جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب جوامع العلوم، تألیف سده چهارم در ماوراءالنهر دربردارنده اطلاعات مفیدی در زمینه تشکیلات حکومتی و اقسام علوم است. این اثر در زمینه‌های مختلف پژوهشی مورد استفاده قرار گرفته و دیدگاه‌های مختلفی درباره هدف نگارش و موضوع آن مطرح شده است. در این پژوهش، ضمن بیان دیدگاه‌های مختلف و تطبیق آنها با مطالب و موضوعات جوامع العلوم، به نقد و ارزیابی این نظرات پرداخته شده و مشخص گردیده است که این اثر مجموعه‌ای از دانستنی‌های اخلاقی و علوم مرتبط با تشکیلات حکومتی است که برای دیوان‌سالاران رده‌بالا نگارش یافته.

کتاب مشهور تاریخ اسلام یکی از معدود آثار باقی مانده از زنده یاد دکتر علی اکبر فیاض (1277- 1350ش) به شمار می آید این کتاب اولین بار در سال 1327 شمسی منتشر شد و تاکنون بارها توسط انتشارات دانشگاه تهران تجدید چاپ شده است. دکتر فیاض در این اثر نسبتا مختصر، گزارشی مستند و هنرمندانه از دوره هایی مهم و طولانی از تاریخ اسلام ارائه کرده است. این اثر به رغم نقاط قوت بسیار (استفاده درست از منابع متعدد و متنوع، نثر زیبا و فاخر، رعایت بی طرفی علمی و ...) کاستی هایی نیز دارد. اگر از چاپ نامناسب آن صرف نظر کنیم، می توان به اشکالاتی در تنظیم فصول کتاب، ارائه مطالبی بی ارتباط با عنوان کتاب، عدم استفاده از شیوه واحد ارجاع، ایجاز مخل، برخی جملات نارسا و اغلاط جغرافیایی، ثبت نادرست بعضی تاریخ ها، بی دقتی در ثبت شماری از وقایع و عدم برخورد نقادانه با بعضی روایت های تاریخی اشاره کرد. در این مقاله این کتاب در دو بخش ارزیابی و بررسی شده است: 1. از منظر عناصر بیرون متن: نویسنده، ناشر و چاپ، خوانندگان و زمینه اثر،2. از منظر عناصر درون متن: عنوان، حجم، تبویب، منابع، ارجاعات، نثر، محتوای کتاب و روش نویسنده

این نوشتار به نقش و جایگاه «فرهنگ قرآن» در تدوین پایان نامه ها می پردازد. نویسنده نخست از ضرورت تدوین «فرهنگ قرآن» و ضوابط رعایت شده در آن سخن می گوید،سپس چالش های فراروی تدوین پایان نامه ها را مطرح می کند که عبارتند از: یافتن موضوع مناسب، دستیابی به مرجع مطمئن، طراحی دقیق، راهیابی به مفاهیم مربوط به موضوع، فقدان تولید علم، دسترسی دشوار و ناقص به اطلاعات، بی خبری از واژه های مشابه، فقدان منابع جامع. آنگاه از کارکرد «فرهنگ قرآن» در از بین بردن چالش های یاد شده و آسان کردن تحقیق و تدوین پایان نامه ها سخن می گوید و در این زمینه از مثالها و نمونه هایی یاد می کند.

این اثر با ارزش نوشته مسعود بن عمر بن عبدالله، سعدالدین تفتازانى هروى شافعى (793-712 ه .ق) است. وی اصالتاً از تفتازان یکى از قراى نساء از توابع خراسان بزرگ است که به سرخس نقل مکان نموده بود و در هرات، خوارزم و دیگر نواحى به تحصیل و پژوهش پرداخت. وى چهار سال در هرات به سر برد و کتاب «مطول» را به حاکم هرات، معزالدین ابى الحسن اهدا نمود. وى در معانى و بیان و منطق و کلام تبحر کامل داشته و خدمات علمى زیادی به فرهنگ و تمدن اسلامى نموده است. اهمیت وى در گسترش و اعتلاى معارف و فرهنگ اسلامى در دوره پس از ویرانى هاى مغول به اندازه اى است که مورخان، او را حد فاصل متقدمان و متأخران دانسته اند.

موضوع این تحقیق پایانی سیری در زندگی شیخ حرعاملی و کتاب وسایل الشیعه وی است که با انگیزه ایجاد آشنایی خوانندگان با یکی از کتابهای مهم روایی، گردآوری گردیده است. همچنین سعی شده است که میزان وثوق و اعتبار این کتاب روشن گردد. علاوه بر این تحقیق حاضر، در محدوده آشنایی با شخصیت مؤلف و آشنایی با کتاب وسائل الشیعه و مروری بر شرح ها و ترجمه ها و معجم هایی که بر آن نوشته شده است. در این پایان نامه سعی شده مطالب به صورت منسجم در اختیار خوانندگان قرار گیرد. برای دست یافتن به اطلاعات از کتابخانه آستان قدس رضوی، دفتر تبلیغات اسلامی، کتابخانه مدرسه علمیه نرجس?استفاده نموده ام. در این تحقیق علاوه بر استفاده از منابع دست اول از تحقیقات و کتابهای معاصر و جدید هم مطالبی آورده شده، همچنین در مواردی، بخشی از آثار معاصران، عیناً نقل شده و گاهی همراه با تغییرات اندکی در عبارات و الفاظ و در بعضی موارد از تحلیل شخصی استفاده شده است. این تحقیق در 3 بخش و 7 فصل سامان یافته است. در بخش اول شامل 2 فصل است. فصل اول زندگی نامه محمد بن حسن حرعاملی، محل و زمان تولد، خاندان و عنایات معصومین به او و القاب وی بیان می شود. فصل دوم سفرها و علت هجرت و زمان و مکان وفات وی مشخص شده است. در بخش دوم که شامل 3 فصل است. فصل اول با اساتید و شاگردان شیخ آشنا می شویم و فصل دوم تألیفات شیخ که در موضوعات گوناگون نوشته شده معرفی می شود. فصل سوم، درباره عقاید اخباری گری و جایگاه آن و ارتباط شیخ حر با این جریان فکری توضیح مختصری داده شده و سخنان بعضی از علمای بزرگواری که او را مورد تحسین قرار داده اند ذکر شده است. بخش سوم نیز شامل 2 فصل است. فصل اول آن مروری بر کتاب وسایل و در ابتدا آشنایی با جوامع ثانویه و انگیزه شیخ حر در تألیف آن و اعتبارش اشاره گردیده است و نیز سبک و زمان نگارش این کتاب ارزشمند و دیدگاه علماء بر این کتاب بیان شده است. فصل دوم نیز به کتابشناسی وسایل پرداخته شده و با کتابهایی چون جامع الاحادیث، مستدرک الوسایل و تصحیح و تلخیص، فهرست نویسی، معجم نگاری و شروح و تک نگاری وسایل آشنا می شویم. در پایان آنچه از این پژوهش حاصل گشت، آشنایی با یکی از علماء بزرگوار و عالیقدر و یکی از مهمترین آثار و تألیفاتش بالاخص کتاب وسایل الشیعه می باشد. همچنین او را به عنوان الگویی می یابیم که با همت والای خود توانسته از یک روستا به پا خیزد و تمام قرون پس از خود را تحت تأثیر آثار خود قرار دهد. واژگان کلیدی: شیخ حرعاملی، وسایل الشیعه، کتب اربعه، کتب اربعه متأخره