جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهم‌ترین مسئله جامعه شیعی در عصر غیبت، وجود الگو و راهبردی برای زیستن در جامعه بود این‌که آیا امامان شیعه برای زیست شیعیان در جامعه با سایر مذاهب و نحله‌های اسلامی استراتژی خاصی ارائه کردند یا خیر؟ از این رو مقاله حاضر برای تبیین الگوهای زیستی ارائه شده توسط امامان معصوم؟ع؟، براساس چارچوب(swot)قوت _ ضعف و فرصت _ تهدید، استراتژی سیاسی _ فرهنگی صادقین؟عهم؟ در عبور از بحران‌های پیش روی جامعه شیعی در مواجهه با سایر جریان‌ها و نحله‌های فکری را مورد بررسی قرار داده است. در ابتدا با استفاده از روش سوات، محیط سیاسی داخلی و خارجی عصر صادقین؟عهم؟ ذکر شده است. محیط داخلی جامعه شیعی از لحاظ قوت(S) مانند: تشکیل مکتب علمی، گسترش جغرافیای تشیع و وضعیت فرهنگی جامعه شیعی و ضعف(W) مانند: ضعف اقتصادی شیعیان، وضعیت خفقان سیاسی _ اجتماعی حاکم بر شیعیان، انشعاب و پیدایش فرقه‌های شیعی و قیام‌ زید و فرزندش یحیی، سپس محیط خارجی جامعه شیعیان از لحاظ فرصت(O) مانند: درگیری امویان و عباسیان، تأسیس حکومت عباسیان و رفع ممنوعیت حدیث و تهدید(t) مانند: جریان‌های فکری سیاسی عصر صادقین، رواج احادیث ساختگی و مجعول و عملکردهای حکومت‌های وقت می‌باشد؛ در نهایت با تلفیق الگوی ضعف _ تهدید(wt)، استراتژی فرهنگی: استقامت، مدارا و صبر و براساس الگوی قوت _ تهدید(st) و استراتژی سیاسی: بنیان‌گذاری و گسترش سازمان وکالت و تبری برای زیست و عبور شیعیان از بحران‌های پیش رو در جامعه، برای عصر غیبت ارائه شده است.

چندی پیش دکتر سروش "نظریه بازرگانی صدق" را در حیطه معرفت شناسی مطرح کرد. در این پژوهش نظری متکی بر اسناد و به روش استدلالی و تفسیر محتوا و با در نظر گرفتن این دیدگاه نورسیده که متاثر از خلجان اندیشه غرب از شکاکیت مدرنیته تا برآمدن دیدگاه پسامدرن است، با نیم نگاهی به ارزیابی و نقد آن، مساله انکار ولادت امام دوازدهم از سوی مدعی بررسی شده است. فروکاستن مساله میلاد امام دوازدهم به ایمان صرف در برابر جایگاه علمی آن، نادیده گرفتن تعالیم قرآن و سنت پیامبر خاتم و مورخان و دانشمندان فریقین است. قربانی اصلی این نظریه که توسط آن می توان بر فاشیسم هم صحه گذاشت، هویت "من عاقل" است؛ زیرا صدق تابع تصدیق است و حقیقت اعتباری و توافقی است. مدعی این نظر به عنوان یک اندیشمند مسئولیت شناس شایسته است تا اظهارنظر قبلی خود در انکار میلاد را اصلاح نماید، زیرا بازار عقلائیت و تصدیق جامعه اسلامی در زمینه میلاد امام دوازدهم فراتر از جهان شیعه است و بر اساس این بررسی تنها در حوزه تاریخ به صدق زایی 27 اثر مکتوب به صورت عمده غیر شیعی منجر شده است. همچنین بر پایه این نظر هر راه قانع کننده ای از جمله کاریزما برای کسب معرفت کافی است. دانشمندان بزرگی چون خواجه نصیر یا ملاصدرا و... که کاریزمایی جهانی دارند به اثبات وجود امام دوازدهم پرداخته اند.

شطحیات زبانی عرفا بخشی از گفتارهای به ظاهر هنجارشکنانۀ ایشان است که به دلیل ایجاد شکاف میان زبان، تصور درونی عارف و واقعیت امر همواره مخاطبانی را در درک و فهم آن گزاره­ها گرفتار توهم و سوءِ برداشت‌کرده‌ و در نتیجه تیغ انتقاد و خرده‌گیری را به روی ایشان گشوده‌است. اگرچه شطحیات بیشتر منتسب به پیروان مکتب سُکر است؛ ولی بسیاری از افراد شاخص صحوی مذهب نیز دارای شطحیات گفتاری و رفتاری هستند. نظریۀ «بازی­های زبانی» ویتگنشتاین مبتنی‌بر دو اصل: قاعده‌مندی زبان و توجّه به کاربرد زبان برای درک معنا، می­تواند در تحلیل و تفسیر شطحیات زبانی عرفا راه‌گشا باشد. هرچند که شطحیات رفتاری هم مورد نکوهش افراد دور از عرصۀ سیر‌و‌سلوک عرفانی قرارگرفته‌است، ولی در این پژوهش تأکید بر شطحیات گفتاری است. کاربرد زبانی خاص در موقعیّت­های مختلف، عدم تناظر میان بیان زبانی، تصوّر و واقعیّت امر و فاصله‌گرفتن زبانِ عرفا از زبانِ قاعده­مند عام و ورود به عرصۀ زبان قاعده­مندِ ویژۀ اهل معرفت، از جمله مهم­ترین نشانه­های کاریست نظریۀ بازی­های زبانی در تحلیل شطحیات گفتاری است. این پژوهش به شیوۀ تحلیل محتوای کیفی متن به سامان‌رسیده‌است.

اخلاق، مهم‌‌ترین حوزه‌‌ی تعلیم و تربیت صوفیه است. اصول اخلاقی در متون صوفیه، گسترش‌یافته‌ی اصول اخلاقی در اسلام است. همان‌طور که هدف نهایی تمام ادیان، به‌ویژه اسلام، پرورش اخلاق و روح در جامعه‌‌ی بشری بوده است، مقصد عرفان و تصوف نیز رسیدن به این نقطه‌‌ی متعالی است. اصول اخلاقی متصوفه در چهار سطح یا رابطه، قابل بررسی است: ارتباط با خالق، ارتباط با خود، ارتباط با خلق، ارتباط با سایر مخلوقات. در این نوشتار به بررسی یکی از این سطوح ارتباطی، یعنی اصول اخلاقی صوفیه در ارتباط با خلق (مردم) می‌‌پردازیم. این مقصود را در اقوال و آثار فارسی عارفان بزرگی چون: بایزید بسطامی، ابوالحسن خرقانی، ابوسعید ابوالخیر، امام محمد غزالی و عین‌‌القضات همدانی پی گرفته‌‌ایم. یافته‌‌های پژوهش، نشانگر آن است که صوفیه، عموم مردم را به اصول اخلاقی‌‌ همچون صدق، سخا، رفق، مدارا و مهرورزی نسبت به همگان ترغیب می‌‌کرده‌‌اند و پیروی از این اصول را به‌عنوان سلوک عوام برمی‌‌شمرده‌‌اند. عرفان اسلامی در این اصول اخلاقی با دو جریان فتوت و ملامتیه، پیوندی تام و تمام دارد و کوشیده است تا از طریق این اصول به اصلاح امور اخلاقی، کاهش تنش‌‌ها و دشمنی‌‌ها میان مردم و ایجاد صلح و آرامش عمومی در جامعه کمک نماید.

حجاب به‌عنوان حائل و مانع سلوک از مهم‌ترین مباحثی است که از دیرباز در عرفان اسلامی مطرح شده است. چراکه حجاب، مانع معرفت حقیقی می‌گردد و سالک برای کشف آن، کاری بس دشوار پیش روی دارد. این عوامل سبب شده است تا در اکثر متون عرفان و تصوف، دربارۀ آن بحث شود. هر عارفی که به حجاب پرداخته، بر اساس مشرب عرفانی و فکری خود، دربارۀ آن اظهارنظر کرده است. در این میان ابوعبدالله نِفّری و ابن عربی مطالب مربوط به حجاب را به صورت مدوَّن و دقیق مطرح کرده‌اند. در این نوشتار، ابتدا دیدگاه‌های متقدمین صوفیه و عرفان را در باب حجاب بیان کرده و سپس نظریات نفّری و ابن عربی را در چهار محورِ: چیستی و ماهیت حجاب، انواع حجاب، دشوارترین و سنگین‌ترین حجاب و راه کشف و طرح حجاب بررسی و تحلیل کرده‌ایم. نفّری در هرکدام از این محورها دیدگاه نوینی ارائه کرده است که در عرفان اسلامی بی‌سابقه بوده است. ابن عربی در باب حجاب، کاملاً پیرو نفّری است و بارها از او تکریم کرده و نظریه‌هایش را مطرح و ستایش کرده است. هرچند این دو عارف در برخی موارد فرعی، مانند انواع حجاب، تقسیم‌بندی متفاوتی دارند؛ اما در سه محور دیگر، ابن عربی دقیقاً نظر نفّری را پذیرفته و آن را با زبان خاص خود، شرح کرده است.

یکی از آموزه‌های مشترک بین ادیان ابراهیمی آموزه اعتقاد به ظهور منجی و موعود آخرالزمانی است. مسیحیان معتقد عیسی مسیح؟ع؟ سه روز پس از مصلوب شدن زنده شد و مدتی بعد به آسمان عروج کرد و در آخرالزمان دوباره از آسمان باز خواهد گشت و پادشاهی خداوند را بنا خواهد نهاد. در عهدین آموزش داده شده که مؤمنین هر لحظه و هر روز منتظر آمدن پادشاهی خداوند باشند و ایمانداران براساس فرهنگ انتظار تربیت شدند. در مسیحیت نخستین افرادی بودند که به نام منتظران پادشاهی خداوند شناخته می‌شدند و امروزه یکی از مراسمات دینی و دعا‌های بسیار مهم و اساسی در مسیحیت مراسم عشای ربانی است که در حقیقت به نوعی مراسم دعا برای آمدن پادشاهی خداوند شناخته می‌شود. در این تحقیق درصدد بررسی فرهنگ انتظار مسیحیت مطابق با مبانی عهد جدید می‌باشیم. هدف از این پژوهش تقویت نقاط مشترک دو دین اسلام و مسیحیت در مسئله اعتقاد به موعود و انتظار و آمادگی برای آمدن موعود می‌باشد. روش پژوهش مطالعات متنی با تمرکز بر متون مقدس مسیحیت می‌باشد.

مقاله با عنوان«وظایف حوزه‌‌های علمیه در جامعۀ منتظر در اندیشۀ امامین انقلاب» به بررسی وظایف و نقش حوزه‌های علمیه در جامعۀ منتظر و ارزیابی این وظایف در اندیشۀ امامین انقلاب به عنوان فقهای کارگزار و مهدوی می‌پردازد. به‌طور کلی، ظهور امام زمان؟عج؟ راهی برای تحقق عدالت و اصلاح جامعه است، اما انتظار امام زمان؟عج؟ نیازمند آماده‌سازی و آموزش علمی و اخلاقی جامعه است. بنابراین، حوزه‌های علمیه نقش کلیدی در پیشبرد این هدف دارند. هدف اصلی مقاله، بررسی و تجزیه و تحلیل نظرات امامین انقلاب دربارۀ مهم­ترین وظایف حوزه‌های علمیه از جمله: تبیین و تفسیر اهداف و مقاصد مکتب، مرزبانی شریعت و حفظ دین از انحراف و تحریف، ایجاد جامعه منتظر بر مبنای قسط و نفی تبعیضات ناروا و مبارزه با ستم اجتماعی و اقتصادی، قضاوت و دادرسی و حل مشکلات قضایی جامعه، حکومت و نظارت بر اجرای احکام الهی است و نقش و اهمیت آنها را در جامعه منتظر بررسی می‌کند. انجام این پژوهش، به دو دلیل ضرورت دارد. اولاً، حوزه‌های علمیه به عنوان مرکز اصلی تربیت و آموزش علمی و دینی در جامعه منتظر، نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری و تربیت نیروهای تخصصی دارند. اما ارزیابی و تحلیل این نقش و وظایف در اندیشه امامین انقلاب می‌تواند کمک کند تا کیفیت آموزش و تربیت در حوزه‌های علمیه بهبود یابد و نیازهای جامعه اسلامی را درک کنند. ثانیاً، حوزه­های علمیه به عنوان مراکز و نهادهای معتبر و موثق در جامعه، می‌توانند به ترویج ارزش‌های اسلامی و تهیه بستری مناسب برای آماده‌سازی جامعه برای ظهور امام زمان؟عج؟ کمک کند. روش تحقیق در این مقاله، براساس روش تحلیل محتواست. نظرات امامین انقلاب در رابطه با وظایف حوزه‌های علمیه از طریق متون و خطابه‌ها و سخنرانی‌ها و منابع دیگر مرتبط بررسی می‌شوند و سپس تجزیه و تحلیل می‌شوند. با این روش، نظرات امامین انقلاب دربارۀ وظایف حوزه‌های علمیه به دقت بررسی می‌شود و نتایج آن در ارزیابی و بهبود عملکرد حوزه‌های علمیه در جامعه منتظر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از رویکردهای اجتماعی و فکری رایج در تاریخ، عرفان و تصوف است که از زمان شکل گیری تا اوج و کمال با تغییراتی همراه بوده است. این رویکرد علیرغم تأثیر در مؤلفه­های دیگر، از عوامل گوناگونی نیز تأثیر پذیرفته است و در ضمن این تعامل­ها بستری ایجاد شده است که سبب رواج یا کسادی مکتب تصوف شده است. این مقاله با روش تحلیلی- توصیفی و استفاده از منابع کتابخانه­ای معتبر، سیمای مشایخ متصوفه عصر صفوی را با تأکید بر نظریه هژمونی آنتونیو گرامشی، مورد بررسی قرار داده است و نشان می­دهد در این عصر مسائل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، ایدئولوژیکی، سیاسی و مذهبی بسیاری در حکم هژمونی و عامل قدرت عمل کرده­اند و در رونق تصوف و ایجاد گروه هژمون نقش داشته­اند. به عقیده گرامشی، هژمونی بدون اجبار با تکیه بر اقناع و رضایت عمومی صورت می­گیرد. نتیجه پژوهش نشان می­دهد در عصر صفوی مسائلی چون فرهنگ رفتاری شیوخ، احترام قائل بودن برای دیگران و... در زمره هژمونی فرهنگی؛ داشتن شیخ ممتاز ، تبلیغ شاگردان و... در زمره هژمونی اجتماعی؛ قائل بودن کرامات برای شیوخ، تعلق طریقه به یک صوفی بزرگ، انطباق مشرب نویسنده با شیوخ و... در زمره هژمونی ایدئولوژی؛ موضع صاحبان قدرت و... ازجمله هژمونی سیاسی و جنبه تقدّس متصوفه از هژمونی مذهبی، تجارت و توانایی مالی مشایخ جزء هژمونی اقتصادی هستند که در اجتماع آن روزگار قوت گرفته­اند و سبب اقناع و هدایت اراده جمعی شده است. قابل تببین است هژمونی ایدئولوژی بیشتر از سایر هژمونی­ها در این عصر سبب قدرت مشایخ شده است.

این کتاب با پوشش تاریخ فلسفه زیبایی‌شناسی از یونان باستان تا قرن بیست و یکم در بیست بخش، متن‌های مختلفی از متفکرینی چون افلاطون، ارسطو، ویتروویوس، لئون باتیستا آلبرتی، کانت، ادموند برک، کنراد فیدلر، نیچه، اسکار وایلد، آنری برگسون، کلایو بل، جفری اسکات، والتر بنیامین، ژرژ باتای، سوزان سونتاگ، فردریک جیمسون، الین اسکاری، الکساندر نهاماس، نیک زانگویل، دیوید فریدبرگ و ویتوریو گالسه را در خود جای داده‌است. در مقدمه کتاب می‌خوانیم: «گزیده متنهای این کتاب از حوزه‌های مختلف فلسفه، تاریخ هنر، نقد ادبی، معماری، پژوهشهای رنسانس، نظریه انتقادی و عصب شناختی انتخاب شده‌اند. برخی از نوشته‌ها بخشی کامل از یک کتاب یا یک جستار هستند و برخی دیگر با نگاهی موشکافانه از متن‌هایی بیرون کشیده شده‌اند که به نظر بر موضوعی به جز زیبایی‌شناسی متمرکز هستند، ولی با این حال همه این متون بینشهایی عمیق را در مورد اهمیت فرم موردنظر مرتبط به کیفیات و اثرگذاری‌های زیبایی شناسانه خودشان ارائه می‌دهند.»

راه رشد فردی را به ما معرفی می کند؛ مثلا “اگر من به اشتباه خودم را براساس شغلم، نقشم، سلامتیم و یا توانایی هایم به دیگران معرفی کنم، در واقع در موقعیتی قرار می گیرم که اگر در این حیطه ها شکست بخورم، احساس ناکامی کرده و دیگر احساس خوب بودن نمی کنم”. هنجارهای رقابتی و دستاوردهای فردی، می تواند به این فرآیند دامن بزند، چون هر شخص عادت دارد که خودش را با دستاوردهایش مقایسه کند. شیوه ی فکرکردن من چه مثبت باشد و چه منفی، بازتاب واقعی شرایط و میزان سلامت خود درونی من است. اگر افکار من از ابتدا منفی، منتقدانه و مبتنی بر قضاوت خودم و دیگران باشد.