جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

طبیعی گرایی رویکردی به جهان از منظر علوم تجربی است. این نگرش در تبیین پدیده های هستی، از هر نوع شناخت پیشینی و در کل از هر آن چه فرای طبیعت است دوری می کند. این رویکرد در سه بعد هستی شناسی، شناخت شناسی و روش شناسی به هیچ هستومند غیر طبیعی و هیچ نوع معرفتی بیرون از چارچوب علوم تجربی و هم چنین هیچ روش و معیاری جز روش و معیار علم، متکی نیست. این نگرش حتی فلسفه را نیز شاخه ای از علم تجربی یا حوزه ای در ادامه آن به حساب می آورد. آراء پنه لوپه مدی در باب طبیعی گرایی، به ویژه در فلسفه ریاضیات، در ادامه کار کواین است. کواین به عنوان یک فیلسوف طبیعی گرای شاخص و پیشرو، نظریاتی موثر و جامع در زمینه های طبیعی انگاری و واقع گرایی علمی دارد. او بر خلاف فیلسوفان و معرفت شناسان قدیم، طبیعی انگاری است که برای علم تجربی مبنایی محکم تر از خود علم نمی جوید و در ارائه دیدگاه های خود به یافته های علوم تجربی تکیه می کند. پنه لوپه مدی در ابتدا کار خود را با طبیعی گرایی کواین آغاز می کند و در ادامه راه، برای پاسخ دادن به پرسش هایی که دیگر طبیعی گرایان در فلسفه ریاضیات مطرح کرده اند در جست وجوی روشی اساسی بر می آید. مدی معتقد است که چنان چه بین تبیین فلسفی از ریاضیات با ریاضی ورزی های موفق، مغایرتی پیش بیاید، این فلسفه است که می بایست عقب نشینی کند. نه فلسفه و نه حتی علم، هیچ کدام نمی توانند احکام روش شناسانه ریاضیات را لغو کنند و یا تغییر دهند. زیرا او علم و فلسفه را هر دو محکمه ای فوق ریاضی برای ریاضیات می داند. دستاورد مهم مدی در فلسفه ریاضی طبیعی گرا موسوم به طبیعی گرایی ناهمگن است که خود از آن به عنوان فلسفه دوم یاد کرده و در آن، بر استقلال اهداف و روش های ریاضی اصرار می ورزد. او فقط روش های ریاضی را برای ارزیابی و حل و فصل موضوعات و مسائل ریاضیات توصیه می کند و ریاضیات را توسط دیگر حوزه ها، غیر قابل نقد می داند. این مقاله در مرحله اول تلاشی است در تشریح و مرور آراء مدی در پایان مقاله ریشه ها و نظر منتقدان نگرش طبیعی گرایی، از دید او نقد و تحلیل می شود.

موضوع این مقاله تفسیر کلاسیک احتمال و نقدهای وارد بر آن: تحلیلی فلسفی-تاریخی است. احتمال کلاسیک قرن ها تنها دیدگاه غالب در نظریه احتمال بود. به دلیل برخی ایرادها و پارادوکس های مطرح شده درباره این نظریه و اصل عدم تفاوت، تفسیرهای جدیدی از سوی فیلسوفان و متفکران در آغاز قرن بیستم ارائه شد. در این مقاله به معرفی تفسیر احتمال کلاسیک از دیدگاه فلسفی-تاریخی و نقدهای وارد بر آن خواهیم پرداخت. هم چنین در این مقاله مروری اجمالی بر تفسیر بسامدی، تفسیر منطقی، تفسیر تمایلی، تفسیر ذهنی خواهیم داشت.

در این که افلوطین وحدت شهودی است شکی نیست، اما بر اساس دلایلی چون اطلاق و عدم تناهی احد، تفسیر علیت به فیضان، عدم پذیرش حلول و اتحاد، عدم استقلال اقانیم و در حکم سایه، تصویر و شعاع دانستن کثرات می توان وحدت شخصی را از عبارات وی برداشت و بازتاب این اعتقاد را در سخنان وی در باب معرفت احد مشاهده کرد. وی با توجه به مراتب نفوس، دست یابی به معرفت را دارای مراتب می داند، ولی احد را برای همگان غیرقابل شناخت حصولی و شهودی می داند و تنها راه رسیدن به او را در فراتر رفتن از شهودی که حاکی از دوگانگی شاهد و مشهود است معرفی می کند، درنتیجه در مرتبه ای که با مقام فنای عرفانی تناسب دارد تنها یک حقیقت ادراک می شود.

علامه طباطبایی علم را به حضور امری مجرد برای امری مجرد تعریف می کند، امر مجرد اول در علم حضوری همان وجود معلوم است و در علم حصولی صورت یا ماهیت معلوم است و امر مجرد دوم همان نفس عالم است. برای اثبات مجرد بودن دو امر مذکور ادله ای از طرف جناب علامه و دیگر فلاسفه معاصر اسلامی بیان شده است که به نظر می رسد اولین قدم در هستی شناسی علم بیان همین ادله تجرد نفس و صور ادراکی است. از دیگر اصولی که می تواند ما را در هستی شناسی علم یاری کند، عوالم وجود و انطباق آن ها بر هم، اتحاد علم و عالم و معلوم و بازگشت علم حصولی به حضوری است که در این نوشتار به تفصیل به آن ها خواهیم پرداخت.

ساحت معرفت از مهم ترین ساحت های انسانی محسوب می شود و از این منظر، بررسی ابعاد دیگر انسانی که در ارتباط با شناخت و ادراک او هستند، اهمیت می یابد. یکی از این ساحت ها که به تازگی بیشتر مورد توجه روان شناسان و معرفت شناسان قرار گرفته است، بعد عواطف و هیجانات است. دو رویکرد کلی نسبت به عواطف را می توان در طول تاریخ تفکر مشاهده کرد. برخی همواره از نقش سلبی آن سخن گفته و عملکردهای منفی آن را نشان می دهند و بر حذف آن همت گماشته اند و عده ای دیگر عواطف را کمک کننده معرفت و عقل می دانند. سعی ما در این مقاله بر آن است که بعد از طرح این دو رویکرد، به بازخوانی نظر ملاصدرا، درمورد ارتباط عواطف با معرفت بپردازیم. در باب تاثیر سلبی عواطف و احساسات از نظر ملاصدرا، تاثیر احساسات در پذیرش باورها و عقاید تقلیدی، انس با محسوسات و تاثیر آن برشناخت، تاثیر شهوات در عدم سنخیت نفس با معارف الهی، نقش عواطف در روی گردانی از غایت مطلوب و تاثیر احوال بر علم حقیقی و حکمت مورد بررسی قرار گرفته و در مورد نقش ایجابی عواطف، به نقش عشق مجازی و حقیقی اشاره شده است.

برای توضیح این که چرا «پیشرفت»، آن گونه که در تاریخ علوم طبیعی دیده می شود، در تاریخ علوم انسانی محسوس نیست، معمولا دو رویکرد متفاوت اتخاذ می شود. یک رویکرد می پذیرد که روش علوم انسانی با علوم طبیعی یکسان است، ولی کیفیت علوم انسانی نازل تر از کیفیت علوم طبیعی است، و یا به معنایی که علوم طبیعی «علم» است، علم نیست. رویکرد دیگر، علوم انسانی را به اندازه علوم طبیعی، علم می داند. اما آن را دارای کیفیتی متفاوت می دانند؛ و به واسطه همین، روش متفاوتی نیز برای آن قائل هستند. از طرفداران رویکرد دوم، می توان نوکانتی هایی همانند ویلهلم ویندلباند و هاینریش ریکرت و هم چنین کسی که بسیار وامدار آن دو است یعنی ماکس وبر را نام برد. در این مقاله، ابتدا در مورد تمایز موضوع دو علم، و همین طور تمایز میان «توضیح» و «فهم» شرح مختصری ارائه خواهد شد. سپس دیدگاه های مکتب نوکانتی، با برجسته کردن نظرات کسی که ماکس وبر بیشترین تاثیر را از او گرفته، یعنی هاینریش ریکرت مورد بررسی قرار می گیرد. سپس با تمرکز بر مرز بندی جدید، مورد نظر ریکرت و وبر، در مورد تمایز میان دو علم، به بررسی جزئی تر دیدگاه های ماکس وبر پرداخته خواهد شد. در نهایت این نتیجه گرفته خواهد شد که رویکرد وبر از بسیاری جهات می تواند مشابه روش دانشمندان علوم طبیعی نیز باشد.