جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مصحف امام علی(ع) با ویژگی‌های منحصر به فرد تفسیری و تنزیلی آن، از دیرباز مورد توجه مفسران و دانشمندان علوم قرآنی بوده است؛ با این وجود در مصادر روایی اهل سنت روایاتی در قالب خطابه و پاسخ به سؤال راوی از آن امام همام، بدین مضمون گزارش شده است که ایشان از میراث رسول خدا (ص) جز صحیفه‌ای با مضامین محدود در اختیار ندارد. به عبارتی دیگر، وجود مصحف بی‌نظیر امام علی (ع)، با ویژگی‌های منحصر به فرد تفسیری و تنزیلی آن نفی شده است. با نظر به اینکه این دسته از روایات، از ارزش مصحف امام علی (ع) فروکاسته و نیز به شخصیت علمی آن امام همام خدشه وارد می‌سازد، نوشتار پیش‌رو با تکیه بر گونه‌های نقلی به منظور اعتبارسنجی این دسته از گزارش‌ها سامان یافته است. ضعف سندی، تفرد پی‌در‌پی در إسناد، غرابت و شذوذ، همچنین اضطراب متنی به ضمیمه تعارض با مسلمات تاریخی و روایی، تعارض با مقوله امامت و وصایت امام علی(ع) و جایگاه علمی ایشان در کنار ادله و قرائن گوناگون دیگر بی‌اعتباری و احتمال برساختگی این روایات را بیش از پیش نمایان می‌سازد.

دریکی از منابع روایی امامیّه دوره میانی خبری یافت میشود که بر تطیّر‌‌ علی (ع) به طلحه در هنگامه بیعت ایشان دلالت دارد. برای اعتبارسنجی محتوای این خبر، موضوع محوری آن یعنی نحس‌انگاری افراد به معیارهای قرآن، سنّت صحیحه و نظرگاه دانشوران مسلمان عرضه شده‌است. هم چنین مؤلفه‌های تاریخی درین حدیث، موضوع جانبی آن است که با واکاوی در گزارش‌های تاریخی پیرامون بیعت علی (ع) ترازیده شده‌است. برای این منظور، آموزه‌های متناسب با موضوع محوری و جانبی حدیث در هر یک از معیارهای پیش گفته گرد آمده و در پایان هر بخش برآیند حاصل از عرضه حدیث به آن مؤلفه تبیین شده‌است. پنج آیه از کتاب الهی، سه دسته از اخبار پیرامون موضوع نحس‌انگاری و فال بد زدن و نیز دیدگاه شش تن از دانشوران امامی درین مرحله به دقت واکاوی شده‌اند. درگام بعدی فرآیند اعتبار سنجی، تاریخ نگاری حدیث و منبع نقل آن و نیز گزارش های تاریخی پیرامون نحوه بیعت طلحه ورخدادهای آن مجلس واکاوی شده‌اند. نتیجه حاصل ازین روند، مردود گشتن حدیث تطیّر‌‌ علی (ع) در هر چهار حوزه و حکم به بی اعتباری آن است.

شناخت ویژگیهای شخصیتی بزرگان دینی، یکی از حوزههای پژوهشی مهم در مطالعات مربوط به ادیان و مذاهب محسوب میشود. متدینان همواره شخصیتهای برجسته دینی را به عنوان الگوی رفتاری برگزیده و سعی میکنند انطباق حداکثری بین رفتار خود و بزرگان دینی ایجاد نمایند. از میان نظریات متعددی که در حوزه روانشناسی برای توصیف روانی شخصیت انسانها معرفی شده، نظریه سنخهای روانشناختی یونگ که بعدها توسط مایرزبریگز و بریگز به صورت تیپهای 16گانهی شخصیتی توسعه یافت، به عنوان چارچوب نظری این تحقیق برای شناخت دقیقتر شخصیت حضرت علی بن ابیطالب (ع) انتخاب شده است. علیرغم آنکه تألیفات متعددی مخصوصاً در سدة اخیر به بررسی شخصیت ایشان پرداختهاند، اما در هیچ یک از این پژوهش‌ها، این نظریه به عنوان چارچوب نظری تحقیق انتخاب نشده و از این نظر، تحقیق حاضر اولین اثر از این سنخ محسوب میشود. در این تحقیق، بیانات امام علی(ع) در کتاب نهجالبلاغه با روش تحلیل محتوا بررسی و مشخص شده که شخصیت ایشان به کدام سویه در طیفهای «درونگرایی – برونگرایی»، «حسی – شهودی»، «منطقی – احساسی» و «ساختارمند – انعطاف» گرایش بیشتری داشته است. یافتههای تحقیق ما را به این نتیجه میرساند که امام علی(ع) احتمالا دارای شخصیتی درونگرا، شهودی، منطقی و ساختارمند بودند و شخصیت ایشان از نظر ادبیات تیپشناسی، به تیپ شخصیتی معمار (INTJ) نزدیکتر است.