جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫داستان حضرت سليمان، هم در قرآن و هم در عهدين آمده است. اين پژوهش در پي بررسي تطبيقي داستان اين پيامبر بزرگوار بر اساس آيات قرآني و عهدين در حوزه آموزه‌هاي مديريتي است که در سه فصل به انجام رسيده است. قرآن حضرت سليمان عليه السلام را پيامبري بزرگ با علم سرشار و تقواي بسيار مي‌داند که هرگز اسير مال و مقام نشد و حتي اجازه ستم به مورچه‌اي را نمي‌داد و حکيمي ميداند که در عين قدرت، جز با منطق سخن نمي‌گفت و خداوند حکومت و علم را در اختيار او گذاشته بود. ولي تورات او را آلوده به شرک و غير آن مي‌داند و بدترين نسبت‌ها را به او در زمينه بنا کردن بتکده و ترويج بت پرستي و عشق بي‌حساب به زنان مي‌دهد و تعبيرات بسيار زننده‌اي از توصيف‌هاي عاشقانه او بيان کرده است. نويسنده پس از ارائه ساختار و نظام حکومتي آن پيامبر در قرآن و عهد قديم، عناصر و ويژگي‌هاي شيوه مديريتي حضرت سليمان عليه السلام در قرآن کريم را، تفقّد و نظارت، تنبيه و تشويق، تکريم و تشخّص، تحقيق و تفحّص، تعليم و تخصّص، تحمّل، صراحت و ادب، عزت و شرافت، ابراز و اتخاذ عکس ‌العمل مناسب، ارزش‌گذاري و شايسته‌سالاري، دوري از غرور و توهم، کتمان و پوشيدهکاري، وهدف‌گذاري بيان کرده است. پس از آن، مهم‌ترين ويژگي‌هاي مديريتي حکومتي حضرت سليمان عليه السلام در عهد قديم، حکمت و درايت، تواضع و فروتني، نظم و سازماندهي، کسب علم و معرفت، رحمت، راستي، و عدالت شمرده شده است. برخي فرازها از داستان حضرت سليمان عليه السلام، مانند خلافت سليمان عليه السلام از پدر خويش داوود عليه السلام ، ميان قرآن و عهدين مشترک است؛ اما برخي فرازها مانند داستان هدهد و غير آن، تنها در قرآن بيان شده است. محور داستان آن پيامبر در قرآن، بر رهبري و مديريت ايشان بوده؛ ولي در عهدين رهبري و مديريت آن پيامبر، در حاشيه داستان بيان شده است. از اين روست که قرآن، نکات بسياري درباره ويژگيها و اصول مديريتي آن پيامبر بيان کرده است؛ ولي در عهدين، در اين خصوص نکات اندکي ذکر شده است.

‫از جمله مضامينى كه در ادبيان فارسى، به چشم مى خورد و بدان عمق ببخشيده است، انديشه هاى باريك و بلندى است كه از قرآن سرچشمه گرفته است. بدين سبب لازم بود ميزان و نوع تأثير قرآن در متون بررسى شود. براى اين منظور، ابتدا كتب عرفانى فارسى مطالعه و جدولى تنظيم شد كه نشان مى داد هر آيه، در هر كتاب چندبار به كار رفته است. بدين ترتيب، آياتى كه بيشتر از همه در اين كتابها به كار رفته بودند، مشخص شدند و تعداد 48 آيه به منزله متداول ترين آيه هاى قرآنى، از مهمترين متون عرفانى برگزيده شدند. در مرحله بعدى، نوع و برداشت عرفا از اين آيه ها بررسى و در نهايت دسته بندى شد و به شرح زير در متن پايان نامه قرار گرفت. ابتدا ترجمه و تفسير هر يك از آيات، از متون تفسيرى مختلف عربى و فارسى نقل شده و در خاتمه نظر شيخ ابوالفتوح رازى به منزله يك تفسير عرفانى شيعه آورده شده است تا خواننده بين تفسيرهاى عرفانى و عادى نيز بتواند مقايسه اى اجمالى انجام دهد. آنگاه، مطالب و شاهد مثالهاى مختلف از آثار عرفانى نقل شد و در نهايت، نظر عرفا درباره آن آيه ها، بررسى و دسته بندى شد.

‫هدف كلى قرآن، راهنمايى نوع بشر به فلاح و رستگارى است. هر يكى از سورهها با طرح موضوعات مختلف ـ موضوعاتى كه دربرآوردن هدف سوره هماهنگى و اتفاق كامل دارند ـ گوشهاى از آن هدف كلى را محقق ساختهاند. هدف هر سوره به جان و روح آن است كه در كالبد آيات آن سوره جريان دارد و بر مبناى و احكام و اسلوب آن سوره مشرف است. هر سوره مشتمل بر غرض واحدى است و همين غرض باعث مىشود آيات آن از آيات سوره ديگر متمايز گردد كه در اين تحقيق بتفصيل از چگونگى آن سخن رفته است. اگر چنين نبود تحدى به آيات قرآنى كامل نبود و طرف مقابل مىتوانست با انتخاب مفرداتى از آيات قرآن و كلام عرب نظير آن را بياورد. بنابراين حكمت الهى اقتضاء مىكند كه هر سوره غرض خاصى داشته باشد كه كل سوره را دربرمىگيرد و آيات آن را بر محور يك موضوع به يكديگر مرتبط ساخته است.

‫پژوهش حاضر، عهده دار بررسي آيات قرآن كريم به منظور به دست آوردن نكات الگوئي از نحوه ي مواجهه ي قرآن كريم نسبت به عملكرد يهوديان است، تا در خلال اين امر مخاطبين(مسلمانان)، بر اساس نكاتي كه از بطن آيات استخراج گرديده است، بنابر شرائط فردي و اجتماعي خويش و نوع عملكرد طرف مقابل(يهوديان و يا كساني كه پيرو عملكرد يهوديان هستند)؛ شيوه هاي رفتاري مناسب را اخذ نمايند. قوم يهود در قرآن كريم در دو برهه از زمان مطرح شده است: قضاياي قوم بني اسرائيل در زمان حضرت موسي7و زمان رسول خدا6، كه اين رساله صدر اسلام را مد نظر قرار داده است.قرآن كريم، يهوديان را درعمل به فرمان هاي الهي يكسان ندانسته و به دو دسته تقسيم نموده است: گروهي از آنان، به تمام آنچه خداوند يكتا مقرّر فرموده، ايمان داشته و پايبند بوده اند،و گروه ديگر تنها درظاهر به كتاب الهي اعتقاد داشتند ولي دراصل از آن رويگردان بوده اند. بر اساس اين پژوهش، قرآن كريم، روشهاي متعددي را نسبت به يهوديان، توصيه نموده و لازم الاجراء دانسته است به گونه اي كه از مطالعه ي جامع اين آيات، دست كم به دو نحوه الگوپردازي مي توان دست يافت: مواجهه ي قرآن كريم با يهود در زمان عدم جنگ، مواجهه ي قرآن كريم با يهود در زمان جنگ. مطابق برداشت نگارنده ي رساله، اين دو الگوي قرآني، نسبت مستقيم با عملكرد يهوديان داشته و بر طبق آن شكل مي گيرد و خداوند حكيم، روند مواجهه ي قرآن را در هر دو الگو براساس هدايت و ارشاد، تدبير نموده است. در اين رساله، ابتدا به توصيف مواجهه ي قرآن كريم با اخلاقيات و اعتقادات يهوديان و سپس به مواجهه ي قرآن با عملكرد يهوديان در زمان عدم جنگ و آنگاه جنگ پرداخته شده است كه در ضمن عنوان نمودن زيرمجموعه هاي شاخص هر يك از دو الگو، به تحليل رويه ي برخورد قرآن، روي آورده شده است؛ يعني چنانچه عملكرد يهوديان، در راستاي اهداف مسلمانان، خلل جدي به وجود نمي آورد، روش هاي محبت، مدارا، ناديده گرفتن خطاي يهوديان و يا اعلام صبر و صفح در قبال سركشي هاي آنان و ارشاد و هدايت ايشان به دين اسلام و يا انعقاد پيمان نامه و فرمان اكيد پيروي از آن عهود، به مسلمانان و يهوديان اعلام مي شده است و در صورتي كه عملكرد يهوديان، برخلاف معيارهاي اسلامي و مصالح مسلمانان بوده باشد و يهوديان به فعاليتهاي تخريبي بر عليه مسلمانان دست بزنند و مرتكب اعمال ناشايست شوند، فرمان دوري جستن از دوستي با ايشان و يا مقابله به مثل(مانند هجو نمودن در اشعار) و يا اقدام به سريه و يا جنگهائي پر دامنه، از جانب خداوند متعال به رسول گرامي اسلام6و مسلمانان صادر مي شده است تا چه بسا از اين طريق يهوديان هدايت يافته و دست از نادرستي ها بشويند. اهميّت پژوهش حاضر به جهت حساس بودن مسئله ي يهوديان در جهان امروز، به ويژه عملكرد آنان نسبت به مسلمانان جهان است كه اين امر از ديرباز مورد توجه قرآن كريم بوده است تا با يك برنامه ريزي مشخص بر اساس دستورات الهي، مسلمانان به روشهايي متناسب با عملكرد يهوديان دست يابند و اين مهم هدف اصلي نگارش اين رساله است. كليد واژه ها: قرآن، الگوسازي، يهود، مواجهه ي مناسب، مواجهه ي قرآن كريم با يهود در زمان عدم جنگ، مواجهه ي قرآن كريم با يهود در زمان جنگ ، هدنه (آتش بس).