جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گرایش اخباری و حدیث‌گرایانه، رویکردی در معرفت دینی و دانش‌های شیعی است که نه فقط در حوزه فقه، بلکه در تفسیر، اخلاق و جز این‌ها، یکی از جریان‌های فعال، باسابقه و تأثیرگذار ارزیابی می‌شود. پرسش اساسی تحقیق حاضر که به روش توصیفی، تحلیلی،‌ نقلی و بنیادین نگارش یافته، چگونگی کنش‌های آرای اخباریان بر دو قاعده تفسیریِ «ضرورت استناد تفسیر به معرفت‌های بدیهی و احکام عقلی» و «دستاوردهای قطعی علوم تجربی» (اعم از علوم طبیعی و علوم انسانی) است؛ دستاورد مقاله عبارت است از: پذیرش حجیت ادراکات بدیهی عقلی (عقل فطری) در حوزه برون‏دینی؛ انکار احکام نظری عقلی؛ انکار حکم عقل در مبادی غیرحسی،‌ قیاس اولویت، قیاس منصوص العله و تنقیح مناط قطعی عقلی؛ انکار ملازمه بین حکم عقل و شرع؛ ترجیح دلیل نقلی بر عقلی در موارد تعارض؛ توقیفی دانستن تفسیر آیات الاحکام؛ انکار منبعیت علوم تجربی قطعی در تفسیر قرآن، از منظر اخباریان شیعه.

همواره یکی از مسائل مهم آیات قرآن کریم، توجه به جایگاه و شخصیت اهل بیت( است. قرآن‌پژوهان با دیدگاه‌های مختلف مذهبی حضرت فاطمهc را که یکی از اهل بیت( پیامبرj هستند؛ مورد توجه ویژه‌ای قرار داده‌‌اند. این پژوهش، دیدگاه جوادی‌ آملی که یکی از مفسران مشهور امامیه معاصر است با دیدگاه ابن‌کثیر که جزء معروف‌ترین مفسران روایی سلفیه است تطبیق می‌دهد. براین‌اساس، تفسیر تمام آیاتی که مضمون آن‌ها به حضرت فاطمهc اشاره شده در دو تفسیر مزبور مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفت و مشخص شد که ابن‌کثیر و جوادی آملی اوصافی همچون سرور زنان عالم، محبوب پیامبرj و مقام ارسال رزق‌ الهی را به‌‌طور مشترک بیان می‌کنند. در موارد اختلافی نیز ابن‌کثیر مصادیق آیه تطهیر را همسران پیامبر و آل‌ علی و آل‌ عقیل و غیره می‌داند. اما مؤلف تسنیم با دلایل برون‌متنی، مصداق اهل‌ بیت ( در آیه تطهیر را معصومین بیان می‌کند. جوادی آملی مصادیق آیه مباهله را با دلیل عقلی و روایی، اهل بیت( بیان کرده، درحالی‌که ابن‌کثیر این روایات را غریب یا مرسل می‌شمارد. او در سوره انسان و کوثر به جایگاه حضرت فاطمهc اشاره‌ای ندارد. پس در این مقاله به روش توصیفی و تحلیلی، استناداتی که ابن‌کثیر از طریق تحلیل محتوای روایات بیان کرده، از زبان جوادی آملی پاسخ داده می‌شود.

زندگی انسان در کره خاکی، همواره با رنج، آمیخته است. قرآن کریم، آفرینش انسان را در رنج و سختی، شناسانده‌ است (بلد: 4) و بودا همه فرآیندهای زندگی را، رنج، معرفی نموده، بدین‌رو کنکاش در رهیافت‌های پیش‌گیرانه و رهایی از رنج، لازم و ضروری است. این یژوهه، با روش تحلیلی- تطبیقی، رهیافت‌های برون‌رفت از رنج را مورد بررسی قرار داده ‌است. یافته‌های این تحقیق نشانگر آن است ‌که رنج در نگاه بودا، انسان‌مدارانه است و چهره ناخوشایندی دارد که باید از آن رهایی یافت و مسئولیت رهیدن بر عهده سالک است .برابر تعالیم بودا، راه رهایی از رنج، پیمودنِ راه اعتدال، شامل: 1. ایمان درست؛ 2. اندیشه درست؛ 3. سخن درست؛ 4. رفتار درست؛ 5. معاش درست؛ 6. سعی درست؛ 7. توجه درست و 8. مراقبت است که فرد را به مرحله نیروانا می‌رساند و از چرخه رنج‌آفرینِ حیات و تناسخ، رهایی می‌یابد. در آموزه‌های قرآن و روایات، رنج طرحی الهی، حکمت‌مدارانه و دارای آثار مثبت و پاداش است و خداوند در مشکلات، همواره امدادکننده و یاورِ انسان است. در آموزه‌های قرآن‌کریم، رنج به سه نوعِ: 1. رنج برخاسته از آفرینش؛ 2. رنج ناشی از ابتلائات و 3. رنج برخاسته از اکتسابات نادرست، قابل تقسیم است که برای پیش‌گیری و رهایی از هر دسته، راهکارهایی خاص، ارائه شده است.

تحقیق حاضر به بررسی و تحلیل تطبیقی قصر نماز مسافر در دیدگاه اخباری‌ها و قرآنی‌ها به روش توصیفی- تحلیلی و کتابخانه‌ای می‌پردازد و تفسیر دو گروه از آیه 101 سوره نساء را به پژوهش می‌گیرد تا اشتراکات و اختلافات آن‌ها را درک کند و به بحث بگذارد. درباره نماز مسافر فقط یک آیه (نساء: 101) نازل شده است؛ لذا میدان تفسیر تنگ و دشوار اما اختلافات بسیار است. اخباری‌ها آیه را به نماز مسافر و وجوب قصر تفسیر کرده‌اند، که نمازهای چهاررکعتی باید دورکعتی خوانده شوند. مبنای تفسیر آن‌ها نیز اخبار عترت( است. قرآنی‌های اهل سنت از آن‌جا که سنت را مرجع استنباط حکم شرعی نمی‌دانند، بعضاً آیه را طبق ظاهر و سیاق آن به نماز خوف تفسیر کرده‌اند و قصر را رخصت می‌دانند، نه وجوب. علاوه براین، قصر را قصر در ارکان و هیأت نماز تفسیر می‌کنند، نه قصر در رکعات. قرآنی‌های شیعه به‌رغم اختلاف مبنایی اما در برخی وجوه قصر نماز مسافر با اخباری‌ها اشتراک نظر دارند؛ یعنی با نظر به اخبار معصومین( درباره احکام نماز مسافر فتوا داده‌اند و بر همین‌اساس، با قرآنی‌های اهل سنت اختلاف نظر دارند و بعضاً به آن‌ها نزدیک‏اند.

آیه 42 سوره آل عمران «وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلى‏ نِساءِ الْعالَمِین» از جمله آیاتی است که مقاماتی را برای حضرت مریمc بیان می‌کند. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا به شیوه توصیفی- تطبیقی به بررسی مقام «اصطفاء، تطهیر و اصطفاک علی نساءالعالمین» با هدف رفع اختلاف ظاهری از آرای مفسرین فریقین در آیه 42 آل عمران بپردازد. در همین راستا با مبنا قرار دادن تفاسیر و روایات مشخص می‌شود، مفسران فریقین بر این باورند که اصطفاء اول در معنای «برگزیدگی به‌صورت مطلق، گوهر ذات حضرت مریم، عبادت و کسب توفیقات جهت خشنودی حق ‌تعالی» آمده‌ است و اصطفاء دوم در وجوهی چون «نوع ولادت حضرت عیسی، خطاب فرشتگان، فرمانبرداری و اطاعت کامل» به ‌کار رفته است. در وجه طهارت آیه به «طهارت از تمام آلودگی‌ها و رذایل اخلاقی، مثل کفر و ناپاکی‌های جسمی» اشاره شده است. هم‌چنین نساءالعالمین به‌معنای «برگزیدگی بر تمام زنان جهان و بر زنان معاصر ایشان» است. درنتیجه می‌توان بر مشابهت، عدم تهافت و هم‌سویی نظر مفسران در این‌باره تأکید ورزید.