جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گنجینه بزرگ و ماندگار امثال و حکم فارسی، سرشار از اصول و مبانی معرفتی، دینی، اخلاقی و فلسفی همچنین مشتمل بر برخی از نظریه های علومی چون روان شناسی، جامعه شناسی، منطق، سیاست و غیره است. از این رو نباید آنها را تنها در حوزه ادبیات بررسی کرد. بررسی جنبه های گوناگون مثل ها می تواند افق های جدید و ابعاد تازه تری را بر روی پژوهشگران بگشاید و موجب شود تا به این ثروت عظیم ملی تنها به چشم آثار ادبی نگریسته نشود.در نوشتار حاضر، امثال فارسی با رویکردی منطقی بررسی شده و از آنجا که برخی از ادب دوستان و ادب پژوهان در وادی امثال، جایگاهی برای علم منطق قائل نیستند، ابتدا بر تثبیت این جایگاه دلایل لازم اقامه و سپس بر اساس اصول و قواعد منطقی، سبک های مختلف مثل های مغالطه آمیز شناسایی شده است. نگارنده به هیچ وجه حذف مثل های غیرمنطقی را از مجموعه امثال پیشنهاد نمی کند به همین دلیل، توصیه نامه منطقی تدوین مثل های فارسی ارائه خواهد شد تا تدوین کنندگان فرهنگ ها با رعایت مفاد این توصیه نامه، مخاطبان را به برداشت صحیح و کاربرد درست مثل های منطقی و نیز اجتناب از کاربرد مثل های مغالطه آمیز رهنمون سازند.

آب، عنصر شگفت انگیز طبیعت است که همواره مورد احترام و تقدیس ملل مختلف بوده و اسطوره های فراوانی پیرامون آن شکل گرفته است. ایرانیان باستان نیز آب را بسیار گرامی می داشتند و محافظت از آن را وظیفه آیینی خویش می دانستند. بسیاری از این اعتقادات در شاهنامه به عنوان مهم ترین جایگاه تجلی اساطیر و باورهای ایرانی، به تصویر کشیده است. فرزانه توس، حکیم ابوالقاسم فردوسی، در لا به لای اثر گرانسنگ خویش به مواردی اشاره کرده که نمایانگر اندیشه های اسطوره ای پارسیان درباره آب است. این موارد در چهار جنبه گنجانده شده است: 1. تطهیر روان 2. شستشو برای نیایش 3. آب حیات 4. باروری و فراوانی.در نوشتار حاضر، این جوانب بررسی می شود تا نشان داده شود آب از این منظر چه اهمیت و اسراری دارد.

زبان مهم ترین وسیله ارتباطی بین انسان ها است. شاعران و نویسندگان نیز برای بیان احساس خویش و در میان نهادن آن با دیگران، از همین زبان بهره می جویند. از این نظر، به مقوله زبان از دیدگاه عطار پرداخته شد تا شاید بتوان دانست که از نظر عطار زبان چیست و چه کاربردهایی دارد و طریقه درست بهره گیری از آن کدام است.

مولوی در کنار مطالعه دقیق و پیوسته قرآن مجید، تفسیرها و صحاح حدیث و تامل در آنها، به معارف، احوال و آداب خاص صوفیان نیز توجه کامل داشته و کتاب ها و مقالات آنان را مشتاقانه و با دقت می خوانده است. از این رو مبادی تصوف و افکار و کلام مشایخ صوفی را باید بتوان در مثنوی معنوی جست و جو کرد و میزان و چگونگی اقتباس مولانا جلال الدین بلخی را از متصوفه بازشناخت. مقاله حاضر که در آن ارتباط اندیشه و کلام مولانا در مثنوی معنوی با آموزه ها و معارف اهل تصوف نشان داده می شود مورد تحقیق در این زمینه است و از آن، فایده و اعتبار پژوهش های تازه و دقیق تر در این باره به اجمال اشاره می شود.

بیدل دهلوی از شاعرانی است که شگرد سبکی و زبانی خاص خود را دارد. وی در مواردی با شکستن معیارهای مرسوم و با دور شدن از اصول حاکم شعر، زبانی متفاوت عرضه می دارد. هنجارگریزی های صرفی و نحوی او در غزلیاتش جالب توجه، بررسی هر یک آنها بیانگر خلاقیت زبانی و ادبی او است و این شگردها در کنار دیگر تصاویر شاعرانه شعر او را تخیلی تر نهاده است. در این مقاله سعی شده است به ساختارهای جدید نحوی در اشعار بیدل اشاره شود، ساختارهایی که زبان پژوهان، کمتر به آنها توجه کرده اند و علی رغم نظر برخی که هنجارگریزی را در محتوا بی تاثیر می دانند، با ارائه نمونه هایی، تاثیر این نوع هنجارگریزی در ادبی کردن زبان اثبات و مزان دخالت آن نشان داده شود.

در مقاله حاضر سعی شده است اشعار شاهنامه، مندرج در تاریخ جهانگشای جوینی، در دو بخش بررسی و از حیث لفظ و مضمون با شاهنامه تطبیق شود و مطابقت یا اختلاف و مغایرت این ابیات با شاهنامه بیان شود.در بخش اول، به میزان ابیات شاهنامه شیوه درج آن ها در تاریخ جهانگشای جوینی با ذکر عنوان داستان های شاهنامه که این اشعار از آن ها انتخاب شده و نیز به نبود تعداد معدودی از این ابیات در شاهنامه اشاره شده است و ضمن تطبیق ابیات با نسخ چاپی خالقی مطلق، مسکو، ژول مول و نسخه بدل های آن ها، برخی از اشعاری که با شاهنامه مغایرت دارند، به عنوان نمونه، ذکر شده است.در بخش دوم، درباره کاربرد ابیات از حیث مضمون و تطبیق محتوایی با داستان های شاهنامه بحث و ضمن ذکر برخی از مضامین مهم و نقل بخش هایی از متن جهانگشا، پیوند لفظی و معنوی اشعار با نثر بررسی و به رابطه پیوستگی یا گسستگی لفظی شعر با نثر اشاره شده و در پایان نتایج حاصل از این پژوهش بیان شده است.

در باب نشانه های زیبایی شناختی پیکرین خوبرویان به طور کلی در ادب پارسی و به ویژه شعر دری بسیار می توان گفت. مایه شگفتی است که با همه گستردگی مطلب در ادبیات و تاریخ ما، تاکنون نوشته مستقلی در این باب فراهم نیامده است. حال آنکه سراسر تاریخ ادب پارسی سخن از حسن و جمال و ستایش زیبایی است. آنچه که گویی آغاز نداشته و البته نپذیرد انجام. نیاکان ما این موضوع را تحت عنوان علم الجمال پی گرفته اند.در این مقاله ابتدا مطالعات زیبایی شناسی در میان قدما و سپس معاصرین بررسی می شود. آنگاه تلاش خواهد شد که حلقه های مفقوده زیبایی در فرهنگ ایرانیان پیش از اسلام و ادب عرب بازیافته شود. سپس نشانه های زیبایی اساسا «پیکرین» معشوق ادب پارسی و سیر تغییر و تحول این نشانه ها را بررسی خواهد شد. در این مقاله نگارنده تنها با ذکر نمونه هایی چند از زیبایی پیکرین معشوق، در پی یافتن نشانه های محسوس بوده است. تحلیل گسترده، نقد تحلیلی و روابط بینامتنی (intertextuality relationships) نمونه ها، نیز بررسی نشانه های غیر پیکرین زیبایی که در ادب پارسی از آن به «آن» تعبیر رفته است، مجالی دیگر می طلبد.