جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تجدیدنظر و ایجاد تحول در علوم انسانی موجود که صبغه‌ای‌ غربی دارد، از جمله موضوعاتی است که از ابتدای پیروزی انقلاب تاکنون با فراز و فرودهایی روبه رو بوده است. در این میان، نکته قابل توجه آن است که علی رغم وجود دغدغه همیشگی، نه تنها تا به حال بررسی های کارشناسانه کافی در نحوه و چگونگی تولید علوم انسانی منبعث و مطابق با اسلام صورت نگرفته، بلکه تلاش در جهت جمع آوری، تدوین و ارزیابی کارهای انجام شده نیز ضعیف بوده است.تحقیق حاضر بر این اساس و با توجه به اهمیت موضوع و نیازهای کنونی موجود و با هدف ایجاد نگاهی عمیق‌تر؛ به بررسی و عرضه طبقه بندی شده دیدگاههای مختلف صاحبنظران در باب جامعه شناسی اسلامی از چهار حیث «موضوع»، «روش»، «غایت» و «مبادی فلسفی» پرداخته است.در این تحقیق، از روش اسنادی به عنوان روش گردآوری و از تکنیک تحلیل متن برای تحلیل داده‌ها استفاده شد. جمعیت مورد مطالعه نیز آن دسته از اساتید جامعه شناسی دانشگاههای ایران بودند که در حوزه جامعه‌شناسی اسلامی سخن گفته و موضع‌گیری مشخصی داشته‌اند.نتایج حاکی از آن است که در میان 10 صاحبنظر مورد بررسی که با ایده علوم انسانی اسلامی موافق بوده‌اند، 9 نفراز حیث «مبادی فلسفی»، بر لزوم تحول در علوم اجتماعی موجود تأکید دارند؛ 7 نفر بر تحول علم از حیث «روش» تأکید نموده‌اند.5 نفر از اساتید بر ضرورت تحول در موضوع تأکید نموده‌اند؛ و تحول در غایت نیز مورد توجه 4 تن از صاحبنظران قرار داشته است. شایان ذکر است که در کنار این مباحث، به نظرات مخالفین این ایده نیز پرداخته شده؛ اما به دلیل مخالفت بنیادی ایشان با ایده علوم انسانی اسلامی از سنخ‌بندی آنها در کنار دیگر مباحث موافقین اجتناب شده است.

هدف از این تحقیق عبارت است از بررسی عوامل اقتصادی-اجتماعی موثر بر انتظارات اجتماعی جوانان شهر شیراز. فرض محوری تحقیق مدعی است که انتظارات اجتماعی جوانان تحت تأثیر عوامل ذهنی-عینی قرار دارد و با تغییر این عوامل شدت و جهت آن تغییر می پذیرد. برای انجام این پژوهش ابتدا شماری از مطالعات انجام شده در داخل و خارج وسپس نظریه های مرتبط با موضوع بررسی شد. آنگاه با روش پیمایش و با تکنیک پرسشنامه 385 نفر از جوانان 35-18 ساله ساکن شهر شیراز با استفاده از نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای مورد مصاحبه قرار گرفتند. پس از گردآوری داده ها اطلاعات به دست آمده در نرم افزار آماریSPSS توصیف و تحلیل شد. در بخش آمار توصیفی تحقیق جداول تقاطعی وظیفه توصیف داده ها را برعهده دارد. در بخش آمار استنباطی نیز آماره های مورد استفاده شامل رگرسیون یک متغیره رگرسیون چند متغیره آزمون تی و تحلیل پراکنش می گردد که نتایج حاصله به قرار زیر است: در تحلیل رکسیون یک متغیره متغیر شیوه جامعه پذیری در خانواده با انتظارات اجتماعی رابطه معنادار و مستقیم و متغیرهای سن و پایگاه اقتصادی-اجتماعی خانواده رابطه معنادار معکوس دارد. در بررسی تفاوت میانگین ها بین متغیرهای محل تولد وضعیت اشتغال میزان تحصیلات جوان میان تحصیلات پدر میزان تحصیلات مادر میزان درآمد خانواده و مرتبه شغلی پدر با انتظارات اجتماعی تفاوت معناداری مشاهده می شود. متغیرهای مستقل جنس وضعیت تأهل میزان استفاده از رسانه های همگانی عضویت و یا عدم عضویت در گروه های رسمی و مرتبه شغلی مادر رابطه و یا تفاوت معناداری با انتظارات اجتماعی ندارد. در تحلیل رگرسیون چند متغیره به روش گام به گام در معادله پیش بینی انتظارات اجتماعی متغیرهای محل تولد شیوه جامعه پذیری در خانواده میزان تحصیلات مادر و سن قادر به تبیین 20 درصد از واریانس متغیر وابسته اند.

فضای گفتمانی جامعه ایران از پس از برخورد با گفتمان تجددی صحنه کشمکش میان دو گفتمان سنت و تجددی بوده و این کشمکش خود را در سطوح و وجوه مختلف بازتولید نموده است. به گونه‏ای که می‏توان کل تاریخ ایران و حتی برشهای جزئی‏تری از آن، نظیر فعالیتهای دانشجویی را با توجه به چگونگی مصاف این دو گفتمان روایت کرد. در این رساله درصدد برآمدیم تا با تأسی به نظریات گفتمانی فوکو و رفع برخی نقائص نظری آن، و نیز با اتخاذ سطح تحلیل گفتمانی در فهم سنت و تجدد، به بررسی تطور گفتمانی دفتر تحکیم وحدت در دو قطبی سنت/تجدد بپردازیم و مشخص نماییم که چه دوره‏بندی گفتمانی‏ای بر این تطورات حاکم بوده و نسبت گفتمان حاکم بر هر دوره از فعالیتهای این تشکل با گفتمانهای سنتی و تجددی چیست و هر گفتمان تا کدامین آستانه پیش رفته است و چه نوع صورتبندی‏ای بر آن حاکم بوده است. در این مسیر روش دیرینه‏شناسانه فوکویی و استراتژیهای روش‏شناختی وی مبنای کار قرار گرفت و پس از تعیین گزاره‏ها (کنش‏های کلامی و غیرکلامی موثر) به عنوان قلمرو تحقیق، نمونه‏گیری هدفمند تا آنجا ادامه یافت که به اشباع برسیم. بر این اساس به تحلیل گزاره‏ها پرداخته شد و نهایتاً مشخص شد که پنج دوره را می‏توان در تطورات گفتمانی تحکیم وحدت مشخص نمود:دوره اول: تطور از گفتمان روشنفکری دینی به گفتمان اسلام ناب (از شکل‏گیری تحکیم تا بازگشایی دانشگاهها).دوره دوم: بازتولید گفتمان اسلام ناب (پس از بازگشایی دانشگاهها تا سال 1370).دوره سوم: تطور از گفتمان اسلام ناب به گفتمان روشنفکری دینی (از انتخابات مجلس چهارم (1370) تا دوم خرداد 1376).دوره چهارم: تطور از گفتمان روشنفکری دینی به گفتمان تجددی و تشدید نقاط تفرق گفتمانی و شکل‏گیری دو تحکیم با دو گفتمان مجزا (از دوم خرداد 1376 تا اسفند 1380).دوره پنجم: دوره صورتبندی و تعمیق دو گفتمان متعارض مدرن و اسلام ناب در دو تحکیم وحدت (از اسفند 1380 تا کنون).