جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توحید، اصل اساسی و مبنای بنای استوار دین الهی است. اما خود این مبنا را نیز ارکانی است که گوهره آنرا شکل می دهند. و اندیشه رویت خداوند از جمله آنها است. پس باید به تحقیق به حقیقت این اندیشه پی برد، زیرا از مبانی مبنا یا اصلی اساسی دین یعنی تئحید محسوب می شود.آری رویت خداوند، یکی از مسائل اعتقادی، کلامی، فلسفی و عرفانی است و به همین دلیل است که این اندیشه با ظهور انسان اندیشمند، ظهور یافته و در آن تعمق و تامل شده است.متکلمین، آن گاه که به تکلم پیرامون توحید می پردازند، ناگزیر از پاسخ به مسئله رویت هستند، تا به اصلی ترین اساس دین (توحید) دست یابند.فلاسفه، که غواصان دریای شناخت محسوب می شوند، در بحر تفکر، به نوعی از علم دست یازیده اند که آنرا علم حضوری (در مقابل حصولی) می نامند. و در این نوع از علم است که مسئله حضور شی معلوم، نزد عالم (رویت) مطرح می گردد.عرفا که تشنگان معرفت میباشند، به معرفت، صرفا به عنوان تمهیدی برای در آغوش کشیدن نهمت دیدار و مقدمه ای در رسیدن به لقای دلدار می نگرند. پس عرف فقط رویت یار را می خواهند و بس.البته در مسیر سیر اندیشه متکلمین، فلاسفه و عرفا، نظر گاه هایی گوناگون مشهود است که طبعا نمی تواند همگی آنها نظر و اندیشه صحیح و صواب باشد.حال، یک سوال به ذهن خطور می کند که، آیا امکان شناخت و درک طریق حقیقی از ناصواب وجود خواهد داشت؟! در رساله پیش روی شما سعی شده است به این سوال به صورتی نسبی با مقایسه نظرات مختلف و مخالف پاسخ داده شود. برای رسیدن به این پاسخ، ابتدا اندیشه رویت در ادیان الهی و غیرالهی را مورد بررسی قرار داده ایم تا سیر تاریخی و زمینه های ایجاد این اندیشه را نیز دریافته باشیم. (البته پس از معناشناسی واژه رویت)سپس کاوش خویش را بر مظهر اتم این اندیشه یعنی دین اسلام متمرکز نموده ایم و با توجه به اینکه یکی از زمینه هایاصلی پیدایش رویت در بین مسلمانان قرآن می باشد از قرآن و مفسیرین آن مقایسه و تطبیق نظرات را آغاز کرده ایم، که در بی مفسیرین قرآن، مشهورترین آنها، یعنی، اهل سنت، معتزله و شیعه، مطمح نظر قرار گرفته اند.مفسرین سنی، آیات مربوط به رویت را مثبت آن تلقی نموده و می گویند: با توجه به آیاتی که متذکر مسئله رویت خداوند شده اند دریافت می شود، که دیدن خداوند با چشم سر در قیامت جایز و حتی واجب است. اما مفسرین معتزلی و شیعی با استناد نمودن به همان آیاتی که اهل سنت آنها را اثبات رویت خداوند دانسته اند، آنرا انکار می کنند.در ادامه، به کلام متکلمین همان سه فرقه مذکور پیرامون اندیشه رویت پرداخته شده است، که کلیه متکلمین اهل سنت، قائل به رویت خداوند با چشم ظاهر در قیامت می باشند که برخی از آنها علاوه بر ایراد دلایل نقلی، سعی در ارائه دلیل عقلی هم نموده اند. البته میان متکلمان اهل سنت اختلافی که پیرامون رویت خداوند وجود دارد این است که برخی از آنها، که بسیار هم اندک می باشند، رویت خداوند در دنیا را هم جاییز می دانند.در مقابل متکلمین اهل سنت، معتزله و شیعیان قرار دارند که تمام متکلمین این دو گروه رویت را با چشم سر هم در دنیا و هم در قیامت محال می دانند و تنها در این مسئله با هم اختلاف دارند که شیعیان رویت قلبی را می پذیرند اما متعزله، جز تعداد بسیار اندکی از آنها، رویت خداوند با دل و قلب را هم منکر شده اند.در بخش دیگری از رساله اندیشه فلاسفه اسلامی پیرامون رویت بیان شده است و با توجه به اینکه فلاسفه از جمله عقلا به حساب می آیند، هر گونه رویت با چشم سر را از خداوند دور می دانند زیرا می گویند، خداوند مجرد است، در حالیکه چشم سر می توانند فقط اشیایی را ببیند که جسم و جسمانی باشند تا در مقابل قرار بگیرند و مرئی گردند. البته فلاسفه حقیقت رویت را بر خداوند جایز می دانند که آنرا با نام علم ضروری حضوری یقینی عنوان می کنند و می گویند این نوع از علم همان حقیقت رویت است که نیاز به ابزار جسمانی ندارد.در نهایت، رساله را با سخن عرفا از رویت و دیدار خداوند به پایان رسانیده ایم که اندیشه آنان را به صورت مجمل و موجز در این خصوص می توان اینگونه بیان نمود که: خداوند را در قلب و دل و با فنای مرتبه بشریت در مقام ربوبیت می توان شهود کرد. البته عارفان وادی معرفت این نوع دیدن را عالبا با عنوان لقا یا فنای در حاق حقیقت، تعبیر میکنند./

این رساله به طور کلی شامل چهار فصل به شرح ذیل است: فصل اول: عدالت باریتعالی فصل دوم: عدالت اجتماعی فصل سوم: عدالت فردی فصل چهارم: نتایج عدل و ظلم

چکیده (فارسی): پایان نامه حاضر تحت عنوان " اختیار انسانی از دیدگاه اسپینوزا و صدرالمتالهین شیرازی " به بررسی تطبیق آراء این دو فیلسوف در مسئله مختار بودن و یا مجبور بودن انسان و ارتباط بحث اختیار انسانی با قانون علیت عمومی می پردازد. در فصل اول این رساله دیدگاه اسپینوزا در مسئله اختیار انسانی و از باب مقدمه اراده ارائه می شود. در فصل دوم آراء صدرالمتالهین شیرازی در این باره تبیین می گردد. در فصل سوم آراء این دو فیلسوف مقایسه و تطبیق شده اند. در بخش مربوط به اسپینوزا به خاطر اهمیت منحصر به فرد کتاب " اخلاق " وی از این کتاب استفاده شده و بدان استناد شده است. علاوه بر آن از نظرات برخی مفسرین معروف فلسفه اسپینوزا از جمله جان ولسن و کاشاپ هم در توضیح عقاید وی استفاده شده است. در بخش ملاصدرا بیشترین استفاده از کتاب " الحکمه المتعالیه " اسفار و "رساله خلق الاعمال" وی شده است. افزون بر این رساله "قضا و قدر " از کتاب "الشواهد الربوبیه " وشرح و تعلیقه وی بر بخش الهیات شفای ابو علی سینا نیز مورد استناد واقع شده اند. نتیجه حاصل شده در این رساله عبارت است از این که اسپینوزا با پذیرفتن قانون علیت و اعتقاد به تلازم میان علت نامه و معلول، اختیار انسانی را انکار کرده است. ولی ملاصدرا علیرغم اعتقاد به تلازم میان علت نامه و معلول و اصل علیت اختیار انسان را می پذیرد.

آموزه های ناب دین، به جهت هماهنگی با نظام تکوین و تشریع؛ از مطلوبیت و کارآیی فراوانی در عالم برخوردارند؛ به هعمین جهت، همواره مورد سواستفاده و تعدی بوده اند. از جانب دیگر، اندیشه های انحرافی، هیچ گاه با عناوین باطل خود به میدان نیامده و همیشه در پناه ظواهری از دین، مخفی بوده اند. گاهی نیز به سبب غفلت یا اشکال در مبانی، انحراف هایی صورت گرفته است. تمسک به سه واژة انتظار، عقیده و آسیب، عنوانی را پدید آورد که موضوع این پژوهش گردید؛ و تلاش شد در یک پژوهش تحلیلی توصیفی، آسیب های کلامی که فرهنگ مهدویت و انتظار امام دوازدهم شیعیان را در معرض خطر قرار داده اند، بررسی شوند. از این رو در یک سیر منطقی، آلت ها و آسیب هایی که در منشأ (روایات مطرح کننده تفکر انتظار مهدی موعود(عج یا در نگرش علما و اندیشمندان (به عنوان مبلغان و بررسی کنندگان این عقیده) یا در متدینین (به عنوان پیروان و معتقدان این ایده) روی داده و یا توسط غیر شیعیان، القاء گردیده، مورد توجه قرار گیرند. از این مطالعه و بررسی، شناسایی و علت یابی و نیز در حد امکان، درمان آسیب ها به منظور پالایش اندیشة رایج در جامعه در مورد امام عصر(عج)، مورد نظر بوده است؛ و این مزیت بحث کلامی، که ریشه ها، مبانی و لوازم آسیب ها، از منظر عقل و به شیوة تحلیلی، مورد کاوش قرار می گیرند، مدنظر قرار گرفته است. خلاصه آن که انتظار، عقیده ای منتج به عمل، بلکه لازمة آن است و هرگونه ایستایی فردی، اجتماعی و یا عدم عمل به احکام شرع مقدس، در دوران غیبت امام زمان(عج) در نیل به اعتقاد صحیح، باید دارای ویژگی های ذیل باشد: - مراجعه به کارشناسان و خبرگان دین؛ منفعل نبودن در برابر هر تفکر یا شخص مدعی انتساب به حضرت؛ سکوت در برابر آنچه محتمل است ولی قطعی نیست؛ سعی در کسب معرفت نسبت به واسطة فیض تکوینی و تشریعی؛ و داشتن انتظاری فعال و اصلاح گر.

خداوند متعالی در قرآن مجید، بارها بر یگانگی خود شهادت داده، و سرلوحه شعار تمام انبیا این بوده که خداوند یکتا است.امامان معصوم(علیهم السلام) با روش های گوناگونی می کوشیدند این واقعیت را برای مردم تفهیم کنند که خداوند، یگانه است و باید فقط او را پرستید. امامان(علیهم السلام) در زمینه های گوناگونی احتجاج کرده اند که یکی از مهم ترین آن ها، احتجاج در باب توحید است; چه توحید در ذات و چه توحید در صفات و چه دیگر اقسام توحید. این رساله در هفت فصل تدوین شده است که فصل اوّل، به کلّیات و مفاهیم تحقیق اختصاص یافته است.در فصل دوم، ادلّه ای که در قالب احتجاج برای توحید در ذات اقامه کرده اند، مانند این که وحدتِ خداوند، عددی نیست یا دلالت برهان فطرت بر یکتایی ذات پاک خداوند ذکر شده است.فصل سوم، به عمده ترین بحث، یعنی توحید صفاتی پرداخته است، و این که صفات ثبوتیه ذاتیه، عین ذات خداوند، و عین هم نیز هستند; مانند علم و قدرت و حیات. صفات ثبوتیه فعلیه، عین ذات خداوند نیستند; مانند اراده، تکلّم و صدق. اراده در روایات به معنای ایجاد است و تصریح شده که از صفات فعل خداوند به شمار میرود. تکلّم خداوند نیز امری حادث و مخلوق است. صفات سلبیه، یعنی سلب نقص از خداوند; مثل این که خداوند، مکان * یا جسم نیست. صفات خبریه الهی نیز که در روایات و آیات به آنها اشاره شده است، دسته ای دیگر از صفات خداوند متعالی اند.توحید ابعاد دیگری نیز مانند توحید در عبادت، خالقیت و ربوبیت دارد که فصول آخر رساله به آن ها پرداخته است.

بحث درباره واقعیت های هستی، ارتباط پدیده ها با یکدیگر، نیاز پدیده ها به علت هستی بخش، ذرات، صفات و افعال علت هستی بخش و ... از اساسی ترین مباحث در زندگی بشر بوده، هست و خواهد بود. مجموعه این مباحث که فلسفه الهی را تشکیل می دهد به دلیل آنکه نقشی اساسی و زیربنایی را در شناخت امور واقعی از امور غیرواقعی، تحکیم اصول و مبانی جهان بینی دینی و تثبیت باورها دارد و با ارائه قویترین و عمیق ترین براهین و استدلالهای عقلی می تواند از حریم دین و مسائل اساسی آن به بهترین وجه ممکن دفاع کند، مورد توجه ادیان آسمانی بوده و توسط رهبران این ادیان مورد گوشزد قرار گرفته است . دین اسلام نیز که آخرین و کاملترین دین الهی است به این نوع از فلسفه توجه خاصی داشته و در کتاب آسمانی خود و توسط رهبران معصومش به مهمترین مباحث مطرح در این زمینه پرداخته است . در این راستا پیشوای هشتم اسلام، حضرت رضا علیه السلام به دلیل شرایط خاص سیاسی و فرهنگی زمان خود و نیز به دلیل شروع نهضت ترجمه در آن دوران و ورود فلسفه یونان به جهان اسلام، بیشترین مباحث را در زمینه فلسفه الهی مطرح کرده اند. به همین خاطر از جمله گامهای موثر در آشنایی هر چه بیشتر با فلسفه الهی و مسائل اساسی اش با د بدانیم دیدگاه آن حضرت در این زمینه چیست ؟ و چه نظراتی را در رابطه با مسائل خاص فلسفه الهی ابراز کرده اند؟ تا با بهره گیری از سخنان گهربار و حکیمانه ایشان که سرچشمه اصلی معارف الهی اند، بتوانیم تصویری هر چه صح حتر و جامع تر از فلسفه الهی داشته باشیم. بر این اساس، لازم است ابتدا منابع معتبر روائی را که سخنان آن حضرت در آنها ثبت شده است، شناسایی کرده و پس از استخراج سخنان و نظرات بلند ایشان در زمینه مهمترین و اساسی ترین مسائل مربوط به فلسفه الهی به تجزیه و تحلیل و تبیین آنها بپردازیم. ./