جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آغاز سده 14ق/ 20م دورانی سخت برای ایران و به ویژه کردستان محسوب می شود. بحران شورش های عشایری پس از انقلاب مشروطه، عوامل بازدارنده محلی و پیامدهای وخیم جنگ جهانی اول در کردستان، سبب شد که در آنجا شرایط ویژه ای ایجاد شود که متفاوت از سایر نقاط ایران بود. عوامل یاد شده مانع از مشارکت فعال زنان در عرصه های سیاسی و اجتماعی کردستان شد. البته به دلیل کمبود تجربه های سیاسی و اجتماعی، مشارکت زنان در این عرصه ها کمتر از مردان بود، گر چه مشارکت مردان نیز به منشا روستایی، عشیره ای یا شهری بودن آنها بستگی تام داشت.هدف این پژوهش بررسی جایگاه سیاسی و اجتماعی زنان کردستان و میزان تاثیرگذاری آنان در روزگار سخت آغاز سده 14ق/ 20م است. زندگی روزمره زنان و نقش آنان در سیاست و اقتصاد با توجه به منابع، مطالبی است که نگارنده در این پژوهش بدان ها پرداخته است.

ورود اسلام به ایران دگرگونی هایی در ساختار سیاسی و اجتماعی ایران به وجود آورد و بخشی از قشربندی اجتماعی ایران دستخوش دگرگونی شد. این پژوهش صرفا تاثیر ورود دین اسلام بر قشربندی اجتماعی ایران را از سقوط ساسانیان تا سقوط امویان بررسی می کند. سوال اصلی پژوهش آن است که ساخت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی فرهنگی ایران از ورود اسلام تا پایان دوران امویان، چه نقشی در تداوم یا تغییر قشر بندی اجتماعی ایران داشت؟ براین اساس فرضیه اصلی پژوهش آن است که ورود اسلام به ایران تغییر حاکمیت سیاسی و ساخت اجتماعی فرهنگی ایران تا پایان دوران امویان را در پی داشت و در نتیجه بخشی از قشربندی اجتماعی ایران متحول شد. این پ‍‍‍ژوهش با استفاده از روش جامعه شناسانه تدا اسکاچیول و با بهره گیری از نظریات تالکوت پارسونز، گی روشه و ماکس وبر انجام شده است. پژوهش حاضر بر اساس محورهای نظام قشربندی و تقسیم بندی اقشار اجتماعی ایران پس از ورود اسلام، تاثیر دین اسلام بر قشربندی اجتماعی ایران، و بررسی عناصر «اعتبار»، «حیثیت» و «منزلت» اقشار اجتماعی ساماندهی شده است. نتیجه پژوهش حاضر آن است که ورود اسلام به ایران حاکمیت ارزش ها و هنجارهای جدید اجتماعی و تغییر ساختار سیاسی و اجتماعی را منجر شد که در نتیجه آن جایگاه و پایگاه برخی از اقشار اجتماعی (بالا و متوسط) دگرگونی شد، اما تداوم ساخت اقتصادی ایران به تثبیت و تداوم بخشی از اقشار اجتماعی (فرودست) انجامید.

باوجود اطلاعات شایان توجه جمعیت نگاشتی یهودیان قلمرو عربی از صدر اسلام، اطلاعات زیادی درباره پراکندگی جمعیتی یهودیان در ایران بعد از اسلام تا دوره سلجوقی وجود ندارد. اما، وجود اطلاعات بیشتر پیرامون این دوره تا حمله مغول، امکان بررسی درباره تمرکز جمعیتی و سکونتگاه های یهودیان ایران را در این مقطع فراهم می کند و بیانگر آن است که یهودیان ایران با وجود شمار کم، در مقایسه با اقلیت های دینی دیگر، پراکندگی سکونتگاهی بیشتری داشته اند و به واسطه اشتغال بسیاری از آنان به تجارت، دست کم فعالیت در بازارها، عمدتا در شهرهایی متمرکز شده اند که واحدهای اصلی بازرگانی و داد و ستد اقتصادی در ایران آن عصر بوده اند، و همین امر را باید یکی از عوامل فراهم سازی زمینه های کسب امتیازات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی یهودیان در ایران عصر ایلخانی دانست.

این نوشتار به بررسی رواج تنباکو در قلمرو تیموریان هند می پردازد. در این مقاله، با اتکا به اطلاعات موجود در منابع تاریخی و با رویکردی توصیفی تشریحی، چگونگی مواجهه چند شاه مقتدر این سلسله با مساله رواج تنباکو مورد مطالعه قرار می گیرد. مقاله این پرسش اساسی را مورد توجه قرار می دهد که رواج تنباکو در قلمرو تیموریان هند، چه موقع و تحت تاثیر چه عواملی انجام گرفت؟ در این نوشتار نشان داده شده که رواج مصرف تنباکو در شمال شبه قاره هند، از اواخر حکومت اکبرشاه تیموری آغاز شد و در زمان شاهان بعدی شتاب گرفت.همچنین تاثیرپذیری رویهرواج تنباکو از ارتباطات خارجی هند و عملکرد شاهان تیموری و شخصیت های متنفذ آنها مورد توجه قرار گرفته است.

ترکمن های سلجوقی بخشی از قبایل اغوز در شمال رود سیحون بودند که بعد از گرویدن به اسلام، در نیمه دوم قرن 4ق، به ماوراءالنهر و در اوایل قرن 5ق به خراسان کوچ کردند. مهاجرت ترکمن های سلجوقی به خراسان، از تحولات عمده و اثر گذار در تاریخ میانه ایران و جهان اسلام است. این امر تاثیرات شگرفی در اوضاع اجتماعی و اقتصادی منطقه داشت. تفاوت نوع زندگی این ایلات با بومیان منطقه، هم زمان با برخی مشکلات طبیعی و بی توجهی غزنویان، لگام گسیختگی برخی اقشار اجتماعی هرج و مرج طلب، قطعا تاثیرات شایان توجهی در اوضاع اجتماعی و اقتصادی منطقه داشت که از آن میان می توان به نا امنی اجتماعی، اختلال در تجارت، کشاورزی و دامپروری، کشتار عده زیادی از اهالی خراسان، مهاجرت جمعی از آنها به نواحی دیگر و استقرار دائمی ترکمن ها در شمال خراسان اشاره کرد. توجه اصلی مقاله حاضر به چگونگی تعاملآنها با اهالی منطقه و در نهایت، تاثیرات اجتماعی و اقتصادی این امر در خراسان است.

هم زمان با انقلاب مشروطیت نهادی به نام بلدیه، برای پر کردن خلا مدیریت شهری، در بیشتر شهرهای کشورمان برپا شد. این نوشتار با مراجعه به منابع عصر مشروطه، روند شکل گیری و آغاز به کار اداره بلدیه اصفهان، بسترهای اجتماعی، چالش ها و موانع آغازین آن را بررسی کرده و نگاه مردم به این نظام مدیریت شهری نوین و اقدامات کارگزاران این نهاد نوپا را برای تثبیت موقعیت و اعتبار آن در میان سایر مراکز قدرت ارزیابی می کند. از آنجا که نظمیه اصفهان در پی تاسیس بلدیه شکل گرفت، در این نوشتار بدان نیز پرداخته می شود. گفتنی است بنا بر شرایط نسبتا یکسانی که در آن روزگار بر تمامی شهرهای کشورمان حاکم بود، می توان شرایط تاسیس بلدیه ها در یک صد سال پیش در سایر شهرها را نیز از منظر این مقاله نگریست.روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و شیوه گردآوری اطلاعات آن اسنادی کتابخانه ای و بیشتر متکی بر روزنامه های منتشره در اصفهان عصر مشروطه به عنوان منابع دست اول و قابل اعتنا است.

رستم التواریخ و رستم الحکما دو ترکیب بدیع اند که نه در میان عناوین کتاب های تاریخی فارسی می توان ترکیب ظاهرا بی مسمایی هم چون رستم التواریخ یافت و نه هیچ حکیمی برای معرفی خود از واژه «رستم» مدد جسته است. این امر می تواند بیانگر پدیده جالبی در تاریخ تاریخ نگاری فارسی باشد.مسئله محوری در این مقاله آن است که چرا محمد هاشم آصف به مطالبی پرداخته است که در کمتر کتاب تاریخ نگاری آمده است. در این مقاله در نظر است با تمرکز بر «شخصیت» محمد هاشم آصف و «زمانه» او و اجدادش (از اواخر صفویه تا اوایل قاجار)، ماهیت تاریخی رستم التواریخ و شخصیت نویسنده آن بازکاوی شود. بدین منظور از دو رویکرد روش شناختی استفاده شده است، تبیین علل و تحلیل ادله.