جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هر کس با هر میزان شناخت از خود و دیگران، به روشنی درمی­یابد که انسان نه تنها موجودی ایستا نیست، بلکه در حال حرکت به سوی ابدیت است. ابدیتی که به تصریح قرآن، عرفان و برهان، انسان زمینی به معراج نرفته نه قدرت تصور و ادراک آن را دارد و نه توان رؤیت و مشاهده آن را. نهایت ادراک این بشر گرفتار در حجب ظلمانی شنیدن اوصاف ابدیت است، آن­هم در کلام از جان برخاسته آنانکه از خود گسسته­اند و به حقیقت پیوسته­اند. شوق باطنی تشنگان این مسیر در رسیدن به مقصود از یکسو و بی­خبری انسان از خطرها و موانع طریق از سوی دیگر زمینه­ای را فراهم کرده است تا شیاطینی انسان­نما خود را سالکانی واصل و عارفانی کامل رقم زنند و عده­ای ساده لوح را که به حکم فطرت تشنه آبی هستند به سرابی ره نمایند و بدین­وسیله برای خود مال و منالی فراهم آورده، مرید و متابعانی دست و پا کنند و شهرت و ریاستی بهم زنند. برای برون رفت از این مسیر و هدایت بشریت به سوی صراط مستقیم لازم است سلوک عرفانی اهل بیتb تبیین گردد تا پاسخی درخور به شوق باطنی تشنگان مسیر رستگاری باشد. از این رو در مقاله حاضر به واکاوی خطبه 220 نهج­البلاغه پرداخته و شاخصه­های سالک الی الله را از منظر امیرالمؤمنین علی بن ابی­طالبj در حد وسع خود تبیین خواهیم کرد تا چراغی برای هدایت بشر گرفتار در حجب ظلمانی گردد.

دعای ندبه، با مضمون یاری خواستن از امام عصر (عج)، خط سیر جبهه حق را از آدم تا پیامبر خاتم، در قالب جریان نبوت، طرح و پس از آن به جریان ولایت به عنوان ادامه¬دهنده خط نبوت اشاره می¬کند. همزمان با طرح جریان ولایت در دعای ندبه، از جریان دیگری با عنوان جریان شقاوت هم پرده برداشته می-شود که ظاهراً از همان آغاز در نقطه مقابل جریان نبوت مطرح بوده است و پازل نبرد همیشگی حق و باطل را تکمیل می¬کند. پرسش این است که چرا این جریان از همان آغاز دعا و در امتداد جریان نبوت، آشکارا مورد اشاره قرار نمی¬گیرد و پس از یادکرد جریان ولایت است که پرده از این جریان برداشته می¬شود؟ این پژوهش با تکیه بر تحلیل استنطاقی مضامین دعای ندبه و با یاری گرفتن از روش تحلیل تاریخی، چند و چون پرسش یادشده را بررسی می¬کند. یافته¬ها نشان می¬دهد جریان شقاوت انتظار داشته با ختم نبوت، طومار جریان حق در جهان پیچیده شود، اما ظهور خط امامت و ولایت، به قدری سردمداران این جریان را دچار اضطراب و یأس می¬کند که همه تعارفات و پوشش¬ها را کنار می¬نهند و با تمام قوا جهت مبارزه با این جریان وارد میدان می¬شوند.

چکیده:آنچه از واقعه عظیم «غدیر خم» بعنوان محور سخنان رسول خدا۶، در آن خطابه منحصر به فرد ایشان در سال دهم هجری مطرح گردیده، عبارت «أَلَا مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ‏ فَهَذَا عَلِیٌّ مَوْلَاهُ- اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ‏وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ- وَ أَحِبَّ مَنْ أَحَبَّهُ» می‌باشد. این عبارت را در حقیقت می‌توان ما حصل آن سخنرانی یک ساعته دانست؛ که به موجب آن می‌بایست تمام آن صد و بیست هزار نفر بر معنای اَولی بتصرف واژه «مولا» که در این عبارت بود، پیمانی محکم منعقد می‌کردند. واژه‌ای که با بررسی‌هایی که صورت گرفته، از همان لحظه تاکنون در نزد مفسّران، دانشمندان و ادیبان عرب و عجم معنایی جز این را نداشته است؛ معنا و مفهومی که رسول خدا۶ به مدّت بیست و سه سال آن را فقط برای یک فرد از قریش به فرمان خداوند متعال منظور داشتند. البته تشکیل سقیفه و غصب حقّ خلافت حضرت امیر۷، زحمات رسول خدا۶ را دچار دگرگونی کرد. امّا بعد از بیست و پنج سال حضرت امیر المومنین علیّ بن ابی‌طالب۷ خطابه‌ای مفصّل را در مورد غدیر ایراد فرمود؛ و با بررسی و واکاوی که در سخنان حضرت صورت گرفت، آن خطابه را می‌توان به منزله تبیین و شرح خطابه غدیریه رسول خدا۶ دانست. و همچنین سایر ائمّه هدی: هر کدام در زمان امامت خود به واقعه غدیر، معرّفی و بیان فضیلت‌های آن می‌پرداختند؛ و مسئله غدیر در رأس تمام سخنرانی‌ها و مناسبت‌های آن بزرگواران قرار داشت؛ و به شیوه‌هایی چون: ایراد خطبه، احتجاج، مُناشده، بیان فضیلت و پاسخگویی به سوالاتی که در مورد غدیر می‌شد و همچنین دستور به انجام اعمال عبادی خاص روز و شب غدیر، به دفاع و تبلیغ واقعه عظیم «غدیر خم» مبادرت می‌فرمودند.و با ملاحظاتی که در سخنان ائمّه هدی: به عمل آمد، امام علیّ بن موسی الرّضا۷ نیز علاوه بر توجّهاتی که به غدیر داشتند، خطابه‌ای نیز در مورد آن روز ایراد فرمودند که در آن همانند خطابه غدیریه حضرت امیر المومنین۷ به معرّفی روز غدیر، بیان اسامی و بیان فضیلت آن روز نسبت به سایر اعیاد، و اعمال عبادی آن روز پرداخته‌اند. و برای تبیین صحیح و شرحی که در مسیر هدایت باشد، بیانات ائمّه هدی: را در مورد غدیر و همچنین آیات قرآن را تا آنجایی که در وسع این پایان نامه بود در کنار یکدیگر قرار داده تا منجر به استنباط‌های صحیح شود.کلید واژگان:غدیر خم _ مولا _ جایگاه و فضیلت غدیر _ خطابه غدیریه امام علیّ بن ابی‌طالب۷ _ خطابه غدیریه امام علیّ بن موسی الرّضا۷.