جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دانش وجوه و نظایر از علوم قرآنی است که با یاری گرفتن از اسباب نزول و علم لغت و دیگر دانش های مرتبط با قرآن کریم به تفسیر واژگان قرآنی می پردازد. این دانش برای یک لفظ واحد که در چند موضع از قرآن کریم تکرار شده است، معانی مختلفی ارائه می دهد که «وجوه» نامیده می شوند. این وجوه شامل مصداق های خاص، معانی مجازی و یا معانی مترادف یک واژه می شود. این وجوه متعدد در کتاب هایی که نام «وجوه و نظایر» بر خود دارند، ذکر شده است. این کتاب ها با وجود نکات سودمندی که در آن ها به چشم می خورد، روش معین و واضحی در بیان وجوه پیشنهادی ندارند، چنان که نویسندگان این علم بدون معیاری خاص، گاه به شعر و گاه به لغت و گاه به آیات قرآن استشهاد کرده اند که این امر خود به اختلاف در تفسیر یک واژه واحد می انجامد. از این رو، بررسی این کتاب ها و روششان در تفسیر واژگان قرآنی ضروری به نظر می رسد. نویسندگان برآنند تا با روش وصفی - نقدی به این مهم بپردازند و ویژگی های کتب نوشته شده در این دانش را توضیح دهند.

سال هاست که محققان پیرامون محل دفن زینب کبری (س) نظراتی ارائه کرده اند و هر یک کوشیده اند تا به اثبات یا رد یکی از مکان های مورد نظر بپردازند و نهایتا با دلائلی که همه آن ها قابل تحلیل و بررسی و نقد است به نتیجه ای قطعی و روشن دست یابند، اما هنوز این امر در هاله ای از ابهام و تردید است. ذهن نگارنده نیز سال هاست که به این نکته مشغول است و این که با توجه به اختلاف و تشتت آرا و نظرات مطروحه، به راستی مکان واقعی دفن ایشان کجاست و کدام یک از این مکان ها که امروزه هزاران نفر به زیارتش می روند و حتی در کنار آن ها شاهد کرامات و برآورده شدن حاجات خود هستند مکان واقعی قبر ایشان است؟ قرن هاست که پنج مکان به عنوان محل دفن زینب کبری (س) گفته شده است که دو مکان اشتهار بیش تری دارند و دو مکان دیگر هم یکی از معروفیت کمی برخوردار و دیگری نیز قولی شاذ است. دو مکان معروف یکی راویه دمشق در سوریه و دیگری قنطره السباع در مصر است و سه مکان دیگر یکی قبرستان بقیع در مدینه و دیگری قبرستان باب الصغیر در دمشق و مکان سوم که قول شاذی است، سنجار در موصل عراق است. در این تحقیق به این نتیجه رسیده ایم که این 5 قول هیچ یک جز قاهره مصر اعتباری ندارد و به زینب کبری (س) متعلق نیست، بلکه به سایر دختران امام علی (ع) تعلق دارد و این اشتباه از آن روست که آن حضرت چهار دختر به نام های زینب و لقب ام کلثوم داشته است ازجمله زینب کبری و صغری و ام کلثوم کبری و صغری. در این تحقیق به بررسی مکان دفن ایشان در قنطره السباع قاهره که از میان اقوال یادشده قوی ترین و درست ترین است پرداخته ایم. گفتنی است در مقاله ای که در مجله بین المللی علوم انسانی به شماره 19 به چاپ رساندیم اثبات کردیم که مدفن زینب (س) در راویه دمشق متعلق به زینب صغری ملقب به ام کلثوم دختر امام علی (ع) از ام سعید مخزومی است و انتساب آن به زینب کبری اصل و اعتباری ندارد.

برای بررسی شخصیت ادبی سعدی و برای به دست آوردن بینشی کامل از تصویری کلی از ادبیات عرب در آثار او نمی توان فقط به دستاوردهای فارسی او بسنده کرد، بلکه با مطالعه دستاوردهای عربی در کنار آثار فارسی او این هدف محقق می شود.اهداف سعدی در زبان عرب گوناگون است، مانند موعظه، توحید، عشق، امید، و مرثیه. در عنوان اخیر، سعدی شعری منحصر به فرد در میان همه اشعار عربی خود سروده است که سزاوار بررسی و مطالعه است. این قصیده با عنوان «قصیده رائیه» یا «مرثیه بغداد» شناخته شده است و در شرح سوگواری خلیفه عباسی «مستعصم باله» و ویرانی بغداد به دست مغول و از دست دادن خلافت عباسی سروده شده است.این شعر فوق العاده سعدی که پس از تخریب بغداد، به دست مغول، سروده شده است، از جنبه شعری و یا عاطفی و یا با هر معیاری که به آن پرداخته شود، یکی از بهترین اشعار عربی او به شمار می آید، و از سوی دیگر، یکی از طولانی ترین اشعار او در میان اشعار فارسی و عربی خود است، اما متاسفانه آن طور که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته و به آن پرداخته نشده است.قرآن کریم تاثیر شگرفی در آثار سعدی دارد، و به عنوان منبع اصلی سعدی موفق شد با استفاده از فرهنگ غنی قرآن مقاصد، تجربیات، ایده ها و اهداف مختلف خود را بیان کند. بنابراین، سعدی واژگان قرآن کریم را درک کرده و معانی آن را آموخته و توانسته متن و سبک آثار خود را با آن جلوه دهد، و این آثار را در قالب بیان، نقل قول مستقیم و آشکار بیان کرده، و گاهی با اشاره ای ظریف و دقیق در بهترین تصویر و سبک ترسیم کرده است.سعدی شیرازی دانش عربی خود را از تحصیل در مدارس کشورهای عربی و مراکز آموزش این کشورها به دست آورده، و حتی الامکان به این میراث فرهنگی غنی چنگ زده است. فرهنگ اصیل عربی در این قصیده به وضوح قابل درک است.

در ادبیات معاصر عربی فراخوانی شخصیت های قرآنی به مفهوم کاربرد شخصیت ها، حوادث یا برهه های تاریخی در آثار ادبی از آخرین مراحل ارتباط ادیب معاصر با میراث خویش به شمار می آید. قرآن کریم یکی از منابعی است که از شخصیت ها و داستان های آن در ادبیات به وفور استفاده شده و موجب غنای ادبیات شده است و از آن جا که میراث دینی در اذهان عمومی جایگاه خاصی دارد، بعد از شکست 1967 اعراب، شاعران و ادیبان به میراث دینی روی آورده و با الهام از آن اراده ها را تحریک کرده و کارکرد معاصری به آن داده اند.توفیق الحکیم ادیب بزرگ مصری همچون دیگر ادیبان از مضامین قرآنی استفاده و با تکیه بر میراث دینی از داستان های قرآنی و به ویژه در نمایش نامه سلیمان الحکیم و اهل الکهف استفاده کرده است که هدف ما در این مقاله بررسی میزان تطابق و تفاوت نمایش نامه اهل الکهف توفیق الحکیم با داستان اهل الکهف قرآن است. نتیجه تحقیق حاضر حاکی از آن است که حکیم در نمایش نامه اهل الکهف خود اصل داستان را از قرآن گرفته است هرچند که با تغییرات متعدد در بخش های گوناگون آن در حقیقت استفاده ای معاصر و نوین از این داستان قرآنی کرده است.

این مقاله در پی بررسی مضامین رثای امام حسین (ع) در حماسه «عید الغدیر» سروده شاعر مسیحی بولس سلامه است که با مقدمه ای پیرامون ادبیات عاشورایی، به ویژه شعر فراوانی که پیرامون امام حسین و مناقب آن حضرت سروده شده است، آغاز می شود. سپس مقاله از زندگی دردمندانه این شاعر و آثارش به خصوص حماسه بزرگ اسلامی وی که به واسطه آن، در عرصه ادبیات شهره شده است، سخن می گوید و اشاراتی به شخصیت شاعر که او را به این حماسه اسلامی سوق داده، دارد، کاری که نمایان گر تعالی روح اوست که از تنگنای روحیه محصور فراتر رفته است به خصوص که به سرودن شعر پیرامون اهل بیت متمایل گشته و ایشان را مدح و تمجید کرده است. پس شاعر را تاب آن نیست که تاریخ را نقل کند بی آن که شیفتگی اش را به اهل بیت (ع) نمایان سازد به خصوص که آنان را الگویی نمونه می بیند که باید به ایشان اقتدا کند، و این دعوت از جانب شاعر مسیحی به اقتدا به اهل بیت وقتی توجه را بیش تر جلب می کند که بدانیم او حماسه اش را در همان سال اشغال فلسطین سروده است. پس معتقد است امت عربی در آن زمان بیش از هر زمان دیگر به اقتدا به دلاوران پیشین خود محتاج تر است. اما شیفتگی شاعر به طور خاص هنگام سخن گفتن از واقعه عاشورا متجلی است به گونه ای که در شب سرودن واقعه شهادت امام حسین (ع) می گرید و با قلمش دیگران را به گریه می اندازد. وی با اظهار احساسات خود از سنت معمول در سرودن حماسه به عنوان نوعی از شعر غیر شخصی خارج می شود اما آن خروجی است که نه تنها خدشه ای به حماسه اش وارد نمی کند، بلکه اعجاب و تمجید ناقدان را هم بر می انگیزد. نهایتا مقاله به بررسی مضامین رثای امام حسین (ع) در حماسه وی ازجمله بیان فضائل حضرت و بیان عظمت مصیبت ایشان و موارد دیگر که در مقاله ذکر شده می پردازد.

تاملات ادیبان و شاعران درباره موضوعات ماورایی، چه بسا شعر آن ها را به سوی عرفان و زهد می کشاند. این تاملات درباره مرگ به عنوان شریک همیشه همراه زندگی و زاویه نگاه آنان، از مباحثی است که در وجوه متنوع ادبیات جهانی جایگاه قابل توجهی را به خود اختصاص داده است. با وجود آن که این موضوع از تجارب مشترک و بالقوه جوامع انسانی به شمار می رود، اما به سبب نزدیکی و ارتباط تاریخی دو ملت ایران و عرب و وجود بارقه هایی از اندیشه های نزدیک شونده در میان آنان، موجب پرداختن این مقاله به مقایسه میان سنایی شاعر ایرانی و ابوالعتاهیه شاعر عرب در زمینه زهد و مرگ اندیشی شده است. این مقایسه هم به دلیل مشابهت دوران های زندگی این دو شاعر و نیز تاثیرپذیری ژرف آنان از عوامل ماورایی و روحی و انقلابی است که در وجود و شعر آن ها حاصل می آید. علاوه بر آن که تاثیر انقلاب روحی و درونی آن ها را می توان در ساختار شعری و مایه های اصلی اندیشه آن ها و واکنش های کمابیش مشابه جست و جو کرد.

بی شک حروف معانی نقش مهم و تعیین کننده ای در زبان عربی ایفا می کنند. به طوری که فهم صحیح معانی والای قرآنی و حدیث و شعر و نثر عربی منوط به آگاهی از کاربردهای مختلف و راهبردی این حروف است. با توجه به این نقش مهم و اساسی، در این پژوهش حرف (لولا) انتخاب شد.سرآغاز این مقاله جواب به سوالات زیر است:1. لولا مرکب است یا بسیط؟2. آیا اختلاف نظری در این مورد بوده است یا خیر؟سپس به بررسی انواع لولا و کاربردهای هر یک می پردازد. همچنین به بیان اختلاف های موجود در رابطه با اعراب اسم بعد از لولا امتناعیه و اعراب ضمیر بعد از لولا در برخی از کاربردهای این کلمه می پردازد.