جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از دیرباز بویژه در سالهای اخیر که آثار ادبی جهان و شخصیت اجتماعی بزرگان ادب مورد تحلیل قرار گرفته، شیخ اجل سعدی شیرازی و آثار او نیز در ترازوی نقد درآمده است. گرچه کلام سعدی و مضمون آن روشن است لکن به علت وجود مفاهیم مختلف از سیاست گرفته تا اقتصاد و فلسفه و عرفان و اخلاق و شرع و... در آثار او اظهارنظر درباره او و طبقه اجتماعی وی مشکل بوده است و گاهی این قضاوت ها در مقابل هم قرار گرفته اند. در این مقاله سعی بر آن شده است تا به استناد ادعای سعدی در مورد خود و با تکیه بر مفاهیم برجسته کلام او، استدلال گردد که سعدی رسما در زمره عارفان عصر خود بوده است. او خود به صراحت و دیگران در عمل این امر را پذیرفته اند و گفتار حاضر نیز در صدد اثبات این مطلب است.

در این مقاله سعی شده است مضامین مشترک بین آثار سعدی و کتاب قابوسنامه عنصرالمعالی استخراج گردد. ضرورت این مقایسه بدان جهت بوده است که معمولا در میان بسیاری از خوانندگان آثار سعدی گمان بر آن بوده و هست که شیخ اجل این مسایل و گفتارها را خود مطرح کرده و به قول وی:

داستان عاشقانه وامق و عذرا در ادب فارسی، به گونه های مختلف گزارش شده است. بنیاد این داستان را برخی یونانی، برخی ایرانی و بعضی عربی گمان کرده اند. گزارش های عنصری و طرسوسی قدیمی ترین گزارش هایی است که از داستان وامق و عذرا در زبان فارسی بر جای مانده است.محمود لامعی، قتیلی بخارایی، صرفی کشمیری، شعیب جوشقانی، صلحی، موسوی نامی، ظهیر و حسینی شیرازی، از جمله کسانی هستند که این داستان را گزارش کرده اند. در گزارش حسینی شیرازی برای نخستین بار داستان "وامق و عذرا" و داستان عاشقانه "سعاد و سلمی" در هم آمیخته است.در این مقاله پس از معرفی داستان وامق و عذرا به سه موضوع زیر پرداخته شده است: 1-       بازشناسی و بررسی عناصر مشترک داستان وامق و عذرا در روایت های مختلف. 2-       گزارشی کوتاه از نه روایت بر جای مانده از داستان وامق و عذرا. 3-       بررسی ویژگیهای روایت محمد حسین شیرازی از داستان وامق و عذرا و تفاوت آن با روایت های دیگر.

در این مقاله سعی می شود که شعر بیدل و نیما - دو گوینده بزرگ از دو عصر ادبی- از جهت صور خیال شاعرانه مورد بررسی و مداقه قرار گیرد. چون برخی محققان را نظر بر آن است که صور خیال شاعران شعر نو برخاسته از تخیلات شاعران سبک هندی است و تحقیقات متعددی در این خصوص به عمل آورده اند. در این مقاله یازده محور برای بررسی صور خیال بیدل و نیما گزینش گردید و سعی شد میزان متناسبی از شعر دو شاعر انتخاب شود و با روشهای آماری درباره موضوع بروشنی بحث گردد.

در ترجمه و تفسیر قرآن کریم، مهمتر از همه چیز، اطمینان یافتن از نقل درست و بی کم و کاست آیات وحی است. اهمیت این موضوع تا جایی است که از دیرباز، مفسرین و دانشمندان علوم قرآنی کوشیده اند تا اختلاف قرائتها را ضبط کنند و راه را بر هر گونه دخل و تصرف نابجا در آیات وحی فروبندند. در تفسیر کشف الاسرار میبدی که به سال 1331، با همت و پشتکار مرحوم علی اصغر حکمت تصحیح گردیده، برغم همه کوششهای ستودنی آن زنده یاد و همکاران وی اشتباهات چشمگیری دیده می شود. با اینکه این اثر، طی سالیان گذشته بارها تجدید چاپ شده است، متاسفانه غبار لغزشها بر چهره گرانبهای این تفسیر فرو مانده است. نگارنده در این مختصر، تنها نمونه هایی از اشتباهات و لغزشها را با عناوین زیر بر شمرده و سپس با استفاده از معجم الفاظ قرآنی و نص صریح قرآن کریم، صورت صحیح آنها را با ذکر آیه و سوره بیان داشته است. ۱. درهم آمیختگی آیات 2. افزودن کلماتی به نص آیه و یا کاستن از آن 3. لغزشهای اعرابی و چاپی.

گستره مدرنیزم در ادبیات جهان به عنوان دستاورد فراگیر آغاز قرن بیستم، بر ادبیات معاصر فارسی و ذهن روشن بین بنیانگذار آن یعنی نیما یوشیج اثر می گذارد. حاصل این تاثیرپذیری و بینش جدید، پدیدآمدن شعری است که به صورتی ژرف تر به درک انسان معاصر با ارزش های نو، همت گماشته است و برای این ادراک تازه، ناگزیر طرحی نو در انداخته که مستلزم کنار نهادن شیوه های بیان سنتی و نفی ارزش ها و بینش های کهن است. با این حال به نظر می رسد این دگرگونی و تازه نگری، در تمام وجوه شعر نیما یوشیج به یکسان رخ ننموده است و در پاره ای موارد، شاعر نتوانسته خود را از قیود فکری و شیوه های اندیشه ورزی کهن برهاند. بویژه از موارد قابل توجه می توان بر طرز نگرش و زاویه دید او نسبت به زنان، انگشت نهاد. به اعتقاد نگارنده، شعر نیما در این مورد به هیچ وجه متناسب با فضای نو و پویایی فکری او متحول نشده است و شاعر، همچنان با نگاهی سنتی و کهن به زنان و مسایل آنان نگریسته است. در این نوشتار مجموعه اشعاری که در آنها به نحوی زنان و مسایل آنها مطرح شده، مورد بررسی قرار گرفته که در تحلیل نهایی به پنج دسته کلی تقسیم شده است: الف. زن همچون معشوق   ب. زن بعنوان همسر و مادر   ج. زن منتظر   د. زن اسطوره ای   ه. زن فتنه گر. در یک بیان کلی و با توجه به مباحث مطرح شده در هر مورد، می توان گفت که در عمق ذهنیت شاعر، تحرک و تغییر اساسی در مورد زنان صورت نپذیرفته است و نگاه او که در سایر وجوه انسانی بسیار پیشرفته و روشن نگر است، در این مورد خاص عقب مانده و واپس گرا تلقی می شود.

از دیر زمان در شعر فارسی توجه به وزن و موسیقی شعر مطرح بوده است، به گونه ای که عروض و قافیه را به عنوان دو عنصر اصلی ساختمان شعر به حساب آورده اند. هدف از این مقاله ارایه روشی منسجم در نقد علمی وزن شعر فارسی است. آنچه در نقد موسیقایی مورد عنایت است، توجه به رویکردهای دیگر نقد ادبی در کنار وزن شعر است که می تواند در نقد علمی مورد نظر قرار بگیرد؛ به عبارتی مسائلی چون سبک شناسی وزن شعر؛ روان شناسی وزن؛ تقد نوعی و وزن؛ زبانشناسی و وزن و... تاکید بر شعر خاقانی و اعمال نظریات انتقادی، چاشنی مطالب انتقادی است. زیبایی شناسی اوزان شعر خاقانی همراه با ملاحظات آماری 50 قصیده و... از مهمترین بحث هایی است که در دیوان خاقانی مورد مطالعه قرار گرفته است و نتایج تحلیلی آن در این مقاله آمده است.

داستان ضحاک و فریدون یکی از مشهورترین اسطوره های ایرانی است که فردوسی در شاهنامه به نقل آن پرداخته است. در مقاله حاضر کوشش شده این اسطوره و قهرمانان آن بر حسب چهارچوبهای نقد اسطوره ای مبتنی بر عقاید یونگ و پیروانش تحلیل گردد. در نظر یونگ محتوای ناخودآگاه جمعی یا همان کهن الگوها به شکل افسانه و اسطوره پدیدار می گردند. این کهن الگوها خود ناشناخته و ناپیدایند اما به شکل رویا، افسانه و اسطوره تجلی می کنند. در مقاله حاضر ضحاک و فریدون به عنوان تجلی های مختلف یک روان واحد و مراحل رشد آن به سمت فرآیند فردیت و کمال شخصیت تاویل شده اند. نتیجه کار نشان می دهد که با استفاده از این شیوه می توان درک بهتری از اسطوره های ایرانی داشت و برخی جنبه های تاریک آن را روشنتر ساخت.

امام علی بن ابی طالب (ع) در فصاحت و بلاغت بی مانند و در خطابه و سخنوری مشهور خاص و عام است. سخنان زیبا و پرمحتوا و آموزنده او از روزگار زندگی پربار امیرالمومنین (ع) به بعد، مورد توجه ادیبان و سخن شناسان و بزرگان علم و ادب بود، تا اینکه ادیب و دانشمند و سخن شناس بزرگ سید رضی، در پایان قرن چهارم، گزیده ای از سخنان آن بزرگواران را در کتابی به نام «نهج البلاغه» گرد آورد. نهج البلاغه که هم از جهت محتوا پرمعنا، و هم از لحاظ الفاظ زیباست، از همان آغاز، توجه سوارکاران میدان بلاغت را به خود جلب کرده است. بزرگان دانش زیبایی شناسی و هنر سخنوری، صنایع بدیعی و بیانی را از سخن امام دریافته اند. سخنش، بطور طبیعی و بی هیچ تکلف و تصنعی، سرشار از آفرینش های هنر معانی و بیان و بدیع است. و تصویر آفرینی، در این کتاب بزرگ از دیگر هنرها برجسته تر به نظر می رسد. در این نوشتار به نمونه هایی از تصویر آفرینی در نهج البلاغه اشاره و بحث شده است

در این مقاله داستان "فارسی شکر است" نوشته محمدعلی جمالزاده از دید تکنیک های داستان نویسی بررسی شده است. بررسی عوامل داستانی درونمایه، طرح، زاویه دید و شخصیت پردازی و چگونگی برخورد جمالزاده به عنوان اولین داستان نویس معاصر به این عوامل و میزان موفقیت وی در نوشتن داستانی با معیارهای فنون داستان نویسی مدرن، هدف نهایی این مقاله را تشکیل می دهد.