جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله به بررسی سرچشمه های مشترکی که هومر و افلاطون هر دو از آن سیراب شده اند،‌ می پردازد. بررسی این چشمه ها، از بررسی تاثیر عظیم هومر بر افلاطون مهمتر است، زیرا نشان می دهد که چطور این دو، دو روی یک سکه و دو جلوه از یک حقیقتند. برای درک اهمیت این رابطه، باید توجه داشت که هومر نماد اسطوره (myth)، الهام، شعر، حماسه و داستان سرایی است و افلاطون نماد لوگوس (logos)،‌ استدلال و حجت. برای بررسی این مساله در متن فرهنگ یونان، باید مقدماتی را راجع به هومر و افلاطون فرا می گرفتیم. از این رو برای شناخت او به عنوان حلقه ای از زنجیر تفکر شعری یونان باستان به مطالعه جایگاه شعر و شاعری روی آورده ایم. برای ورود به بحث به بررسی تفکر،‌نحوه نگرش متفکرین یونان به عالم، دو ساحتی بودن عالم نزد آنها و اهمیت این جهان بینی خاص در امور علمی، فلسفی و هنری پرداخته ایم. سپس با سه مفهوم اساسی، حقیقت (alhqeia)، ظهور (jainomenon) و الهام موزها (Muses) در یونان باستان آشنا شده و با توجه به آنها نگاه نوی به هومر، معلم اول، انداخته و به ابعاد پنهان و ناپیدای او، از قبیل: اموری که در ایلیاد و ادیسه مطرح شده و ربطی به حماسه سرایی ندارد، نقش او در «تقوم تفکر یونانی» و ... نظری انداخته ایم.

با اینکه کلمه فرهنگ در شعر خاقانی و سعدی مطرح شده و در دوره صفوی هم می توان نشانه هایی از فتنه گری چشم فرنگی را در شعر فارسی ردیابی کرد و نشان داد، اما نقطه عطف تعامل ایران با غرب، دوره مشروطه است. در این دوره، رود خروشان فرهنگ غربی- مسیحی با همه ظرفیت به طرف ایران سرازیر گردید و در نتیجه آن، «کتاب مقدس» در ادبیات مدرن ایران که شدیدا متاثر از فرهنگ غربی بوده، به گونه ای گسترده مطرح شد. در این مقاله بازتاب و تاثیر «کتاب مقدس» در شعر نو در چند شکل بررسی شده است:الف) زمینه ها: ادبیات مقاومت، زمینه های غنایی؛ب) شیوه ها: تاثیر پذیری واژگانی، ساختارهای ادبی؛ ج) قصص: داستان آفرینش، داستان مسیح و ...

ادبیات نمایشی آمریکا از روزهای آغازین، همواره سیر تکاملی را پشت سر گذاشته است. این نوع ادبیات، که به صورت جدی در قرن بیستم آغاز می شود با نمایشنامه های یوجین اونیل شناخته می شود. همزمان و پس از او نمایشنامه نویسان متعددی ظهور کردند که برجسته ترین آنها تنسی ویلیامز و آرتورمیلر هستند. این دو به همراه اونیل نمایشنامه نویسان مدرنیست محسوب می شوند. با ظهور ادوارد البی نوع جدیدی از این ادبیات ظهور می کند که ناشی از تئاتر آبسورد اروپاست. پس از البی، نمایشنامه نویسان مطرح دیگری که با آغاز پست مدرنیسم پا به عرصه نمایشنامه نویسی گذاشتند و اکنون نیز به کار مشغول اند کم نیستند. یکی از برجسته ترین آنان سام شپرد است که ایده «ترانسفرمی شن» یا تغییر شخصیت را در کارهایش به نمایش می گذارد. این مقاله، بررسی کاملی را از این نمایشنامه نویس و آثار او ارایه می دهد.

ابوالقاسم الشابی (1909-1934) از شاعران نامبردار تونس است که در عمر کوتاهش اشعار نیکویی از خود به یادگار گذاشت. ناقدان، وی را از پیرامون مکتب رمانتیسم می دانند، اما رمانتیسم در اشعار وی صبغه دیگری یافته است که می توان او را شاعری رمانتیک از نوع خود دانست. به عبارت دیگر، این مقاله بر آن است که بیان دارد، شابی شاعری فراتر از یک مکتب بوده است. رمانیستم شابی ویژه اوست و به خوبی توانسته است رمانتیسمی از گونه خاص خود بنا نهد.

در این مقاله، با استفاده از مفاهیم متن ظاهری/ متن زایشی و امر نمادین/ امر نشانه ای- آن گونه که توسط کریستوا بسیط یافته است- تحلیلی بینا متنی از داستان «قلعه ذات الصور» ارایه شده است. این تحلیل، در پی وضوح بخشیدن به «دیگربودگی» متن و حضور نیروی مخربی است که معنا و دلالت بر ساخته متن را با چالش مواجه می کند.

مرد و زن هر دو بی هم نیمه تمام اند. این دو براساس اسطوره ای که آریستوفانس در مهمانی افلاطون باز می گوید با پیداکردن هم کامل می شوند. در این نوشتار، نیمه ناتمام آدمی همان جفت اوست. در دنیای ادبیات، اشعار عاشقانه یا لیریک جایگاهی برای توصیف نیمه ناتمام است. در این نوشتار، خط توصیفی نیمه ناتمام در اشعار دو شاعر معاصر- فروغ و شاملو- دنبال شده و با هم تطبیق گردیده است. فروغ به تنهایی خودش ایمان پیدا می کند و شاملو آیدا را در راس آرمانهای خویش قرار می دهد.

روایت و روایت شناسی، که در روزگار ما توجه پژوهشگران و منتقدین بسیاری از در حوزه های مختلف به خود جلب کرده، در عرصه ادبیات نیز بخش وسیعی را به خود اختصاص داده است. بررسی متون ادبی از دیدگاه روایت شناسی، پژوهشگر را متوجه نکات ظریف و ارزنده ای می کند که جز از این راه، دستیابی به آنها میسر نیست. حال اگر یافته های روایت شناسان و ساختارگرایان را با نظر به این که از دل مکتب ساختارگرا نوعی دانش روایت شناسی ظهور کرده است، با هم در این بررسی به کار بریم، تجزیه و تحلیلی راهگشا و دقیق حاصل خواهد شد. محور اصلی مقاله حاضر، ارایه دگردیسی و تطور داستانی واحد در روایتهایی چندگانه است. به این منظور داستان یوسف را به روایت قرآن، کتاب مقدس، طبری، ابوالفتح، فردوسی و جامی باز کاویده ایم و کوشیده ایم از دیدگاه روایت شناسی ساختارگرا تفاوتها و شباهتهای این روایات را نشان دهیم.

سعدی شیرازی،‌ از جمله شاعران فارسی زبان است که آثار او از بازتاب جهانی وسیعی برخوردار است. در حوزه ادبیات تطبیقی نیز سعدی از معدود شاعرانی است که آثارش بیش از سایرین، موضوع مطالعات تطبیقی قرار گرفته است. هدف از این نوشتار تاکید بر لزوم رعایت ملاکها و اصول تطبیق در ادبیات تطبیقی و بررسی و تحلیل مطالعات و پژوهشهای تطبیقی است که به زبان فارسی درباره سعدی و آثار او انتشار یافته است. این مقاله دو بخش دارد: در بخش اول با نگاهی به مقالات و کتابهای فارسی منتشر شده در زمینه ادبیات تطبیقی با موضوع «سعدی» به تجزیه و تحلیل آماری آن آثار پرداخته و نتیجه گرفته شده است که اغلب مطالعات تطبیقی درباره سعدی به طور کامل با موازین و ملاکهای تطبیق منطبق نبوده است و در اکثر این آثار تنها به ذکر شباهتها و تفاوتهای ظاهری بسنده شده و مواضع خلاف و وفاق واقعی مورد توجه قرار نگرفته است. بخش دوم، به بررسی نوشتار مترجم کتاب گلستان ژاپنی تالیف «کنکو» اختصاص دارد. در این بخش تلاش شده است تا میزان توجه مترجم در مقدمه و اصل کتاب نسبت به ملاکها و شاخصهای تطبیق مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

در این پژوهش به بررسی ساخت کلان یا چارچوب فکری حماسه رستم و اسفندیار شاهنامه فردوسی و روایت کشته شدن هکتور براساس الگوی لباو و والتسکی (1967) پرداخته شده است. از مقایسه و تطبیق روایت رستم و اسفندیار و کشته شدن هکتور بر بخشهای عمده الگوی فوق که شامل فضاسازی، روند و پایان بندی است مشاهده می شود که هر دو روایت برالگو منطبق است. به عبارت دیگر، این دو روایت که از دو فرهنگ و زبان متفاوت هستند، جهانی بودن الگوی فوق را تایید می کند. در این مقاله، ابتدا به معرفی الگوی لباو و والتسکی (1967) و سپس تطبیق الگوی فوق بر دو روایت رستم و اسفندیار و کشته شدن هکتور پرداخته شده است. البته با وجود تطابق کلی، دارای تفاوتهای درون ساختاری هستند؛ از جمله: وجود بخش چکیده در روایت رستم و اسفندیار و عدم وجود آن در داستان کشته شدن هکتور، معرفی شخصیتهای اصلی داستان توسط خودشان در رستم و اسفندیار و معرفی شخصیتها توسط دیگر شخصیتها در کشته شدن هکتور، نحوه و تنوع بندهای ارزیابی، در نهایت کلیه بندهای موجود در دو داستان در خدمت دو نقش اصلی ارجاعی و ارزیابی معرفی شده توسط لباو و والتسکی، تشخیص داده شدند.

از دیدگاه مدرنیستها، عرفان اسلامی در طول تاریخ در بعد روابط و مناسبات حاکم میان سالک و شیخ و مرید و مراد، نوعی «اراده معطوف به قدرت» و به تبع آن «استبداد سیاسی» را در جامعه ایران پروش داده است؛ برای مثال وقتی حافظ یا مولانا از اطاعت محض و ناگزیر مرید در اشعار خود سخن می گویند، نوعی نگرش نهادینه شده منفی در عرفان ایرانی را تبلیغ می کنند که برآیند این نگرش، یقینا در سطح جامعه نیز جاری و ساری می گردد.بی شک عرفان در نگاه مدرنیستها، هژمونی و چیرگی نظام مریدی و مرادی را در جامعه بنده پرور و فئودالی تثبیت کرد. این هژمونی موجب قاعده مندی نظام راعی و رعیت، و سرور و بنده در ادامه، تقدیس این روابط فسادانگیزی اجتماعی شده است. اگر پیش انگاشت بالا را بپذیریم، از نگاه اومانیستهای تجددگرا، عرفان اسلامی در خدمت هژمونی سلطه نظامهای فئودالی و سرمایه داری بوده است و در ساختار نظام سیاسی و اجتماعی ایران، آثار مخرب و تباه کننده ای بر جای نهاده است.نگارنده در این مقاله برآن است فرضیه ای «ضد اومانیستی بودن عرفان اسلامی» را نقد و بررسی کند و ابعاد تجددگرایانه و اومانیستی عرفان اسلامی را طرح و تبیین نماید.