جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله مولفه های تاریخ اجتماعی تشیع که در زمره باورها و اعتقادات و مراسم شیعیان جای دارد، انتظار ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است که به صورت رسمی خاص در شیعه درآمده، در قالب مراسم هایی ویژه بروز و ظهور یافته و در اوضاع و احوال اجتماعی و سیاسی آنها تاثیری درخور توجه بر جای گذاشته است. فرهنگ انتظار در جامعه آذربایجان پیش از صفویه نیز نمود یافته و مبین این امر است که به سبب راه یافتن اعتقادات مبتنی بر ظهور مهدی از قرون نخستین اسلامی تا تاسیس دولت صفوی در اذهان جامعه آذربایجان، رسوم مبتنی بر این اعتقاد و همچنین حرکت های سیاسی- اجتماعی متاثر از آن در این ناحیه، همواره از سوی عامه مردم با استقبال روبه رو می شده است. این پژوهش درصدد است نمودهای فرهنگ انتظار در جامعه آذربایجان در دوران پیش از صفویه را با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با کاربرد مطالعات کتابخانه ای بررسی کند.

این مقاله به بررسی حساسیت های بین فرهنگی اهل تشیع و ترکمن های اهل تسنن در استان گلستان می پردازد. به منظور تبیین حساسیت های بین فرهنگی دو گروه، از سنجه های حساسیت های بین فرهنگی بر اساس مدل نظری شش مرحله ای حساسیت های بین فرهنگی میلتون بنت، استفاده شده است. بر مبنای نظریه حساسیت های بین فرهنگی، توسعه ارتباطات عامل مهمی در کاهش حساسیت های بین فرهنگی است. در این تحقیق به رویکرد دو فضایی توجه شده و با هدف سنجش توسعه ارتباطات، از دو قلمرو سنجش مجازی و سنجش حضوری استفاده شده است. بدین منظور به بررسی رابطه بین میزان استفاده افراد از رسانه ها ـ به ویژه اینترنت و ماهواره ـ با حساسیت های بین فرهنگی افراد پرداخته شده است. در مرحله دوم، توسعه ارتباطات افراد در محیط واقعی با توجه به محل سکونت آنها سنجیده شده و رابطه آن با میزان حساسیت های بین فرهنگی مورد توجه قرار می گیرد. نتایج تحقیق نشان می دهد توسعه ارتباطات مجازی (ارتباط افراد از طریق رسانه ها) و ارتباطات فیزیکی (تعامل افراد در محل سکونت) منجر به کاهش حساسیت های بین فرهنگی می شود. از این منظر می توان یکی از منابع و عوامل اصلی توسعه حساسیت های بین دینی و بین قومی را ناشی از عدم تعامل اجتماعی دانست که برای کاهش آن، توسعه زمینه ارتباطات اجتماعی در میان اقوام و پیروان مذاهب توصیه می شود.

بتریه یکی از فرقه های زیدیه است. رجال شناسان و صاحبان کتابهای فرق و مذاهب، از برخی افراد در شمار این گروه نام می برند که نمی توان آنها را از زمره این باورمندان دانست. چرایی این رخداد و بررسی اندیشه ها و عقاید یکی از این شخصیت ها به شناخت فرقه بتریه و اساس شکل گیری اصول آنها کمک می کند، از این رو، حکم بن عتیبه و روایات و گزارشات تاریخی درباره وی انتخاب و بررسی شد. به نظر می رسد که راویان حکم در گزینش افکار او و انتساب وی به بتریه بیش از همه موثر بوده اند. افزون بر آن، در این پژوهش، بررسی و مقایسه مفهوم شیعه و تحول آن، نزد گرایش های مختلف به اختصار بیان می شود. این پژوهش با کمک منابع تاریخی حدیثی و نیز تحلیل روایات حکم بن عتیبه در جهت شناسایی شخصیت و افکار او انجام پذیرفته است.

استواری مبانی فقهی شیعه وامدار پویش ها و کوشش های بی وقفه مجتهدان و تلاشگران این عرصه است. بحث «شروط راوی» یکی از مباحث عمده و محوری در زمینه مقبول یا غیرمقبول بودن حدیث است. نوشتار حاضر در پی مطالعه و بررسی شرط «ایمان» یا «مذهب» است. نگارنده در این مقال نشان داده است که در اشتراط این شرط نسبتا نوپدید و به تعبیر صریح تر در پای بندی به این شرط حتی در میان متقدمان امامیه نیز اتفاق نظر وجود ندارد، دلیل این امر هم وجود شماری راوی با مذهبی غیر از «مذهب امامی» ‌در میان راویان شیعه است که اگرچه در خصوص توثیق آنها میان رجالیان اختلاف نظر است اما در عمل، بسیاری از فقها - که عمدتا حدیث شناسی و عالم به علوم حدیث بوده اند - با علم به این شرط، با استناد به روایات چنین افرادی حکم و فتوای خود را صادر نموده اند.

‫اين پژوهش ضمن معرفي فرقه‌هاي شيعي اماميه، زيديه و آقاخانيه و تاريخچه پيدايي هر يک از آن ها به رويکردهاي اين مذاهب در مقوله امامت مي‌پردازد و مطالبي چون: تعريف امامت، ضرورت وجود امام، نحوه تعيين امام، صفات و ويژگي‌هاي امام مانند عصمت، علم، افضليت و مصاديق امام را از ديدگاه اين مذاهب مطرح کرده و نقاط اشتراک و افتراق آن ها درباره امامت را شرح مي‌دهد. نويسنده در چهار فصل به اين موضوعات پرداخته است. فصل اول به کلياتي درباره مفهوم لغوي امامت و تعريف اماميه، زيديه و آقاخانيه اختصاص دارد. در فصل دوم امامت از ديدگاه زيديه بررسي شده است. در اين فصل نويسنده ابتدا با اشاره به تاريخ شکل‌گيري و پيدايي مذهب زيديه، زوايايي از حيات و شخصيت زيدبن علي و يحيي بن زيد و ادامه فعاليت‌هاي زيديه بعد از يحيي بن زيد را بررسيده و دولت‌هاي زيديه و فرقه‌هاي آنان را معرفي مي‌کند. آن گاه اهميت و جايگاه امامت از ديدگاه زيديه، وجوب امامت از منظر زيديه و ادله عقلي و نقلي آنان در اين زمينه، شرايط امام از ديدگاه زيديه و امامت امام حسن( و امام حسين( از منظر آنان را شرح مي‌دهد. در فصل سوم امامت از نگاه آقاخانيه بيان گرديده است. در اين فصل نيز نويسنده نخست به تاريخ پيدايي و شکل‌گيري فرقه آقاخانيه اشاره کرده و دليل هاي وجوب امامت از منظر اين فرقه، جايگاه امام در مکتب آقاخانيه، صفات امام، مانند عصمت، علم، فضيلت و نسب امام و طريقه تعيين او از ديدگاه آنان را مطرح نموده وضمن ذکر ادله عقلي و نقلي اين فرقه بر امامت حضرت علي(، وظايف امت اسلامي در قبال امام را بر مي‌شمارد. در فصل چهارم امامت از ديدگاه شيعه اماميه اثناعشري واکاوي شده و تعريف امامت، ضرورت و فلسفه امامت، دليل هاي عقلي و نقلي آنان مبتني بر وجوب امامت، شرايط و ويژگي‌هاي امام از ديدگاه اماميه، مانند عصمت و علم امام وادله آن ها مبني بر امامت و خلافت بلافصل امام علي( پس از پيامبر اسلام( مطرح مي‌شود. نويسنده در ادامه امامان پس از امام علي( را از منظر ايشان معرفي کرده و طريق تعيين امام از ديدگاه اماميه و وظايف امت در قبال امام را از نگاه اين فرقه بيان مي‌کند. او در پايان نقاط اشتراک و افتراق ديدگاه‌هاي اين سه فرقه شيعه را شرح مي‌دهد.