جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫ابوحيان مقلد محض هيچ مكتبى نبود. او از مكتب بصره خصوصا از سيبويه بسيار تأثير پذيرفته بود. آراء نحوى ابوحيان به دو بخش تقسيم مى شود: آرائى كه براساس استقراء و تتبع شخصى خويش به آنها رسيده و آرائى كه علماى پيشين مطرح مرده و ابوحيان آنها را بر آراء ديگران ترجيح داده و برگزيده بود. ابوحيان بيشتر عمر خود را صرف شرح و تلخيص و تعليق بر كتابهاى ابن عصفور و ابن مالك نمود. سيوطى از مشهورترين كسانى است كه آراء نحوى وى را در كتابهاى خود به نام همع الهوامع و الاشباه و النظائر ثبت نموده است. شيوه ابوحيان در بحث و ارائه موضوعات سهل و روان و به دور از تعقيد و پيچيدگى است. ابوحيان در تعريف و توضيح و تعليل از ذكر اصطلاحات فلاسفه و متكلمين و اختلافات بى فايده اجتناب مى ورزيد. او براى آسان نمودن نحو به دو طريق عمل كرد: 1) سرودن ارجوزه ها و قصايدى در مسائل صرفى و نحوى، كه در اين زمينه موفقيت چندانى همچون ابن معطى و ابن مالك نداشت. 2) تأليف كتابهاى آسان در نحو كه نبوغ خويش را به شكل كامل در اين صحنه بروز داد. ابوحيان در تفسير معروف خود البحر المحيط فرهنگ لغوى و نحوى خويش را وارد نموده، عقيده داشت كه مفسر قبل از هر چيز نياز فراوان به شناخت لغت و نحو دارد. وى اين مطلب را در مقدمه البحر المحيط و مواضع ديگر اين كتاب بازگو مى نمايد.

‫موضوع اين اثر اعراب القرآن در مجموعه عكسى از يك نسخه خطى است كه تمام سورههاى قرآن را شامل مىشود، ولى در مواردى، به ساير موضوعات علوم قرآنى مثل: تفسير، لغت، غريبالقرآن، قرائت نكات بلاغى، اشتقاق و ساير موضوعات ديگر كه به نوعى در ارتباط با علوم قرآنى، مىپردازد. در اين اثر، مصنف سعى كرده است تمام نكات صرفى و ظرايف ادبى و تفسيرى و موارد ديگر را كه در علم اعراب القرآن مهم به نظر مىرسد، مطرح سازد كه اين امر در نوع خود كمنظير است. با توجه به قرائن به دست آمده از متن نسخه مشخص مىشود كه مصنف حداقل در قرن ششم هجرى يا فراتر از آن مىزيسته است. از آنجه كه متن نسخه از نظم و هماهنگى دستورى و نيز موضوعات برخوردار نبود، لازم بود كه دستهبندى و مرتب شود و شيوهاى جديد در كتابت آن اعمال گردد. اهداف اين پاياننامه عبارتند از: 1) ارائه اثرى جامع و در عين حال موجز و مختصر در زمينه اعراب القرآن. 2) تجزيه و تركيب عبارات قرآن از جنبههاى علمى و عملى و بيان نكات ظريف و لطايف در اسلوب بيانى قرآن.

‫در قرن بيستم ميلادي در شبه قاره هند، يک مکتب جديد فکري با نام قرآنيون ظهور کرد که با تأثيرپذيري از پيشرفت دانش تجربي در غرب، قرآن را تنها منبع شريعت شمرد و آيات را در پرتو آيات ديگر و با بهرهگيري از عقل و دانش تجربي، قابل تفسير دانست و براي سنت اعتباري قائل نبود. اين پژوهش در پنج فصل، به نقد و بررسي اين مکتب با تأکيد بر آراي پرويز به عنوان شخص شاخص اين ديدگاه پرداخته است. در کليات، از جمله به تاريخچه قرآنيون و پيامدهاي آنان اشاره شده است. نتيجه اينکه آنها در برابر پيشرفت علوم تجربي و انساني خواستند از معارف قرآني دفاع کنند و مطابق با شرايط عصر کنوني قرآن را تفسير کنند. اما به علت نداشتن پايههاي محکم و استوار در علوم و معارف اسلامي، تحت تأثير افکار مخرب غرب واقع شدند. نتيجه بحث از مباني تفسيري قرآنيون با تأکيد بر آراي پرويز اين است که مباني تفسيري او ناتمام است. او به علوم مورد نياز مفسر و شرايط لازم براي تفسير توجه نکرده و معجزات را با استفاده از علوم تجربي، عادي جلوه داده است که انکار واقعنمايي زبان قرآن است. قواعد تفسيري قرآنيون، از آثار تفسيري پرويز استخراج شده است و با بررسي اين قواعد، به اين نتيجه ميرسيم که قواعد ادبي و تفسيري قابل توجهي، مورد اعتناي آنان واقع نشده است. مباحث قرائت، انواع دلالتهاي کلامي، ارجاع متشابهات به محکمات و غير آن، در حد لازم، مورد توجه قرار نگرفته است. در بحث از منابع تفسيري اين نتيجه به دست آمده است که پرويز در ميان مطالب تفسيري، به لغت، علم تجربي و تورات و انجيل، بيشتر تکيه کرده است و با استفاده از دادههاي علمي غير يقيني، آراي شخصي خود را بر قرآن تحميل نموده است. در بحث از روش تفسيري قرآنيون، اين نتيجه به دست آمده است که هرچند آنها مدعي تفسير قرآن با قرآن بودهاند، اما آيات را به صورتي نامناسب و مطابق با ذوق خود به يکديگر ارتباط دادهاند و با گرايش اجتماعي و مخالفت با ظواهر قرآن، راه عقلگرايي افراطي را پيش گرفتهاند. نتيجه نهايي اينکه قرآنيون، تحت تأثير افکار و ديدگاههاي حاکم در آن عصر قرار گرفتهاند.

‫موضوع اين نوشتار نقش تبليغ در تربيت و جامعه از منظر قرآن کريم است که آثار تربيتي تبليغ در تبلور ديني جامعه اسلامي و رشد اخلاقي خانواده‌ها و جوانب مختلف تربيتي تبليغ در تغيير شخصيت افراد و تغيير فرهنگ جامعه اسلامي را مورد مطالعه قرار مي دهد. نويسنده تحقيق حاضر را در سه فصل ساماندهي کرده است. در فصل اول، ابتدا به تعريف تبليغ و تربيت از لحاظ لغوي و اصطلاحي پرداخته و اهميت تربيت را از لحاظ روحي، فردي و اجتماعي بررسي نموده و تعريفي از انسان و جوانب حقيقت آن، مفهوم اجتماع و رابطه فرد با جامعه ارائه کرده است. وي در فصل دوم، شرايط مبلغ و تأثير تبليغ صحيح در تربيت افراد را مورد بحث قرار داده و شروطي مانند شجاعت، ظرفيت علمي، اخلاص، صبر، عزت نفس و هماهنگي قول و عمل را از شرايط يک مبلغ دانسته است. آن گاه به ضرورت جايگاه فرد در جامعه و نياز افراد به تربيت صحيح اسلامي اشاره نموده و مقوّمات و عوامل تربيت صحيح را از منظر قرآن بررسي کرده است. در فصل سوم، نقش تبليغ در تربيت و اصلاح جامعه را مورد بحث قرار داده و ضمن بررسي مباني نظريه جامعه مدني و بيان جامعه ديني، به آثار تبليغ صحيح در خانواده و جوامع مختلف انساني اشاره کرده و تقويت صله رحم، اهميت دادن به حقوق همسايگان و حقوق اجتماعي مردم را از آثار تربيت اجتماعي تبليغ عنوان کرده و ويژگي‌هاي بايسته يک جامعه مطلوب قرآني و نحوه تربيت و نتايج چنين تربيتي را تبيين نموده است. وي بر اهميت ارتباط فرد با جامعه از منظر آموزه‌هاي اسلامي نيز تأکيد کرده است.

معناشناسی از جمله علومی است که به شناخت دقیق واژگان و کشف معانی نهفته ی آن ها در متون مختلف می پردازد این دانش در اواسط قرن 19 پا به عرصه گذاشت ظاهراً ماکس مولر و میشل بریال از جمله واضعانِ این دانش بودند معناشناسی هر واژه ای با در نظر گرفتن روابط مفهومی میان واژگان آن متن به دست می آید فرهنگ لغت ها فقط بخش جزئی و منفکی از معنی واژگان را در اختیار پژوهشگران قرار می دهند در نتیجه برای بررسی معنای دقیق واژه مورد نظر (مثلاً ضرب) در قرآن کریم و روابط معناشناختی آن و تبیین جایگاه آن در آیات مختلف به این پژوهش روی آوردیم پژوهش حاضر درصدد است از طریق شناسایی کاربرد تاریخی و توصیفی واژه ضَرَبَ، تطور و توسعه معنایی این واژه را پیش از اسلام و پس از آن تعقیب کند تا به درک هر چه بهتر مفهوم آن نائل آید لذا با اهتمام به کاربردهای «ضَرب» با توجه به بافت آیه، سیاق آیات قبل از آیه ی مورد نظر و فضای آیاتی که بعد از آن آیه قرار می گیرند و سایر عناصر تشکیل دهنده همچون واژگان متقاربه المعنی ، وجوه آن را مشخص کند که نهایتاً به کشف اصول کلی حاکم بر معانی آیات نه تنها مراد ظاهری آیات، با روش توصیفی – تحلیلی دست یابد. واژه ضرب یکی از واژه های قرآنی است که 57 بار به آن اشاره شده است درک معانی مختلف آن منوط به بافتی است که در آن لحاظ شده است. حاصل بررسی و تحلیل معناشناسی در این پژوهش نشان داد که سیر معنایی این واژه با توجه به بافت معنایی آیاتِ قرآن، معانی متعددی چون زدن، سفرکردن (به قصد تجارت یا جهاد و جنگ)، پایکوبی، رویگردانی، مَثَل زدن برای بیان و توصیف و... دارد همچنین همه روابط معنایی بررسی شدند از جمله رابطه ترادف این واژه با کلماتی مانند وکز، اقتتال و ... و همنشینی آن با ترکیب ضرب...مثلاً یا ضرب فی الأرض و سایر روابط نیز مورد بررسی قرار گرفت که همه این ها تأثیر شگرفی در مشخص کردن معنای آیات داشت.

‫چکيده : اين نوشتار به تحليل اديان توحيدي و شرايع آسماني پيشين که توسّط پيامبران اولوالعزم آورده شده و ويژگي‌هاي هر يک مي پردازد. نويسنده ضمن ارائه تاريخچه‌و خصوصيّات اديان مختلف آسماني، تفاوت آن ها با برخي اديان غيرآسماني مانند زرتشت(مجوس) و صابئه را بررسي مي کند. پژوهش حاضر در چهار فصل تدوين شده است. نگارنده در فصل اوّل معناي لغوي و اصطلاحي دين، شريعت و قرآن کريم، نسبتِ بين دين و انسان و عقايد ديني او، ديدگاه مارکسيست‌ها درباره منشأ گرايش آدمي به دين و عقايد ديني، نظريه برخي جامعه شناسان درباره منشأ دين، عامل جهل و ترس در گرايش بشر به دين، فطري بودن گرايش به دين، رابطه بين دين و فلسفه و نظريه وراثت عقيده را مطرح کرده، سپس تعداد شرايع آسماني، مراد از اولوالعزم بودن صاحبان شريعت و ارتباط بين اولوالعزم بودن و صاحب شريعت بودن پيامبران الهي را بررسي مي کند. در فصل دوم مقصود از شرايع نوح، شريعت حنيف، دين صابئه و زرتشت (مجوسيت) و ويژگي‌هاي هر يک بيان گرديده و اصول کلّي شريعت نوح به عنوان نخستين دين رسمي مانندِ توحيد، معاد و برخي احکام شرعي مخصوص آن، مفهوم دين حنيفيت از لحاظ لغوي و اصطلاحي، گوشه‌هايي از حيات و تعاليم ديني حضرت ابراهيم، اصول دين شريعت حنيفيت، همچون: توحيد و معاد و بعضي عبادات، مثل نماز در اين دين، معناي لغوي و اصطلاحي صابئه در لغت و اصطلاح، آموزه‌هاي دين صابئين و فرقه‌هاي مختلف، خصوصيات کلي دين مجوس يا همان زرتشت، زندگي و تعاليم زرتشت و ديدگاه قرآن و روايات درباره دين مجوس بيان گرديده است. در فصل سوم نويسنده به معرفي دين يهوديت در قرآن کريم پرداخته، نخست به زوايايي از حيات بني‌اسرائيل در مصر، زندگاني حضرت موسي( و مواجهه با فرعون اشاره مي کند؛ سپس ماهيت عباداتي همچون: نماز، روزه، زکات، حج، خوردني‌هاي حلال و حرام، حکم قتل و برخي ديگر از احکام شرعي آنان و ويژگي‌هاي عهد قديم (کتاب مقدس يهوديان) يا همان تورات و اَسفار مختلف مندرج در آن را بررسيده و نظر قرآن کريم را درباره شريعت يهود و عقايد ديني آنان شرح مي‌دهد. وي در فصل چهارم به معرّفي مسيحيت از منظر قرآن کريم پرداخته، ابعاد ديني و اقتصادي جامعه آن زمان قبل از ميلاد حضرت مسيح را گزارش مي کند. آن گاه با اشاره به گوشه‌هايي از حيات، شخصيت و معجزات آن حضرت در قرآن کريم، اوصاف آيين مسيحيت و آموزه‌ها و عقايد مسيحيان، مانندِ نماز، روزه، رهبانيت و تعاليم کتاب مقدّس آنان (عهد جديد يا اِنجيل) را از منظر قرآني باز گفته و انواع اناجيل را معرفي مي‌کند.