جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

به کارگیری شخصیتهای قدیمی و میراث در ادب عربی یکی از مراحل ارتباط ادیب با ادبیات قدیمی اش است. میراث یکی از منابع ابداع به شمار می رود و وجود هیچ ملتی بدون ارتباط تنگاتنگ و پویا با میراث قدیمی اش محقق نمی شود. بیان شخصیت قدیمی و به کارگیری آن نوعی غنا و اصالت به ادبیات می دهد و از آنجایی که میراث به خرد جمعی نزدیکتر است و ادبا به این نوع ادبی چه به صورت شعری یا نثری و مخصوصا بعد از شکست ژوئن 1967 توجه نشان داده اند و آن را دوباره زنده کرده یا الهام گرفته اند تا ادبیاتشان ارتباط محکمتری با جامعه داشته باشد و بر میراث تکیه کرده در حالیکه افکار معاصر و مدرنیزم را نیز فراموش نکرده اند. زکریا تامر نیز مانند دیگر ادبا از مضامین میراث قدیمی الهام گرفته و گاهی تکیه بر میراث تاریخی و گاهی هم میراث ادبی و زمانی تکیه بر میراث فولکلور نموده است و بر این امر تاکید کرده که شخصیتهای گذشته بر گرفته از تاریخ اسلامی و عربی است.این مقاله بر این هدف است که تناقضات چشمگیر که این عصر دارد روشن نماید و تفاوت زیادی که بین گذشته با ارزشهای عالی و خوب و حال با ارزشهای پست و بی اهمیت دارد بیان نماید و بگوید آیا این قهرمانان با چنین ارزشهایی که در گذشته زندگی می کردند اگر در زمان ما زندگی می کردند آیا می توانستند ابداعهای و ابتکارات گذشته را خلق نمایند. زکریا تامر با تکیه بر اسلوب طنز تلخ و گزنده یوسف عظمه، طارق بن زیاد، چنگیزخان، تیمورلنگ، عمر خیام، احمد شوقی، متنبی، ابونواس و عبداله مقفع و... دوباره زنده گردانده تا آنها را در مقابل تناقضات عصر معاصر به چالش بطلبد.

پروین اعتصامی، شاعره بلند آوازه ادبیات معاصر ایران و نازک الملائکه، شاعره نامدار ادبیات معاصر عراق، هر دو از دو خانواده ریشه دار و فرهنگی و ادبی، آثار شعری گرانسنگی را به دنیای ادبیات عرضه نموده اند. این دو شاعر بلند آوازه هم از سرچشمه غنی ادبیات قدیم و تعالیم اسلامی و فرهنگ دینی بهره های فراوان گرفتند و هم با ادبیات معاصر غرب آشنا شدند. هر دو شاعر با ادبیات غنی و سرشار از ذوقشان از یک سو حوادث، اندوه ها و دردهای جامعه انسانی را به تصویر کشاندند و از سوی دیگر به مشکلات و موانع فرا روی زن شرقی پرداختند، همانگونه که فقر، یتیمی، ستم و اختناق را در جای جای اشعارشان به رساترین وجه به تصویر کشاندند، گاهی نیز از آرزو و مدینه فاضله با ابیات مالامال اندوه و عاطفه و خیال، سخن به میان آوردند. البته پروین به مکتب کلاسیک تعلق دارد و بر اوزان خلیلی شعر می سراید و نازک به مکتب رومانتیک گرایش دارد و بنیانگذار شعر نو محسوب می گردد.مقاله حاضر مختصری از زندگی ادبی پروین اعتصامی و نازک الملائکه ارایه داده و به معرفی اسلوب شعری این دو و مقایسه مضامین شعری می پردازد.

در تحقیقات و مباحثی که در حوزه اسلام و سیاست و یا سیاست اسلامی مطرح می شود زمینه های مطالعاتی متعددی دیده می شود و هر کدام از این مباحث در آن زمینه ها مطرح می گردد، که عمده اینها عبارتند از: فقه سیاسی، فلسفه سیاسی اسلام، کلام سیاسی اسلام و اندیشه سیاسی اسلام، در حالیکه مرز هر کدام از اینها روشن نیست و عموما تعریفهای جامع و مانعی در مورد آنها وجود ندارد.این مقاله تلاش کرده با طراحی، تدوین و ارایه مجموعه ای از شاخصهای روش شناختی، مرز هر کدام از اینها را از هم جدا کند و وجوه تمایز و تفاوت برای آنها تعیین نماید. در این مقاله برای اولین بار نیز تعاریف جدیدی از «اندیشه سیاسی اسلام» و «اندیشه سیاسی در اسلام» ارایه شده، و بین آنها فرق گذاشته شده است.

از آن جا که شعر همواره آینه تمام نمای جامعه در عصور مختلف است لذا نمادهای دینی را که از موضوعات اساسی در مباحث جامعه شناسی دینی است می توان در شعر شیعه جستجو کرد.نماد زبان دین است و اصولا هر چیزی که انسان بدان حرص و ولع شدیدی داشته باشد تبدیل به رمز و نماد می شود لذا شعر شیعه که در غالبیت خود، صبغه ای دینی دارد، از این گونه نمادها بهره های فروانی برده است.این تحقیق سعی دارد با تکیه بر شعر کمیت بن زید اسدی و سید حمیری، شاعران بنام شیعه در قرن اول و دوم، به تعریف نماد دینی و اقسام آن بپردازد و با ذکر شاهد مثال هایی ادبی، بر وجود این نوع نمادها در شعر شیعه تاکید کند.

امروزه آشکار شده است که نوگرایی در شعر معاصر عربی فقط در تمرد شاعر بر قید و بندهای سنگین شعر کلاسیک نمود پیدا نمی کند بلکه این نوآوری اغلب در نوع دیدگاه شاعران و تمایل آنها در به کارگیری رمزها و اساطیر و نقابهایی جلوه می کند که به وسیله آنها و در خلال توحد با آنها شاعران رویای شعری خود را تجسم می بخشند و افکار و عواطف درونی خود را بیان می کنند.در بیشتر مواقع رمزهای عام و شایع توانایی بیان آنچه که شاعر معاصر با آن مواجه است را ندارند، در نتیجه شاعر ضروری می داند مه از این رمزهای آماده و شایع تجاوز کند و یا در آنها روح تازه ای بدمد تا به شاعر و مصائب عصر او نزدیکی و ثرابت بیشتری پیدا کند. بدین ترتیب شاعران معاصر امثال عبدالوهاب البیاتی و سیاب و آدونیس و... پیوسته به دنبال پیدا کردن رمزهای شخصی در تلاش هستند.بیاتی تعدادی رمز شخصی به کار می گیرد مانند عایشه، وضاح الیمن، خیام، معری و... هر چند برخی از این رمزها مرجع اسطوره ای و یا تاریخی دارند ولی بیاتی به آنها دلالت رمز شخصی می دهد و تلاش در بازسازی دوباره معانی نمادین این رمز را دارد و به دلالت های شایع آنها پناه نمی برد چه بسا از میان رمزهای شخصی شاعر در دیوانهای شعری رمز (عایشه) بیشتر به کار گرفته می شود. بیاتی توانست این رمز را به عنوان یکی از اصلی ترین رمزهای خود در بین دیگر نمادها و سمبلها قرار دهد و برای بیان موضوعات شعری و تجسم بخشیدن به رویای خود در مورد هستی و حیات به آن رجوع کند.

نویسنده در این نوشتار ابتدا برخی از مهمترین شبهات مطرح شده از سوی مستشرقین درباره جهاد و امر به آن در آیات قرآن را خاطر نشان ساخته است مبنی بر این که جهاد در اسلام به استشهاد آیات قرآن یک عمل خشونت آمیز و غیر منطقی نیست که عامل موثر در گسترش اسلام بوده است و به همین جهت باید گفت که این دین و پیامبر آن - نعوذ بالله - دین جنگ و پیامبر شمشیر بوده است. در این میان نظرات کسانی چون: گولد زیهر، پی – جی – واتی کیوتیس P.J. Vatikiotis، برنالد لوئیس، ویلیام موئیه، ریون فایرستون، ریزوی فایزر، بلاشر، رودنسون، لامانس و نولدکه را آورده است و ذیل سه نکته کلی، ضمن بررسی مساله جهاد در آیات قرآن، با استفاده از آیات به آنها پاسخ داده است:نکته اول: بررسی روشهای مختلف مورد استفاده قرآن در رویارویی با جریانهای مخالف بر اساس ترتیب نزول سوره ها و با توجه به اهداف و مقاصد سور به خوبی نشان می دهد که قرآن ابتدا روشهای دعوت، برهان، موعظه و جدال احسن را به کرات مورد استفاده قرار داده و جهاد آخرین روش می باشد.نکته دوم: بررسی استعمالات واژه جهاد و قتال در قرآن نشان می دهد که در قرآن جهاد با قتال تفاوت دارد. جهاد به معنای به کار بردن تمام توان خود در راه خدا و بیشتر مقصود جهاد فرهنگی می باشد. بر این اساس باید گفت که مقصود مستشرقان در واقع همان قتال می باشد.نکته سوم: در تمام موارد امر به قتال در آیات قرآن این امر تحت شرایطی خاص و طبق شروطی چند صادر شده است.

پیدایی ولایت عهدی در میان مسلمانان، از عوامل موروثی شدن حکومت اسلامی است، از این رو هر کس به خلیفه نزدیکتر بود به آسانی به خلافت توانست رسید. اما اداره جامعه نیازمند ترتیبات بخصوص بود که تربیت ولی عهدها دستیابی ایشان را به حکومت آسان می ساخت بنابراین خلفا توجه بسیاری به امر تعلیم و تربیت ولی عهدها مبذول می کردند و دانشمندان برجسته را به مودبین ایشان می گماردند تا آنان را آموزش دهند. تادیب ولی عهدها از ویژگیها و مسایل، آداب و رسوم و مواد درسی خاصی برخوردار بود که در این پژوهش برخی جنبه های آن در طی دویست سال تاریخ ساز آن مورد بررسی قرار می گیرد.

داستان مناظره انسان، حیوان و جن از داستانهای رسائل اخوان الصفا است که در زمره زیباترین داستانهای ادبیات کهن عربی به شمار می رود که سه هدف را دنبال نموده است: طرح مبانی فکری و اعتقادی اخوان الصفا، انتقاد اجتماعی از جوامع بشری به طور عام و طبقات مختلف جامعه عباسی به طور خاص و ارایه اطلاعات ارزشمندی در زمینه علوم طبیعی و علوم اجتماعی در حد دانش مسلمانان در قرن چهارم هجری، در قالب داستانی طولانی با اجزا و ساختارهای به هم پیوسته و منسجم که دارای عناصر شش گانه پیرنگ است: گره افکنی، کشمکش، تعلیق، بحران، بزنگاه و گره گشایی. در این مجال می کوشیم ساختارهای داستانی این قصه را بررسی می کنیم و به همین منظور، نخست تعریف اجمالی از ساختارگرایی، روایت شناسی و داستان از زبان حیوانات (فابل) ارایه شده، سپس به بررسی این داستان بر اساس عناصر ساختارهای آن می پردازیم که عبارتند از: زمان، مکان، پیرنگ، شخصیتها، کنشها، گفتگو، مضامین و سبک نگارش.