جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انحرافات و اسرائیلیات و ره یابی اندیشه های عوامل بیگانه از اسلام در میان مسلمانان با محوریت یهود و نصارا با مضامین تحریف یافت? عهد عتیق و عهد جدید از زمان های اولیه اسلام و حمایت آنان توسط گروهی از علمای دین فروش و خلفای نخستین ، تحریف و نسخ شد وبه صورت وحی الهی ،که بر قلوب پیامبران پیشین نازل شده است در اختیار اجتماع اسلامی قرار دادندودر این راه ابتداءبا مشترکات قرآن و کتب مقدس به قصه سرایی پرداختند واز علاقه مسلمانان به شنیدن قصه های قرآنی به صورت طویل ، و ناتوانی خلفا در پاسخ گویی به مسائل مورد نیاز مردم سوء استفاده نمودند . سپس احادیث نبوی را منع کردند وآنگاه در طی جعل آن برآمدند . از اثرات منع حدیث که همان شکستن وحدت مسلمین بود فرقه ها و مذاهب گوناگون پدید آمد. این فرقه ها از قرآن تفاسیر نادرستی کردند واین تفاسیر جعلی را به جامع?اسلامی رواج دادند . با توجه به شرایط سیاسی زمان هریک از ائمه علیه السلام در مقابله با این افکار انحرافی راههای مختلفی را دنبال کردند که مهمترین واثر گذار ترین آنها تربیت شاگردان بود . اثر تربیتی صالح بن کیسان و عبیداللّه بن عتبه دانش آموختگان مکتب امام سجاد (ع)برعمر بن عبد العزیز باعث لغو دستور سب علی (ع)در منابر شد . از دیگر تلاش های دانش پژو هان اهل بیت(ع)، مطرح شدن بحث اسناد درحدیث به سلسله احادیث اعتبار بخشیدند .ائمه برای استفاد? هم? مذاهب از احادیث خودشان سلسله احادیث را ذکر می کردند . امامان شیعه با طرح اندیشه های خالص اسلامی وارائه معیارهای صحیح برای تمییز روایات صحیح از سقیم با مبلغان افکار اسرائیلی به مبارزه بر خواستند .قرآن به عنوان مهمترین منبع راه های نفوذ به مبانی اسلام را نشان داده است پیامبر هم به عنوان دریافت کنند? وحی ، قبل از ورود اسرائیلیات به مبانی اسلام راه های نفوذ را بسته است و مواضع مشخصی نشان داده است .

حقانیت امیرمومنان و شیوه‌ی رفتاری ایشان پس از پیامبر با خلفائی که حق خلافت را غصب کرده بودند این شبهه را پدید می آورد که چرا علی × در پی احقاق حق خود برنیامد. و چگونه به خلافت خلفاء تن در داد و حتی با آنان همکاری کرد. در پژوهش حاضر با گردآوری سخنان امیرمومنان و بررسی موقعیت تاریخی عصر پس از پیامبر|، موانعی شناسایی شده است که وجود آن‌ها مانع احقاق حق علی × شد و امیرمومنان بهترین روش را در رویارویی با خلفاء برگزید به گونه‌ای که همان مردم پس از25 سال با اصرار خلافت را به علی × بازگرداندند. موانع سیاسی استخراج شده که پیش روی امیرمومنان قرار گرفته‌اند عبارتند از:کینه جویی عرب، اعتقاد به جمع ناپذیری نبوت و خلافت در یک خاندان، دشمنی قریش، قبیله گرایی، حزب گرایی، سرعت عمل گردانندگان سقیفه و موانع فرهنگی: فرهنگ شیخوخیت، فرهنگ جاهلی، احساس خود باختگی و موانع اجتماعی: شبهه افکنی سردمداران سقیفه، ناپایداری مردم، اختلاف و فروپاشی مسلمانان، روحیه‌ی متزلزل دینی، نداشتن پایگاه اجتماعی همگی مانع از احقاق حق سریع شدند. در این مدت امیرمومنان به اصول ویژه‌ای مانند: اصل وحدت، اصل صبر و استقامت، اصل عدم انظلام و اصل اعتدال پای بند بود و برای رسیدن به حقانیت خویش از روش‌های گفتاری مانند: معرفی شخصیت حقوقی خویش، استدلال و احتجاج، دعوت خصوصی از مردم، اعتراضات علنی، رویارویی ویژه با توطئه سقیفه بهره‌مند شد و در رفتار نیز به این روش‌ها: همکاری با خلفاء، مشاوره دادن به خلفاء، و انتقاد از خلفاء دست یازید.و سرانجام دستاورد علی× از این رویارویی پذیرش حقانیت از سوی همه‌ی مردم با اصرار بود.

بررسی تاریخ امامت نشان دهنده این واقعیت است که هریک از امامان در سیره سیاسی،اجتماعی ،فرهنگی و علمی خویش مبارزه جامع و هدفداری با خلفای هم عصر داشته اند و همه آنها به جز وجود مقدس امام عصر(عج)،در این راه به افتخارشهادت نائل آمده اند.هدف نهایی همه ائمه اطهار(ع)یکی بوده ولی نوع حرکت هر یک از آنان برای رسیدن به مقصود به تناسب زمان واقتضای شرایط سیاسی،فرهنگی واجتماعی متفاوت بوده است.این پژوهش به منظور بررسی شیوه های مختلف مبارزاتی ائمه هم عصر باخلفای عباسی ازدوران امام جعفر صادق(ع) تا پایان دوره امامت امام حسن عسکری(ع) از سال 132ه.ق تا260ه.ق انجام گرفته است.نتیجه به دست آمده از تحقیق خاطر نشان می سازد که امامان(ع) به مقتضای شرایط زمان و مصالح جامعه اسلامی به اتخاذ شیوه های متعدد(مثبت و منفی )در مواجه با خلفای عباسی مبادرت نموده اند که ازآن میان می توان به شیوه هایی مانند تقیه،تائید وحمایت از قیام های انقلابی،نفی دعوت داعیان عباسی،کادرسازی وتربیت نیروی فکری،نهضت علمی-فرهنگی،تبیین وتبلیغ مسئله امامت،تبیین احکام به شیوه خاص شیعی وتفسیر قرآن به روش بینش اهل بیت(ع)،رهبری شبکه ارتباطی وکالت،تبیین مبانی اسلام راستین،نفوذ در حکومت،حفظ نیروهای کارآمد،مبارزه باعلمای خود فروخته و فاسد دربارعباسی ،مبارزه با مکتب های کلامی،راهنمایی وآموزش در مباحث اجتماعی و سیاسی،مواضع آشکاروصریح ائمه(ع)برعلیه دستگاه خلافت،نفی همکاری با نظام سلطه،شیوه های مبارزاتی در مسئله ولایت عهدی،مطالبه زمامداری،مبارزه با جریان های انحرافی ومخالف اسلام،به رسمیت نشناختن و مشروع ندانستن حکومت،مناظره،رهبری تشکیلات شیعه،فراهم کردن زمینه غیبت حضرت مهدی(عج)،فعالیت های سیاسی پنهان،پشتیبانی مالی از شیعیان،تقویت و توجیه رجال سیاسی وعناصر مهم شیعه واستفاده از آگاهی های غیبی اشاره نمود. شایان ذکر است که از بین شیوه های مذکور تعدادی از آنها ازجمله تقیه،دعوت علنی به پذیرش امامت و ولایت،تائید وحمایت ازقیام های انقلابی،نفی همکاری با نظام سلطه،تبیین مبانی اسلام راستین،مبارزه فکری با جریان های انحرافی،رهبری شبکه ارتباطی وکالت،کادرسازی وتربیت نیروی فکری ومناظره ،از فراوانی و وجه اشتراک بیشتری برخوردار هستند.این پژوهش با استفاده از روش های متداول درعلوم انسانی یعنی فیش برداری ،پالایش وتجزیه وتحلیل مطالب، با استناد بر منابع و مآخذ و تحقیقات جدید صورت گرفته است.

یکی از علل گسترش اسلام در عصر نبوی که تأثیر زیادی هم در جامعه آن عصر داشته است سیره ‏تربیتی خود حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله) بود، ایشان با روش‌های تربیتی خود توانست به عنوان الگو در جامعه ‏مسلمان قرار بگیرد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در آغاز دعوت خود با سخنان و خطبه‌ها، عواطف و احساسات ‏خود و در مرحله بعدی با رفتار خود، توانست جامع? جاهلی آن روز را تربیت دینی کند و همین امر باعث ‏گسترش و پیشرفت اسلام در جامعه آن روز و حتّی بعد از آن شد. هر چند عوامل چندی در پا گرفتن و ‏گسترش دین مبین اسلام دخیل بوده‌اند اما سیره حضرت را می‌توان مهم‌ترین عامل برای این گسترش دانست ‏و در رأس آن شخصیت وجودی خود حضرت اصلی‌ترین عامل جذب مردم به ایشان و در نتیجه گسترش سریع ‏اسلام در آن عصر به شمار آورد. ما در این تحقیق بعد از تعریف کلیات و مفاهیم، در فصل دوم به این موضوع ‏پرداختیم که سیره شناختی حضرت پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) در گسترش اسلام چه نقشی داشته است و بعد ‏از تعریف مسئله شناخت نمونه‌های از این سیره را ذکر کردیم. در فصل سوم به بحث تأثیر سیره عاطفی ‏حضرت در گسترش اسلام اشاره کردیم و به رابطه بین شناخت و عاطفه در این فصل پرداختیم، چرا که برای ‏عملی شدن شناخت باید انگیزش باشد و عاطفه یک انگیزش بسیار مهم هست که حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله) ‏در سیره خود عاطفه را بسیار پر رنگ کردند. در فصل چهارم به تأثیر سیره حضرت در گسترش اسلام ‏پرداختیم و در مقدمه‌ای به رابط بین شناخت و عاطفه و رفتار اشاره کردیم، رفتار در حقیقت نتیجه شناخت و ‏عاطفه هست چرا که وقتی عاطفه و انگیزش باعث انگیزه در شناخت و هدایت شناخت می‌شود، این شناخت و ‏معرفت در رفتار متجلّی می‌شود. در این فصل به نمونه‌های رفتاری حضرت هم اشاره کرده‌ایم.‏

این نوشتار با عنوان «رویکرد به رخداد عاشورا در دوره آل بویه» در پاسخ به این سئوال که رویکرد به رخداد عاشورا در دوره آل بویه چه بوده است؟چرا؟این فرضیه رامطرح می کند که آل بویه در رویکرد به رخداد عاشورا نه به شیوه تاریخی که منتج به الگوگیری ازآن شود بلکه به شیوه کلامی به آن توجه نمودند که نگاه خاصی به مقولات فراتاریخی وغیرقابل الگوگیری داشت.برای اثبات این فرضیه ابتدا نگاهی به شرایط سیاسی اجتماعی حاکم برعصرآل بویه وسیاست مذهبی حاکمان آل بویه می اندازیم. چرا که رویکرد به این واقعه مهم، مانند هرتحول دیگری ازشرایط سیاسی-اجتماعی جامعه یا نحوه نگرش حاکمان به مسائل تأثیر و تأثر می پذیرد.شرایط بوجود آمده دراین دوره برای شیعیان درابراز علنی عقائد و باورهای دینی خود حائزاهمیت است.درادامه به رویکردهایی که در دوره آل بویه به رخداد عاشورا در حوزه نظر وعمل وجود داشته است پرداخته شده و به نقش مورخان وارباب مقاتل و شعر شعرا ومرثیه سرایان حسینی که دراین دوره ی حکومتی ازنمود و ویژگی خاصی برخوردار است در تبیین این واقعه عظیم، اشاره شده است. به رویکرد و اقدامات عملی هیأت حاکمه در توجه دادن اذهان به این فرایند و نحوه تعامل آنها با اکثریت اهل سنت جامعه درپرتو آن نیز اشاره شده است.درپایان با تأکید براین مسئله که آل بویه سیاست تسامح وتساهل را درهمه امور به ویژه امور مذهبی دنبال می کردند وهر چند که در برپایی مراسم سوگواری شهدای کربلا همت گماردند و دراحیاء ورونق مراسم وتوجه دادن به مشاهد مشرفه شیعه خصوصاً کربلای معلی تلاش زیادی ازخود نشان دادند، اما به دلیل وجود اختلافات مذهبی درجامعه وسپاه تحت امرآنان وحاکمیت وخلافت اهل سنت که در بین مسلمانان مشروعیت داشت وریشه داربود درصورت داشتن رویکردی تاریخی به رخداد عاشورا باعث تحریک جامعه برعلیه حاکمیت خودشان می شد چرا که قیام علیه ظلم وبی عدالتی وبرعلیه خلافت غیرحق دردرون حادثه عاشورا نهفته است.لذا سعی شده است که درمعرفی این قیام جنبه های کلامی وماورائی بیشتر مورد توجه قرار گیرد. رویکردهای کلامی بیشتردر میان مورخین وعلماء شیعه که علم وعصمت امام را مد نظر قرار می دهند وجود دارد.چرا که در قرن 4 و 5 هجری کلام شیعه رشد وگسترش چشمگیری داشته است و رویکرد ماورائی بیشتر درمیان علماء ومقتل نویسان اهل سنت از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

این نوشته در یک مقدمه و سه بخش کلی و هر بخش آن نیز به نوبه خود به دو فصل تقسیم شده است . همچنین بعد از مقدمه به معرفی منابع عمده این رساله پرداخته شده است . در فصل اول از بخش مقدماتی به پیشینه وزارت و اهمیت آن در ایران قبل از اسلام و نحوه انتقال نظام اداری ایران به دربار خلفا و نقش والای وزرای ایرانی در آن دوره و همچنین در ایام حکومتگران ترک و مغول توجه شده است . فصل دوم از بخش مقدماتی به بررسی و شناسایی نظام اداری دوره مورد نظر (صفویه) و حدود اختیارات دستگاه وزارت و سایر تشکیلات قدرتمند که قدرت وزیر را تحت‌الشعاع قرار داده بودند، پرداخته است . فصل اول از بخش یکم به بررسی سیر وزارت در نخستین دوره حکومت صفوی و عواملی که منجر به کاهش نقش وزیر در نظام اداری صفویه شده بود پرداخته است . شاه اسماعیل اول با رسمیت دادن مذهب شیعه در ایران به برقراری حکومت دین سالاری دامن زد و این عاملی بود در قدرت‌گیری صاحب‌منصبانی مانند وکیل و صدر که دارای اختیارات ویژه روحانی بودند. از سوی دیگر قزلباشان (اهل شمشیر) که عامل اصلی تحکیم پایه‌های حکومت صفویان بودند پاداش خدمت خود را کسب مقامات عالیه دولتی می‌دانستند. این دو عامل سبب شده بود که اهل قلم (کاربدستان سنتی نظام اداری ایران) تا روی کار آمدن شاه عباس اول در حاشیه قرار بگیرند. فصل دوم از بخش یکم به بررسی سیر وزارت در دومین دوره حکومت صفوی و عوامل موثر در افزایش نقش وزیران می‌پردازد. با جلوس شاه عباس اول بر تخت سلطنت و انجام اصلاحاتی مانند کاهش قدرت قزلباش (اهل شمشیر) و صاحب‌منصبان مذهبی، نقش اهل قلم در بدست‌گیری مقامات ممتاز اداری پررنگ‌تر شد. بخش سوم از این مجموعه نیز در دو فصل نگاهی دارد بر شرح حال وزاری دوره نخست (فصل اول) و دورهء دوم (فصل دوم) حکومت صفوی. و در پایان فصول نیز بحثی تحت عنوان فرجان سخن و نهایتا کتاب‌شناسی آورده شده است .

زندگی و حیات ظاهری پیامبر اعظم(ص)، به عنوان بهترین اسوه، را می‏توان در ابعادی چند و قالب‏ها و محورهای گوناگون مورد دقت و تأمّل قرار داد. حیات سیاسی و اجتماعی، حیات اقتصادی و معیشتی، حیات عبادی و سلوک معنوی و ... . چنان‏که بسیاری از این محورها را می‏توان در قلمرو فردی و اجتماعی و از نقطه نظر سلوک شخصی و فردی و از نقطه نظر رهبری اجتماعی و مدیریتی ملاحظه کرد.بعد فرهنگی حیات رسولاکرم(ص) یکی از مهم‏ترین ابعاد زندگی فردی و اجتماعی آن حضرت(ص) است.در پژوهش پیش‏رو، چنان‏که از عنوان آن پیداست اصول زندگی و حیات فرهنگی پیامبر اکرم(ص) که زیربنا و پایه سبک زندگی آن حضرت را می‏تواند استوار سازد، مورد تأمّل و گزارش قرار گرفته است.در گزارش اصول سبک زندگی فرهنگی اسوه یگانه و خاتم سفیران الاهی تلاش شده است تا این امر از سه زاویه نگرش‏های فرهنگی؛ ارزش های فرهنگی و رفتارها مورد مطالعه، تحقیق و گزارش شود.به نظر می‏رسد در هر سه قلمرو مورد اشاره اصول و قواعدی است که بر اساس آن‏ها می‏توان به کشف و تبیین سبک زندگی رسول اکرم(ص) رهنمون شد.به‏طور مشخص در سخن از اصول اساسی سبک زندگی پیامبر(ص) و زمینه نگرش‏های فرهنگی می‏توان از صل معرفت افزایی علم، وجوب عینی علم سخن گفت. و در زمینه ارزش‏های فرهنگی نیز می‏توان از اصولی چون ارزش ذاتی علم و عالم، اصل درونی کردن ارزش‏های اسلامی و اصل ارزش مسجد به عنوان نمادهای فرهنگی و معنوی جامعه و هجرت سخن گفت. و در زمینه رفتارهای سبک زندگی فرهنگی پیامبر اکرم(ص)، بر اصولی چون ساده‏‏زیستی، نظم، اخلاص، خرافه‏ستیزی، مدارا و رفق، اخوّت ایمانی، صلابت و قاطعیت و اصل تأمین نیازهای ضروری اجتماعی استوار بوده است.روش تحقیق، تاریخی می‏باشد که با مطالعه آثاری در زمینه تاریخ عمومی و سیره نبوی و تعلیم و تربیت اسلامی از اسناد و مدارک معتبر در کتابخانه‏ها شروع شد و سپس مقوله‏های فرهنگی تفکیک شده و ضمن فیش‏برداری به طبقه‏بندی اطلاعات کسب شده به صورت اصول نگرشی، ارزشی و رفتاری پیامبر با تکیه بر روایات و مستندات تاریخی پرداخته شده است.

کتاب البدء و التاریخ نوشته مطهر بن طاهر مقدسی مورخ سده چهارم هجری است. او در این کتاب به تاریخ بشر از آغاز خلقت تا زمان خود اشاره کرده است. ادیان و مذاهب پیش از اسلام و پس از آن در میان ملل مختلف از جمله یهودی، مسیحی، زردشتی، اسلام، صابئه، مانویه، ادیان هند و حتی یونانی، از موضوعاتی است که مقدسی به آن پرداخته است. در این پژوهش نخست مختصری از زندگی مقدسی گفته شده و کتاب البدء و التاریخ معرفی شده است. سپس فرقه‌ها و مذاهب نام برده شده در کتاب استخراج و علاوه بر توضیحات مقدسی در کتاب البدء و التاریخ از کتاب‌های فرق و مذاهب، تاریخی و کلامی نیز استفاده شده است. در بحث از هر کدام از فرقه‌ها و نحله‌ها تا جایی که امکان داشته مؤسس آنها، تاریخ به وجود آمدن، مکان‌هایی که به وجود آمده و گسترش یافته‌اند و اعتقادات آنها مورد بررسی قرار گرفته است.

به منظور شناخت نقاط ابهام آمیز سیره عمومی و همچنین کیفیت تعاملات امامان معصوم با نوع انسانی معاصر با آنان بررسی تاریخ تشیع در دوره زمانی هر یک از امامان معصوم به عنوان بخشی از افراد جامعه انسانی ضروری به نظر می‌رسد. سوال کلی بررسی شده در این نوشتار به وضعیت شیعیان در دوران امام جواد(ع) معطوف است و به دنبال بررسی این فرضیه است که آیا وضعیت شیعیان در شرائطی یکدست و یکپارچه بوده است یا اینکه برخلاف تصور رائج اختلافات جدی کلامی در میان جامعه شیعه و امامیه وجود داشته است. این نوشتار در مجموع فرضیه دوم را با واقعیات عینی تاریخی منطبق‌تر می‌داند. در فصلی از نوشتار به بررسی وضعیت کلی در جهان اسلام پرداخته شده و با توجه به همزمانی امامت آن حضرت با حکومت مامون و معتصم، دوران حاکمیت این دو خلیفه عباسی بر سرزمین های اسلامی دوره ای سرشار از جنگ وآشوب داخلی و سرکشی های خارجی از ناحیه مصر و روم توصیف شده است و شورش بابک خرم دین به عنوان چالش اصلی در دورانی به امتداد حدود 23 سال از سال 200 تا 223 ق مورد نظر قرار گرفته است که نقطه‌ی شروع علاقمندی خاندان عباسی به غلامان ترک از همینجا یعنی اقدامات ضدبابکی افشین سردار ترکی شروع میشود. توصیف جامع‌تری از دسته بندیهای شیعیو غیر شیعی بخش دیگر این فصل را به خود اختصاص داده است. ظاهرا فرقه‌های شیعی در این دوره برخلاف دوران امام هشتم‌(ع)البته به جز دوران بحران و تثبیت وضعیت فوق‌العاده یا برجسته‌ای نداشته‌اند. اما در این میان معتزله به عنوان گرایش غالب کلامی در این دوره با حمایت دو خلیفه عباسی مهم‌ترین رویداد قرن سوم یعنی رویداد محنت قرآن را رقم زدند. در بخشی دیگر به بررسی ترکیب جمعیتی و جغرافیای انسانی شیعه در شهرهای مهم جامعه اسلامی آن روز پرداخته شده است. مواضع سیاسی امام جواد(ع)، تشکیلات شیعه، بررسی ابعاد سیاسی سازمان وکالت و هم چنین قیام‌های شیعی از مباحثی است که در فصل دیگر این نوشتار بدان توجه شده است. بررسی دیدگاه‌ها، رویکردها، احادیث، اساتید و شاگردان و نگاه موشکافانه در مورد نمایندگان اندیشه‌های کلامی امامیه در آن دوره و دستیابی به سرنخ‌هایی دقیق‌تر از این اصحاب مباحثی است که تحت عنوان شاگردان امام جواد(ع) مورد بحث و کنکاش قرار گرفته است. شاید مهم‌ترین بخش این نوشتار پیدا کردن نقاط کور پژوهش در همین راستا محسوب شود.

رساله حاضر با عنوان : «جایگاه فقه شیعه در گسترش تشیع از دوران غیبت تا ظهور صفویه» به بررسی سیر تحول و تطور فقه تشیع در ادوار مختلف تاریخی و تاْثیر آن در گسترش و توسعه مذهب شیعه در جهان اسلام می پردازد .بعد از رحلت رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله و سلم دین اسلام دچار انشقاق و انشعاب شد . در این میان مکتب اهل بیت علیهم السلام که بعدا عنوان مذهب تشیع به خود گرفت یکی از مهمترین شاخه های آن به شمار می رود . در پژوهش حاضر به این نتیجه رسیده شده است که در کنار عوامل مختلفی که در بسط و توسعه تشیع دخیل بوده اند، مانند مهاجرت قبایل شیعه و سادات علوی و پراکندگی جغرافیایی آن ها و حمایت برخی دولت ها از تشیع، موضوع استحکام بنیاد فقهی شیعه که بر پایه اصول اساسی شریعت راستین الهی و مبانی عقلی ، کلامی و فطری نهاده شده و ظهور فقهای بزرگ و فرهیخته مهم ترین تاْثیر گذار به شمار می رود . به همین دلیل سعی شده تانقش فقها و متکلمین شیعه در تدوین و تحکیم مبانی فقهی مکتب اهل بیت علیهم السلام و واکنش آن ها در برابر هجمه های فکری و اعتقادی سایر مذاهب و نحله ها تبین و تشریح گردد . این رساله با تکیه بر اسناد و مدارک و شواهد معتبر از طریق روش تحقیقی تاریخی و کتابخانه ای ، ابعاد مختلف موضوع مزبور را مورد بررسی قرار داده است .