جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چاپ اول کتاب المجانی من­النّصوص­العرفانیة(تألیف آقایان دکتر عبّاس اقبالی و سیدرضا میراحمدی) با هدف تدریس درس «قرائت متون عرفانی»به ارزش دو واحد در مقطع کارشناسی زبان و ادبیات عربی تهیه و تدوین شده و در انتشارات دانشگاهی سمت به­ چاپ رسیده است. در این اثر، نگارندگان ابتـدا برخی ­واژه­ها و اصطلاحـات معـمول عرفانی را تعریف­کرده وآنگاه جهت­تبیین هرچه بیشتـر این­ گونه کلمات ­و اصطلاحات و نیز آشنایی دانشجـویان با متون ویژۀ عرفانی، گزیده­هایـی از متون قدیم و جدید عرفانی را در کتاب گنجانیده­اند.از آنجـا که سعی مؤلّفان، نگارش کتابی بوده است که از آن به­صورت یکسان درهمـۀمراکـزآموزش­عالـی استفاده شود، شایسته است که در به­حدّاقلّ ­رسانیدن اشتباهات آن تلاش شود؛ و اگـرچه نویسندگان کتاب با این هدف، از کتاب­هـای برجستۀ عرفانی نیز بهره جسته­اند، به هر حال کتاب نه تنهـا خالی از اشتباه نیسـت بلکه اینجانب پس از یک دورة تدریس کتاب، با اشتباهات شکلی ­و محتوایی بسیاری­ درآن مواجه شدم­ که ­جهت بهره­منـدی هر چه بهتر و بیشتر دانشجـویان از مطالب آن، در این مقاله به آنها اشاره می­شود، با این امید که در چاپ­های آیندۀ کتاب، تعداد اشتباهات آن کمتر شود.

ایرانیان، در طول تاریخ، در پیشبرد ادبیات عربی، سهم زیادی به خود اختصاص داده­اند، به­طوری که در صرف و نحو، علوم بلاغی، لغت، شعر، کتابت و ... نام ادیبان و علمای ایرانی بر تارک علوم می­درخشد. نقش ایرانیان در تولید شعر و انواع نثر از چنان اهمیتی برخوردار است که نویسندگان بسیاری انگیزة ایرانیان را در روی­آوردن به زبان عربی بررسی کرده و به بیان میزان هنرآفرینی نیاکان ما در این زبان پرداخته­اند.

نویسنده دراین­­کتاب500 بیت­ازاشعار عرب راکه متأثر و مأخوذ ازکلام علی(ع) است، برگزیده و برای هر بیت شاهدی از کلام علی (ع) نقل کرده است.از آنجا که این تلاش بسی مغتنم و ارزشمند و گامی بلند در تبیین عمق و اعتلای کلام علی (ع) و میزان تأثیر اندیشه­های آن حضرت(ع) در آثار ادبی است، به­نظر می­رسد اگر نقد و ارزیابی شود، در رسیدن به هدف خود موفق­تر خواهد بود. از محاسن­کتاب، کم­بودن غلط چاپى وشرح برخى مفردات دشوار ذیل شواهد است.کتاب در ایران چاپ شده ولی به زبان عربی است؛ بدیهی است اگر به زبان فارسی می­بود و اشعار شاعران و عبارات منسوب به علی (ع) به فارسی ترجمه می­شد، طیف گسترده­تری ازمخاطب را در ایران دربرمی­گرفت، هرچندکه این کتاب در جهان عرب می­تواند راه خود را به­سوی خواننده باز کند.از نقایص­کتاب، ارجاع کلام امام على (ع) به شرح ابن­ابى­الحدید و غررالحکم به جاى نهج­البلاغة، نقل اشعار شاعران ازمنابع دست دوم به­جاى دیوان­آنها، انتخاب نکردن شواهد بهتر از کلام حضرت على(ع)، تکرار برخى مضامین و ازهمه مهم­تر گسستگى ارتباط معنایى بین برخی اشعار شاعران ­و سخن حضرت على(ع) است که به­عنوان شاهدى براى تأثیرپذیرى از کلام آن حضرت(ع) نقل شده است.

«اعراب­القرآن­الکریم» درسی است که در طی آن، آیات قرآنی تجزیه و ترکیب می­شوند و دانشجویان ضمن بررسی صرفی و نحوی واژه­های قرآن کریم، در فهم مفاهیم آیات نورانی قرآن کریم توانمند می­شوند. این علم اگرچه درمیان علوم قرآنی پیشینه­ای دیرینه دارد و از دانشمندان قدیم و جدید علوم عربی و قرآنی از دیرباز تألیفات ارزشمندی ­زیرعنوان «اعراب­القرآن» یا «معانی­القرآن» و یا نرم­فزار «اعراب­القرآن» دردسترس­علاقه­مندان است، جای­یک­مجموعةدرسی اعراب­القرآن بسیارخالی بود؛ که این مهم رامؤلف توانمند جناب­آقای علی حاجی­خانی به­خوبی به­انجام رسانده است. در مقالة حاضر، ضمن معرفی اجمالی کتاب و بیان نقاط قوت و ارائة پاره­ای اصلاحات پیشنهادی، راه برای چاپ مجدد کتاب و استمرار این اثر ارزشمند فراهم شده است.

آیندة هر ادبیاتی، از گذشته و معاصر آن جدا نیست؛ زیرا در بیشتر موارد، ادبیات هر ملّتی به گذشته ای نظر دارد که اساس پیشرفت و فلسفة وجودی حال خود را بر آن بنا می نهد. سخن از دورنمای شعر معاصر عربی و یا اینکه به گذشتة خویش تکیه خواهد کرد، به معنای ایستایی در اندیشه نیست و یا تعیین مرزهای مشخّص مبنی بر اینکه «این است» و «جز این نیست»؛ چرا که ادبیات هر نسلی به دستاوردهای فکری و ادبی گذشتگان نظر دارد، در عین حال که خود و عصرش را درک می کند و در آن تغییر و تحولی بنیادین، نوین و زنده، می­آفریند.

سرچشمه های جوشان و زلال کلام وحی دیرزمانی است که با طلوع فجر اسلام بر پیکرة عطشناک اندیشة بشری جاری شده است. مصحف جاودانی، که باگذر قرون متمادی نه تنها هرگزگرد نقصان و زوال بر آیات الهام­بخش و روشنگرش ننشسته بلکه همچنان به­عنوان برترین­و­کامل­ترین­کتاب هدایتگر بشر، گوی سبقت را از هر آنچه در این ره بدان مفتخرند، ربوده است.در این میان، آنان­که اهل معرفت­اند و جویای حقیقت، جذبة کلام الهی بر دل­ و جانشان چنان می­کند که فارغ از هر تعصبی، پروانه­وار برگرد شعله­های فروزانش پرمی­گشایند و تاسرحدامکان ازفیض­ بی­منتهایش­برمی­گیرند.امین­الریحانی ــ اندیشمند و ادیب معاصر لبنانی ــ ازجمله مصلحان روشنفکر و آزاداندیشی­است که باتفکری به­وسعت اندیشة بشری، هرگز در تنگنای حصارهای دینی و نژادی محصور نشده بلکه علی­رغم پایبندی به دیانت مسیح و ضمن آشنایی با ادیان گوناگون و نیز با تأکید بر اصل وحدت ادیان، گام بلندی در جهت اصلاح اندیشة بشری برداشته و در این میان تا حد قابل ملاحظه­ای از تعالیم اسلامی و به­ویژه مفاهیم عالی وتعابیر زیبای قرآن­کریم مدد جسته است.

ازجمله مهارت­های لازم در ترجمة دقیق و صحیح، یکی درک و فهم متن در زبان مبدأ و دیگری توان برگردان آن در زبان مقصد است؛ و مترجم گذشته از درک و فهم متن در زبان مبدأ باید در زبان مقصد قدرت و مهارت نویسندگی داشته و به­عبارت دیگر در زبان مقصد نویسنده باشد. مترجمان و خبرگان در این مورد تأکید دارند که ترجمة برتر ترجمة برابر است.(مظفرالدین­حکیم،1989م.: 195)اما ترجمة تحت­اللفظی، ترجمة آزاد، و یا ترجمة مفهومی، دیگر ارزش گذشتة خود را ازدست داده است.در نگارش کتابی که در این مقاله نقد می­شود، اگرچه ترجمه­ها مفهومی است، مشکل اصلی­آن سبک نگارش­عربی­آن­است­که غالباً نوعی­گرته­برداری و تحت تأثیر سبک نگارش فارسی است.در این مقاله، به نکات مثبت شکلی و محتوایی این کتاب و نیز به اشکالات نگارشی و ترجمه­ای آن اشاره شده است.

مقالة حاضر، با هدف نقد، بررسی و اصلاح کتاب مبادئ العربیة (جلد چهارم، قسم الصرف) به قلم رشید الشرتونی و ویرایش حمید محمدی به نگارش درآمده است. البته در این زمینه تلاش بر آن بوده است که این کتاب در آغاز از دیدگاهی کلی بررسی و نقاط قوت و ضعف آن به عنوان یکی از منابع مهم تدریس دانشگاهی و حوزوی در شاخة صرف عربی آشکار و اصلاح شود ؛ سپس بررسی دقیق تری در متن کتاب انجام شود، که در طی این بررسی، هم اشتباهات مربوط به مؤلف وهم اشتباهات چاپی همراه با ذکر دلایل مستند استخراج و ارائه شده است.در پایان نتایج حاصل از این بحث در اختیار دانش پژوهان و علاقه مندان قرار داده شده است.

یادگیری زبان عربی، جهت فهم قرآن کریم ــ میراث مکتوب فرهنگ و علوم اسلامی ــ بر همة مسلمانان واجب است .برای یادگیری زبان عربی، کتاب­های زیادی با روش­های مختلف در گذشته و حال نوشته شده است.یکی­ازکتاب­های آمـوزش زبان­عـربی(صـرف­ونحو)، کتاب مبادیءالعربیة، تألیف رشید شرتونی، است. این کتاب در چهار جلد، برای چهار سطح نوشته شده و سال­ها است که در دانشگاه­ها تدریس می­شود. از آنجا که نویسندة کتاب مسیحی است، مثال­ها و تمرین­های کتاب، صبغة اسلامی ندارد. آقای حمید محمدی همت کرده، کتاب را تنقیح کرده و تمرین­های آن را تغییر داده و از آیات و احادیث در تمرین­ها استفاده کرده­اند.در این مقاله، کتاب مبادیء­العربیة نقدوبررسی و به برخی از اشکالات کتاب اشاره شده است. امید است منقّح محترم با سعة صدری که دارند و خواهان بهبود اثر هستند، در رفع آنها در چاپ­های آینده بکوشند.

بررسی ­­وضعیت فعلی شیوه های سازماندهی مواد و محتوای درسی رشته های علوم انسانی در نظام آموزشی نشان­دهندة این است­که این شیوه، جایگاه علمی مناسبی ندارد. نقدو بررسی­کتاب­های تخصصی علوم انسانی و بیان ویژگی ها و کاستی های ­آن می تواند نقش مؤثری درسازماندهی این کتاب ها داشته باشد.دراین­مقاله، بعدازمقدمه ای کوتاه درضرورت توجه به نقد کتاب های درسی علوم انسانی واهمیت درس بلاغت عربی، به­ویژه کتاب جواهرالبلاغه، در رشتة زبان و ادبیات عربی، این کتاب نقد و بررسی شده است.