جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نگارنده بر اساس آیۀ « مَا فَرَّطْنَا فِی الْکِتَابِ مِنْ شَیْءٍ » قلمرو دانش قرآن را توضیح می‌دهد. ابتدا نکاتی از آیه و احادیثی در تبیین آن را بیان می‌دارد، آنگاه بیان تفسیر نمونه و تفسیر المیزان ذیل آیه با نقد و بررسی آنها آمده است.

«آیه تبلیغ»، از جمله آیاتی است که دلالتش بر «ولایت» و «امامتِ» حضرت علی؟ع؟ مورد اعای شیعه و انکار مخالفان بوده است. ابن تیمیه حرانی، از جمله مخالفانی است که با طرح شبهاتی چون: تکذیب شأن نزول موردِ ادعای شیعه، ابهام افکنی در زمان نزول، عام بودن مصداق «ماأنزل»، و افتراء به قرآن دانستن استدلال شیعه، کوشیده است تا درستی استدلال‌های دانشوران شیعی در جهت اثبات ادعای مذکور را مورد خدشه قرار دهد. نظر به جایگاه پراهمیت «آیه تبلیغ» در منظومه اعتقادی شیعه و همچنین ضرورت زدودن شبهات، این تحقیق، با هدف پاسخ به شبهاتِ مورد اشاره ابن تیمیه، با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی فراهم آمد. یافته‌های تحقیق حاضر حاکی از آن است که شبهات ابن تیمیه، شبهاتی بی‌اساس و برخلاف شواهد مسلمی است که نه تنها شیعه، بلکه بسیاری از بزرگان اهل سنت بر درستی آن شواهد صحه گذاشته‌اند. بنابراین، دلالت «آیه تبلیغ» بر «امامت» و «ولایت» حضرت علی؟ع؟، قطعی است و هیچ‌گونه خدشه‌ای برآن وارد نمی‌باشد.

زنان در جوامع به طور گسترده و روز افزون مشتاق به اشتغال بیرون از خانه هستند و همین اشتیاق هجوم آنها به کار، در عرصه‌های عمومی جوامع، می‌تواند حامل یک سری پیامدهائی باشد بنا به استنباط آیات در قرآن و روایات‌های واصله با حضور مؤثر زنان در اجتماع و اشتغال آنان در صحنه‌های مختلف اقتصادی مخالفتی نشده است، اگر چه مسئولیت‌های زنان در دورۀ اسلامی با جامعۀ معاصر از لحاظ توانمندی جسمی و بدنی شباهتی ندارد ولی اهداف گنجانده شدۀ اشتغال اسلامی در آن وجود دارد. دراین خصوص بسیاری از اندیشوران اسلامی با اشتغال زن وحصوردر اجتماع موافق می‌باشند عده‌ای از بزرگان دین مخالف اشتغال زن در بیرون خانه هستند و روایت‌هائی درخانه ماندن زن را شایسته‌تر می‌داند، چراکه که زن مادر و همسربودن خود را برای شوهر و فرزندان نشان دهد. اما باید پذیرا باشیم که زنان در سایر نقش‌های اجتماعی صلاحیت دارند، و آنها می‌توانند. در اکثر مدیریت‌ها علی رغم محدویت‌ها خود را نشان دهند. ملاک این مقاله رویکرد روایات و پیامدهای مثبت و منفی زنان در جهت الگوپذیری اشتغال اسلامی می‌باشد، که به صورت کتابخانه‌ای جمع آوری وتدوین و استنباط شده است.

قاآنی از شاعران صاحب‌نام در مکتب بازگشت است، در باب اعتبارسنجی شعر او نظریات مختلف و بعضا متعارضی در بین سخن شناسان وجود دارد، لکن از حیث محتوا، همگان در انتساب وی به مدحتگری و غلوّ در آن، اتفاق‌نظر دارند. درباب منشاء این مداحی غلوآمیز، دلایل مختلفی ذکر شده است؛ ازجمله کسب ثروت، پیروی از سنن ادبی مدحتگری در بین شاعران درباری و... لکن در این پژوهش، دلیل دیگری برای پرداختن قاآنی به مدحتگری احتمال داده شده است و آن تأثیرپذیری شاعر از آراء پیشوایان مکتب شیخیه است. بر اساس قراینی که در این مقاله به‌دست‌داده‌ایم، قاآنی با آموزه‌های شیخیه آشنایی داشته و تحت تاثیر همین آموزه‌ها به مدح پادشاهان و پیشوایان دینی پرداخته‌است. شیخ احمد احسایی، بنیانگذار تفکر شیخی، بر آن بود که نه تنها ارتباط و اطاعت از حکومتی که توسط شاهان قاجار اداره می‌شد، حرام نیست، بلکه تملّق و تمجید از پادشاهان را در میان رهبران شیخیه به گونه‌ای مرسوم‌کرد که گویا امری پسندیده و مشروع است. این تفکر غلو‌آمیز درمورد مدحیه‌هایی که قاآنی دربارۀ ائمۀ دینی سروده‌است، نیز، صادق است. شیخیه، معصومین را خدایانی می‌بینند که قابلیت حلول در جسم دیگران را دارند و... که مشابه این باورها و ادعاها در قصاید قاآنی به وضوح، دیده می‌شود.

امام حسین‌؟ع؟ ‌ در‌میان شیعیان‌و‌سایر‌فِرق اسلامی، ‌شخصیتی منحصر‌به فردبه دلیل رهبری قیام عاشوراست. پیرامون شخصیت آن حضرت به‌واسطه انتساب ایشان به پیامبر؟ص؟ واهل‌بیت؟عهم؟، از دیدگاه فریقین، قرار داشتن آن حضرت در زمره والاترین اصحاب پیامبر؟ص؟ از دیدگاه اهل سنت و دارا بودن مقام منیع امامت از منظر ‌شیعیان، زمینه‌ها وآثار قیام تاریخی عاشورا، کتاب‌ها وپژوهش‌های فراوانی نگاشته شده است. اگرچه ایشان در زمان حیات رسول خدا‌؟ص؟ سنین کودکی‌خود را سپری می‌کرده‌اند. عواملی از این دست ایجاب می‌کند سخنان منسوب به ایشان مورد مداقّه بیشتر و از حیث سند ومتن مورد ارزیابی قرار گیرد تا سلیم حدیث ایشان از سقیم آن باز شناخته شود؛ از این‌رو پرداختن به نقد ‌سخنان سیاسی‌اجتماعی امام در منابع اهل سنت و احراز اعتبار سندی و محتوایی آن‌ها، جنبه علمی پیدا می‌کنند.

جوامع حدیثی از جمله مباحث مهم در حوزۀ تاریخ حدیث است که از دیرباز مورد توجّه حدیث‌نگاران و حدیث‌شناسان قرار گرفته است. ارائۀ تعریفی مشخص از جوامع حدیثی و به تبع آن بحث دربارۀ اطلاق اصطلاح جامع حدیثی بر کتب اربعه از جمله مسائلی است که دربارۀ جوامع حدیثی مطرح است و کمتر به این وجه پرداخته شده است. به همین جهت، نوشتارِ حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و ارائۀ شواهد و قرائن درصدد اثبات این مطلب است که با توجه به تفاوت ساختاری و محتوایی کتاب الاستبصار شیخ طوسی با سه کتاب حدیثی دیگر، شرایط اطلاق جامع حدیثی بر آن را ندارد. هم‌چنین با منطبق نبودن‌ متن و ساختار کتاب الاستبصار با تعاریف جامع حدیثی در زمرۀ کتاب‌های جوامع حدیثی اولیّه شیعه قرار نمی‌گیرد و در نتیجه کتاب‌های اربعه اصطلاحی صحیح نمی‌باشد و جوامع حدیثی شیعه براساس این جُستار سه کتاب است و کتاب الاستبصار در این دسته قرار نمی‌گیرد.

تبلیغ یکی از ابزار‌های بسیار موثر در جذب و هدایت مردم به دین الهی است. در عصر حاضر که مستکبران جهانی تمام سعی و تلاش خود را می‌کنند تا نور اسلام را خاموش کنند، مسئولیت مبلغ دین نسبت به قبل مضاعف می‌باشد و در این مسیر همانطور که تبلیغ ضرورت دارد، شیوه تبلیغ صحیح نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از آنجایی که قرآن کریم کامل‌ترین و جامع‌ترین کتاب هدایت برای بشریت است؛ محور پژوهش حاضر به سیره عملی انبیا در قرآن کریم پرداخته است. این پژوهش با روش توصیفی_ تحلیلی و بر پایه جمع آوری اطلاعات بر مبنای کتابخانه‌ای انجام گرفته است. دامنه آن در محدوده آیات قرآن کریم، تفاسیر معتبر ومنابع دست اول روایی می‌باشد. با بهره‌برداری از منابع یاد شده این نتیجه حاصل شد که مهم‌ترین شیوه در سیره عملی انبیا برای جذب و هدایت مردم، محبت و دلسوزی، حسن خلق، عفو و گذشت، تواضع و فروتنی، نصح و خیرخواهی، صبر و استقامت، هماهنگی قول و فعل می‌باشد. شیوه‌های یاد شده در سراسر دنیا برای جذب مردم به دین، با هر دین و قومیتی قابل اجرا است.

آیۀ 140 سورۀ آل‌عمران مشهور به آیۀ مداوله و هم‌چنین برخی دیگر از آیات مرتبط با آن از جمله آیۀ 104 سورۀ نساء، به مسئلۀ گردش ایام و سنت تحول اشاره دارند. تحلیل و ارزیابی رهیافت‌های متعدد تفسیری از جمله روایی محض، باطنی و اجتهادی ذیل آیات نام برده، نشان می‌دهد نوع رویکرد مفسر و بهره‌وری وی از داده‌های تفسیری، چگونه می‌تواند منجر به فهم‌های گونا‌گون و بعضا اختلاف‌نظر گردد. بر اساس یافته‌های این پژوهه می‌توان گفت اختلاف رهیافت‌های تفسیری ذیل آیات مربوط به مداوله، که نوعاً متاثر از رویکرد مفسر و چگونگی استناد وی به داده‌های تفسیری است، منجر به اختلاف در فهم موضوعاتی هم‌چون نزول و فضای نزول، معانی واژگان، ارتباط آیۀ 140 آل‌عمران با آیۀ 104 نساء و هم‌چنین اختلاف در تفسیر اصطلاحاتی که به نوعی با دانش کلام و اعتقادات اسلامی سر و کار دارد، شده است.

در محتویات وحیانی کتاب و سنّت و شرع مبین معرفت خداوند متعال منفکّ از حقیقت توحید نیست؛ لذا هر جا سخن از معرفت خداوند متعال در میان است منظور معرفت توحیدی است. بنابراین منظور از معرفت خداوند متعال معرفت و آگاهی به وحدت و یکتایی و عدم تجزّی وهمی و عقلی و خارجی ذات حق متعال می‌باشد که در شرع از آن به اطلاق ذات یاد شده است. همچنین با توجه به اینکه این معرفت به خدای واقعی یعنی الله می‌باشد؛ دارای ویژگی ولهی است. لذا معرفت توحیدی معرفتی ولهی و به فعل خود خداوند متعال می‌باشد. معرفت یکتاییِ خداوند متعال درگرو دریافت معرفت اطلاق ذات به معرفی خود خداوند متعال است. در شرع، امر به سکوت در بارۀ ذات حق متعال شده، و از تفکّر و غور و غوص در فعل خداوند متعال در معرفی خودش نهی گشته است. در این نوشتار، به چند نکته اشاره شده است: این معرفت توحیدی است، و به فعل خداوند متعال تحقّق می‌یابد. پیامدهای نابخردانۀ تفکر و سخن در ذات حق را باید دید، مغایرت معرفت خداوند متعال در محتویات وحیانی کتاب و سنت با معرفت او تبارک و تعالی در علوم بشری اهمیت دارد. سپس به نقش ارکان توحید در معرفت توحیدی و اطلاق ذات خداوند متعال یاد آوری شده تا از این طریق نتایج بی توجهی به جایگاه ارکان توحید در دلالت به اطلاق ذات و انحراف علوم بشری به توحید اطلاقی و نتایج نابخردانه آن آشکار گردد. نتیجه این گفتار آگاهی به نقش حجج الهی؟عهم؟ بعنوان ارکان توحید در معرفت توحیدی است.

خداوند در قرآن شیوه‌های متنوعی را برای هدایت انسان‌ها اختیار کرده است، از جمله آن‌ها بهره گیری از «مَثَل» است؛ به طوری که در مجموع آیات مکی و مدنی 80 بار به کار رفته است. اگر چه می‌توان معنای واحدی برای ریشه این واژه پی جویی کرد، مع ذلک ساختار و سیاق‌های متنوعی که در آن‌ها به کار رفته، از کارکردهای مختلف آن حکایت دارد، لذا این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی کارکردهای «مَثَل» در آیات قرآن کریم پرداخته است. طبق یافته‌های تحقیق، 80 «مَثَل» مستعمل در قرآن، پنج کارکرد دارد: 1- «مِثال»: در هر آیه‌ای که ترکیب «ضرب»(یا صرّف) و «مَثَل» به کار رفته است، آن آیه در پی بیان یک مثال و توضیح ساده‌تر قاعده‌ای است که در دیگر آیات قرآن به کار رفته است که خود به دو دسته قابل تقسیم‌بندی هست: الف) مثال‌هایی که خداوند زده‌ است، ب) مثال‌هایی که مشرکان زده‌‌اند، 2- «تمثیل»: هرگاه «مَثَل» به همراه «کاف» باشد، معنای تمثیل و تشبیه خواهد داشت، 3 و 4 و 5- «وصف»، «عبرت‌پذیری» و «آیه» در پرتو سیاق آیات، سه کارکرد اخیر با استفاده از سیاقی که «مَثَل» در آن‌ها قرار دارند، به دست آمده است.