معاویه و دشمنان اهل بیت (ع) می باشد. این پایان نامه تحت عنوان ((بررسی احتجاج امام حسن مجتبی (ع) با معاویه در باب امامت از منظر قرآن و حدیث)) در پنج فصل تنظیم و تدوین گردیده است.براساس متن احتجاج 155 طبرسی از امام حسن مجتبی (ع)، ابتدا عبدالله بن جعفر بن ابی طالب (ع) به بیان اولویت حضرت علی (ع) در امر امامت و ولایت امت با اشاره به حدیث نبوی به مقایسه ائمه دوازده گانه معصوم با خلفاء دوازده گانه اهل ضلالت می پردازند و سپس عبدالله بن عباس با بیان مشا بهت عملکرد بنی اسرائیل با وصی حضرت موسی (ع)، نسبت به عملکرد منحرفانه اکثریت امت اسلام با وصی پیامبر (ص) با استناد به حدیث غدیر و سریه موتهبر امامت علی (ع)و ائمه معصومین (ع)تاکید می نمایند و آنگاه امام حسن (ع) با بیان محوریت و انحصار علم لدنی و افاضه ای ، کتاب جامعه علی (ع) و مصداق راسخین در علم، فقط در اهل بیت (ع) ،مردمان را به 3 گروه تقسیم می نمایند که فقط محبین ولایت نجات یافته اند.

در این نوشتار، ابتدا مفهوم تفریح و تفرّج و واژه‌های مترادف آن مورد تحلیل قرار گرفته است. سپس اهمیّت و جایگاه مهم تفریحات سالم و نقش سازنده‌ی آن در جوامع بشری بیان گردیده و لزوم پرداختن به آن به ویژه در جهان امروز که عصر پیشرفت علم و فناوری و عصر ارتباطات سریع جوامع بشری است مورد تاکید قرار گرفته است. در ادامه به بیان ویژگی‌های یک تفریح سالم از نظر اسلام با توجه به مبانی اصلی آن یعنی قرآن و روایات معصومین علیهم‌السلام پرداخته و ویژگی‌های مهم یک تفریح سالم که انسان را در رسیدن به هدف متعالی خلقت یعنی قرب الهی یاری می‌کند، مشخص گردیده و همچنین به معرفی برخی از تفریحات ناسالم و پیامدهای ناگوار ناشی از آنها پرداخته‌ایم و خطرات و عواقب دنیوی و اخروی این گونه تفریحات را بیان کرده‌ایم، در پایان هم به تطبیق تفریحات امروزی بر شاخصه‌هائی که از قران و حدیث بیان شده بود پرداخته تا مشخص شود کدام ورزش در چهارچوب اسلام و کدام خارج از آن می‌باشند.

در این رساله که با هدف بررسی عکس‌العمل رفتاری مردم در برابر دعوت پیامبر اکرم (صَلّی‌اللهُ‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم) و عوامل آن تنظیم شده است، با استفاده از روش‌های توصیفی و تبیینی؛ با مطالعه، تفسیر و تحلیل محتوای کیفی مباحث قرآنی، روایی، انسانی، تاریخی، اجتماعی و سیره، با رفتار مومنان، کافران، مشرکان، منافقان، و... مواجه شدیم. در رفتار شناسی مومنان در برابر دعوت الهی دو عامل برون‌دینی و درون‌دینی قابل توجّه است. از یک سو عواملی که موجب اختلال در زندگی مطلوب بودند، مانند فساد اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، ستم روسا و فرمان‌روایان، ظلم اقتصادی، دینی و ... که گریبانگیر جوامع بوده در روی‌کرد به اسلام تأثیر مهمّی داشته ‌است.از سوی دیگر این اسلام بوده است که برای نخستین بار حقوق پایه‌ای سه‌گانه‌ی – حقّ حیات، حقّ کرامت و حقّ آزادی معقول- را به‌طور جدّی در متن خود مطرح نمود.عقایدی که اسلام برای بشریّت عرضه کرد فطری، ساده، منطقی و خردپسند بود. عقل بشر برای درک این عقاید نه تنها به اضطراب‌ و تلاطم نیازمند نبود، بلکه بدان‌جهت که بازگوکننده‌ی فطرت او بود، برای آگاهان انبساط و ابتهاجی نیز به‌وجود می‌آورد.مشرکان، مقابله‌ی خود با دعوت پیامبر اسلام (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) را، از رویارویى با قرآن شروع کردند و آن را شعر، سحر، أساطیر الاولین و... نامیدند. پس از ناکام ماندن در مبارزه با قرآن، مبارزه با پیامبر (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) را آغاز کردند، ابتدا سازش‌هاى سیاسى، اقتصادى و عبادى را پیشنهاد کردند که هیچ کدام پذیرفته نشد، تا این‌که دست به آزار و اذیّت پیامبر (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) زدند و حتّى به قتل آن حضرت همّت گماردند که پیامبر با هجرت، خود را از این توطئه رهانید. منافقین که ظهورشان با ظهور اسلام همراه بود در هر فرصتى از درون، جامعه‌ی اسلامى را مورد هجمه‌ی خویش قرار دادند و در جهت اهداف خویش به هر اقدامى دست یازیدند. لذا با روش‌های سیاسى، روانی، فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی در برابر دعوت رسول اکرم (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) موضع گرفتند.رفتار مسیحیّت با دعوت پیامبر اکرم (صَلَّی‌اللهُ‌عَلَیه‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم) اگر چه دربردارنده‌ی برخوردهاى سیاسى و نظامى، مانند مشرکین و یهود نبوده است؛ لیکن قرآن کریم با این نگاه که اعتقادات مسیحیّت با مبانی دین توحیدی مغایرت دارد با آن‌ها برخوردهاى اعتقادى کرده و آن‌ها را همانند یهودیان از نظر دینى تخطئه نموده است.یهودیان نیز از پیمان شکنى و توطئه براى قتل پیامبر (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) کوتاهى نکردند و در مواردى مثل جنگ احزاب، با مشرکان هم‌دست شدند. لذابا نقشه‌هایی چون جنگ روانی، سلطه‌ی اقتصادی، پیگیری خط نفاق، نژادپرستی، تفرقه‌افکنی، نقشه‌ی قتل پیامبر (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم)، طرح اتّحاد قبایل عرب علیه اسلام، طرح هجوم به مدینه‌النبی و ... در برابر دعوت پیامبر اکرم (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) خودنمایی کرد.با همه‌ی دشمنى‌ها و توطئه‌ها، دعوت پیامبر (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) پیروز شد. البتّه مسائل مختلفى در پیروزى و گسترش اسلام نقش داشت و نمى‌توان از نقش وحی الهی، خصوصیّات شخصی پیامبر (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم)، سایر مسلمانان، همچنین نقش خلاهاى موجودِ قبل از اسلام، موقعیّت مکّه، فطرى بودن دین اسلام صرف نظر کرد. همه‌ی اینها موجب شده‌اند تا نقش اصلى - تغییر در محتواى فکرى و باطنى انسان‌ها - اتّفاق بیفتد.

در تمام عصرها هر ملتی به دنبال حیات فردی و اجتماعی خود هست و در این مسیر به روش های مختلف دست می زند . اما باید ببینیم چه راه کارهایی را می توانیم از قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام بدست بیاوریم که ما را در این طریق به مقصد برساند . در این تحقیق به شناخت عوامل ، راه کارها و قانون مندی حیات و مرگ ملت ها از دیدگاه قرآن و احادیث پرداخته ایم ، حیات و مرگ مادی و معنوی . چند علت از حیات و تعالی ملت ها را بیان می کنیم 1 – پیروی از رهبران دینی جامعه 2 – عدل و داد 3 – جهاد و اخلاص 4 – عبرت گرفتن از فانی شدن ملت های گذشته 5 – خوش رفتاری ، و اما عوامل سقوط و مرگ ملت ها 1 – عدم شناخت حق از باطل 2 – جدایی و اختلاف 3 – خودرأیی 4 – دنیاگرایی سران ملت 5 – فقر و تهیدستی 6 – برخورد ناشایسته 7 – گذاشتن بار سنگین بر دوش مردم . هر چند ممکن است عوامل دیگری هم وجود داشته باشد که با تحقیق بیشتر یا گذشت زمان به آن دست یابیم ، که با تبعیت از دستور قرآن و روایات به حیات انسانی دست خواهیم یافت .

رمضان ماه خدا و بهار قرآن است. در این ماه، زمینه پالایش درون و اصلاح بیرون و بهره مندی از رحمت خداوند برای همگان فراهم می شود. این ماه به دلیل فضیلت منحصر به فردش نسبت به سایر ماههای سال، برای روزه داری انتخاب شده است.وجوب روزه برای انسان یک توفیق، بلکه هدیه الهی است که از طرف انبیا(ع) به بشر ابلاغ شده است. روزه گرفتن علاوه بر اینکه عمل به یک تکلیف الهی است، آثار مفید فردی و اجتماعی فراوانی را در ابعاد روحی روانی و بهداشتی درمانی برای روزه دار به ارمغان می آورد که در کتابهای فراوانی به آن پرداخته شده است.نویسنده در این مقاله برآن است تا ضمن تبیین جایگاه و اهمیت روزه داری در آیات و روایات به برخی از آثار روزه داری اشاره نماید. علاوه بر آن در این مقاله اشاره ای به آداب و احکام روزه نیز خواهد شد.

خروج مسیحیان از اورشلیم و انتشار آنان در سرزمینهای مختلف از جمله مناطق عرب‌نشین بشارت مسیحیت را به همراه داشت . مسیحیان که کسوت فرهنگ یونان را برتن کرده بودند در مراکز تعلیم و تعلم یونانی - مسیحی تار و پود خود را رشد داده، چنان در یکدیگر آمیختند که نحله‌های فلسفی یونان زایندهء فرقه‌های اعتقادی مسیحی شد. ورود مسیحیت به شبه جزیره عربستان نوید تعاطی فرهنگی جدیدی برای اعراب بود. و عرب از طرق گوناگون مخصوصا تجارت به وام‌گیری زبانی از مسیحیان پرداخت و زبان و ادبیات عرب دیگر وضع‌پیشین خود را نداشت . قرآن در میان فرهنگهایی نازل شد که یکی از آنها فرهنگ مسیحیت بود. همهء فرهنگهای آن زمان در تاثیر و تاثر نسبت به یکدیگر بودند. فرهنگ عرب که حال فرهنگ فرهنگهای موجود در شبه جزیره بود ظرف نزول وحی قرار گرفت . از آنجایی که قرآن دین خاتم است ، بی‌شک مواجههء آن با فرهنگهای مختلف مواجهه‌ای مستمر خواهد بود و لذا بررسی مواجههء قرآن با فرهنگهای زمان نزولش اصول مواجههء آن با فرهنگهای عصرهای دیگر را به دست می‌دهد. فرهنگ مسیحیت یکی از فرهنگهای موجود در شبه جزیرهء عربستان هنگام نزول قرآن است . مهمترین نقاط اعتقادی مسیحیت تثلیث ، تصلیب ، فداء و کلمه بودن مسیح(ع) است که هر یک از دینها به نحوی ریشه در اعتقادات دینی و غیر دینی مردمان روزگاران پیشین دارد. از رهگذر بررسی این اعتقادات می‌توان به تشابه میان اینها با آن اعتقادات دیرینه نیز دست یافت . هر چند بررسی این مهم در عهدهء این مقال نیست اما آموزندهء این نکته است که ادیان الهی در سرزمین عریان از اندیشه‌های بشری نازل نشدند و شرط نزول خود را اذهان تهی نمی‌دانستند بلکه با در آغوش گیری آن اندیشه‌ها که نتیجه حجت باطنی آدمیان است به تصحیح و تکمیل آنان پرداختند. در کنار هم نهادن دو تصویر قرآن و انجیل در مسائل اعتقادی مذکور، به بازبینی میزان هم‌آوایی و همنشینی آنان مدد می‌رساند، و این امکان را فراهم می‌آورد تا در پرتو آن چشمی بر وحدت ادیان و چشمی نیز بر سیر استکمالی آن بگشاییم. بررسی مواجههء قرآن با فرهنگ مسیحیت نشان می‌دهد که برخورد قرآن با این فرهنگ برخوردی اصلاحی بوده است نه بنیان کن. نیز احکام قرآن در باب مسیحیت آمیزه‌ای از احکام ثابت و متغیر است و همین مطلب راه را برای ورود تفسیرهای نوین مسیحیان از عقاید محوریشان می‌گشاید.

قرآن به عنوان مجموعه ای و حیانی و آخرین کتاب آسمانی خدای علیم، دربردارنده اصول اساسی مورد نیاز همه انسانها در تمامی دوران می باشد. تمسک به قرآن و پذیرفتن دین اسلام آنگاه میسور است و عقلانی می نماید که نقصان یا بطلان سایر مذاهب و ادیان روشن گردد. نزول آخرین کتاب و ارسال آخرین پیامبر به این معنا است که هر آنچه مورد نیاز بشر است بیان شده است. و این تکلفی خود بشر است که باید با استفاده از عقل فطری و خدادادی خویش به استنباط و کندوکاو در امور اساسی خویش بپردازد و خویشتن را به سرچشمه وحی متصل نماید.در طول تاریخ بشر، خداوند متعال پیامبران را همراه با دلایل آشکار برای هدایت انسانها فرستاد. در میان پیامبران زیادی که خداوند ارسال نمودند فقط چند نفر بوده اند که شایستگی لقب ((اولوالعزم)) را داشته اند. البته معارف، احکام و قوانین دینی که توسط آن رسولان گرامی الهی برای بشر آورده شده در طول تاریخ به تدریح با آموزه های ناقص بشری آمیخته گشت و این اختلاط گاه چنان قوی بوده که آن قسمتی را که خود بشر با توانایی علمی خود نگاشته بود، الهامی و مقدس دانستند. قرآن کریم به عنوان آخرین صحیفه و مکتوب نازل شده از ساحت ربوبی، در آیات نورانی اش به انحرافات و کجرویهای پیروان ادیان آسمانی در حوزه های فکری، رفتاری و اجتماعی اشارات و تصریحات ظریف و قاطعی دارند. تبویب و تنظیم آیات قرآنی در این زمینه دارای نتایج سودمندی در همه ابعاد می باشد. اولین نتیجه پژوهش در این وادی اثبات حقانیت و وحیانی بودن قرآن کریم می باشد. یعنی انسان با قرائت و کندوکاوی درباره عقاید اهل کتاب به حقانیت قرآن و الهامی بودن آن اعتراف می نماید.

سکولاریسم تفکری است که هر گونه اعتقاد به نقش ماوراء طبیعت و عالم قدس در زندگی دنیوی بشر را رد می‌کند و از اصول غیر دینی برای تأمین نیازهای زندگی انسانی بهره می‌برد این گرایش بعد از قرون وسطی در دامن مسیحیت زاده شد و در جامعه غرب به رشد و نمو خویش ادامه داد. عوامل معرفتی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی زیادی در تولید و تداوم این رویکرد نقش داشت.که بطور مفصل در فصل اول و دوم توضیح داده شده است. سکولاریسم اگرچه یک جنبش فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است که از جهان غرب با زمینه دین مسیحیت سرچشمه گرفته است، اما دارای مبانی فلسفی می باشد که همه ادیان و فرهنگ های بشری به وسعت جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سکولاریسم طرفدار ایده امانیسم یا اصالت انسان است به عقل بشری باور و اعتماد دارد و آن‌ را برای تأمین نیازهای انسان بی‌بدیل و کافی می‌داند. مبنای دیگر سکولاریسم علم‌باوری است.طبق این اعتقاد انسان در این جهان زندگی می‌کند، این دنیا جهان مادی است از آنجا که ابزار معرفت ماده حس و روش تجربی می‌باشد ما می‌توانیم به کمک علم تجربی همه نیازهای خویش را بدون کمک گرفتن از دین برطرف سازیم. در فصل سوم این رساله مبانی سکولاریسم مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به جهان شمول بودن مبانی فلسفی سکولاریسم، دین اسلام نیز به چالش کشیده می‌شود. دین اسلام بر پایه وحی الهی استوار است که در کتاب آسمانی آن یعنی قرآن تجلی یافته است.با عرضه اندیشه‌های سکولاریسم به ویژه مبانی آن به قرآن به این نتیجه می‌رسیم که بین قرآن و سکولاریسم تفاوت بنیادی وجود دارداز نظر قرآن اگرچه دنیا اهمیت دارد، اما اصالت و ارزش ذاتی ندارد و بلکه مقدمه‌ای برای زندگی آخرت است. انسان در قرآن از کرامت ذاتی برخوردار و با عمل شایسه در این دنیا می‌تواند کمال بشری را کسب کند. عقل در دیدگاه قرآن نورجان و پیامبر درون است. این پیامبر درون احتیاج به مکمل دارد و آن پیامبر برون یعنی وحی و شریعت است. علم در فرهنگ قرآن گوهی شب چراغ ایت. اما آن چراغ در حدی نیست که انسان را از خورشید وحی بی‌نیاز کند. مبانی سکولاریسم از منظر قرآن بحثی است که در فصل چهارم این رساله مورد بررسی قرار گرفته است.