جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله توضیحاتی دربارۀ ماهیت تجربۀ دینی ارائه گردیده است، و به امکان ارائۀ گونه‌ای نظریۀ عدل الاهی (تئودیسه)‌ تحت عنوان تئودیسۀ صمیمیت‌یافتن با خدا، اندیشیده شده است. بر طبق این تئودیسه، مواردی از رنج و آلام می‌تواند مَحْمِلی برای نوع خاصی از تجربۀ دینی باشد که طی آن، فرد در تجربه‌هایی مشابه با تجربه‌های خدا سهیم می‌شود. این تجربه‌ها می‌توانند همانند و یا همجنسِ تجربه‌های خدا باشند. دیدگاه مؤلف این است که دیدگاه‌ سنتیِ قائم بر رنج‌ناپذیری خدا، قابل‌دفاع نیست و چون رنج به معنایی معروض وجود خدا نیز می‌شود لذا انسان رنجمند هرگاه معروض شروری از آن نوع گردد که وجود الاهی را نیز به معنایی متأثر می‌سازد، به تجربه‌هایی مشابه تجربه‌های خدا دست می‌یابد. این تجربه‌ها نه تنها خاصیّت معرفت‌‌بخشی دارند، فرد را برای همدردی و همدلی با همنوعانی که مبتلا به گونه‌ای مشابه از رنج و مرارت هستند، مستعد و آماده می‌گردانند. مؤلف دایرۀ شمول این تئودیسه را محدود می‌داند، ضمناً به متأثربودن آن از انگاره‌های دینی مسیحی است اذعان دارد و در بهترین حالت، آن را قابل اطلاق به موارد معینی از رنج و درد می‌داند.

کثرت ادیان و تعدد فهم­های دینی، امری مسلم و انکارناپذیر است. به این امر بایستی کثرت فرق و گرایش­های درون یک سنت دینی را هم افزود. این واقعیت ما را با این پرسش مواجه می­سازد که حقیقت و رستگاری در کدام یک از آنها است؟ حدیث فرقه ناجیه، پاسخی روایی از منظر خاص آن است که مطابق آن از میان همه فرق مختلفِ امت موسی، عیسی و پیامبر اسلام (ص)، تنها یک فرقه، نجات یافته و بقیه اهل هلاکت هستند. در این تحقیق نشان داده می­شود که محتوای این حدیث منقولِ با مفاد آیات قرآن، سنت و منطق عقل بشری سازگار نیست. آیات قرآنی دال بر نجات مومنان براساس ایمان و عمل صالح، و دلایل عقلانی چون رابطه تشکیکی نظام باورهای دینی، تفاوت دینداری تحقیقی و تقلیدی، تفاوت­های قابلیت­های فطری و اکتسابی و اهمیت اصول اخلاقی، در مجموع بیانگر بطلان مدعای حدیث فرقه ناجیه است. درواقع، منطق عقلانیت نوین دینی، تشکیکی بودن حقانیت و نجات را مورد تاکید قرار می­دهد. نتیجه آنکه ضرورت عقلانیت نوین دینی بازاندیشی عقلانی انبوه روایات مختلف درباب موضوعات گوناگون دینی است تا از هرگونه نگرش تقلیدی انحصاری و افراطی، که منشا خشونت­های مذهبی و تندروی دینی است، خودداری گردد.