جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از موضوعات مهم مطرح شده در بیانیه‌ی گام دوم مقام معظم رهبری، مسئله‌ی «جهاد علمی» است؛ مقصود از این نوع از جهاد (که شاخه‌ای از جهاد نرم محسوب می‌شود)، شکستن خط مقدم علوم و واردشدن در عرصه‌‌های علمی با چارچوب باور‌های اسلامی در راستای تحقق ایجاد تمدن نوین اسلامی است. نوشتار حاضر که با تتبع در آیات قرآنی و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی تدوین یافت؛ درصدد پاسخ به‌این پرسش است که «مستندات قرآنی شرایط تحقق جهاد علمی در بیانات رهبری، چیست؟» نتایج برآمده از این تحقیق این است: شرایط تحقق جهاد علمی در کلام رهبری به‌دو دسته‌ی شرایط بینشی و رفتاری قابل تقسیم است و مستند به‌آیات قرآن می‌باشد. شروط بینشی عبارت است از: خودباوری، گفتمان سازی، فراگیر شدن تفکر جهاد علمی در سطوح مختلف جامعه؛ اموری همانند: عبارت است از: حرکت جهادی در جهت تولید علم و فکر؛ البته بر مبنای فرهنگ خودی و از طریق ارائه‌ی پژوهش‌‌های علمی، برگزاری کرسی‌‌های آزاد اندیشی، پرورش نخبگان و سپردن میدان به‌آنان؛ از شروط رفتاری به‌شمار می‌آیند؛ چراکه تنها راه پاسداری از حدود و ثغور مرز‌های اعتقادی و ایمانی و تأمین حیات طیبه، جهاد علمی و پیشران بودن در علم است.

تقیه راهبردی کاملا عقلایی بر مبنای ترجیح اهم بر مهم است که مورد پذیرش جمیع عقلا از هر دین و نحله‌ی فکری می‌باشد. در شرع مقدس اسلام نیز اجمالا مورد پذیرش همه‌ی فقیهان و مفسران فریقین بوده، و آیه‌ی بیست و هشتم سوره‌ی آل‌عمران، عمده دلیل مجوّز شرعی تقیه محسوب می‌شود. این مقاله که به‌شیوه‌ی توصیفی – تحلیلی و با استفاده از داده‌‌های کتابخانه‌ای تدوین یافته است؛ در پی پاسخ به‌این پرسش ترکیبی است که: مستند قرآنی تقیه از منظر آلوسی و علامه طباطبایی چیست؟ و ایراد آلوسی بر دیدگاه شیعه در مورد تقیه و پاسخ علامه طباطبایی به‌آن چه می‌باشد؟ نتیجه‌ی حاصل از این تحقیق این است که مفاد آیه‌ی مذکوربه‌طور مفصل توسط این دو مفسر مورد بحث قرار گرفته و مشروعیت تقیه اثبات گردیده است. البته ادعای آلوسی این است که شیعه در تجویز تقیه، راه افراط را در پیش گرفته؛ ولی با پاسخ‌های متقن و معتبری که از سوی علامه طباطبایی داده شده، مشخص گردیده که این اتهام و ادعای آلوسی نسبت به‌شیعیان، درست نیست. ضمنا در پرتو این تحقیق مشخص گردید که تنها اختلاف فریقین، در میزان و خصوصیات جواز تقیه است که پس از گزارش اقوال دو مفسر در بیان مفاد «استثنا» و «مستثنی منه» در آیه مذکور، بدان پرداخته می‌شود.

خداوند در وجود انسان انواع مختلفی از غرایز را قرار داده است که انسان در طریق تعالی و کمال خود، به‌همه‌ی آن‌‌ها نیاز دارد و باید از هریک از آن‌‌ها به‌اندازه‌ای که با هدف نخستین آفرینش او در تنافی نباشد، بهره‌برداری کند. از آنجایی که انسان‌ها در طول زندگی روزمره خود درگیر با غرایز هستند، چگونگی عکس‌العمل آن‌‌ها نسبت به‌غرایز، تأثیر بسیاری بر روح و روان و آرامش آن‌‌ها دارد، به‌همین خاطر با آگاهی یافتن از مدل مطلوب مدیریت خواسته‌های‌‌های غریزی در قرآن کریم در دو بعد شناختی و مهارکردن می‌توان شیوه‌ی برخورد درست با غرایز را طبق آموزه‌‌های قرآنی در زندگی خود عملی نمود. هدف نوشتار حاضر، پاسخ‌گویی به‌این سوال اصلی است: مدل مطلوب مدیریت خواسته‌‌های غریزی از دیدگاه قرآن کریم چیست؟ این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و با روش تحلیلی و توصیفی انجام گرفت و نتایج زیر به‌دست آمد: از آنجا که خلقت انسان بر مبنای نیازش طراحی شده به‌طوری که خلقتش نمادی از نیاز‌ها را در بردارد، بنابراین شناخت شکل صحیح ارضای غرایز و روش‌‌های شناخت شکل صحیح آن‌‌ها لازم است تا سلامتی جسمی و روانی انسان دچار چالش نشود، از طرفی هم، افراد بدون شناخت روش‌‌های مهار نفس برای ارضای صحیح غرایز، مدیریت کردن بر غرایز هم ممکن نیست و دچار افراط یا تفریط در این امر می‌شوند، به‌همین دلیل شناخت مدل مطلوب مدیریت خواسته‌های‌‌های غریزی در قرآن و پای‌بندی به‌آن در عرصه‌ی عمل، منجر به‌رسیدن آرامش و تعادل بیشتری در انسان‌‌ها می‌شود.

جریان کفر پدیده‌ای است که از همان آغاز تاریخ اسلام تاکنون، هر جامعه‌ی انقلابی را از درون مورد تهدید قرار داده و می‌دهد، از این‌رو، شناسایی روش‌های نیروسازی این جریان در مقابل اسلام می‌تواند به‌عنوان مسئله‌ی روز جوامع اسلامی نیز مطرح باشد. شناخت تحلیلی شگرد‌ها و روش‌های جریان کفر در ستیز با اسلام و مسلمین و آشنایی با خطوط کلی جریان کفر و زمینه‌های تلاش آن‌ها برای نفوذ و دستیابی به‌درون جوامع انسانی و اسلامی، اقدامی لازم، بلکه ضروری و وظیفه‌ی هر مسلمان است. نوشتار حاضر که به‌روش کتابخانه‌ای و با استناد به‌آیات قرآن و منابع تاریخی و روایی گرد‌آوری شده است، در نظر دارد معنا و مفهوم کفر را تبیین کند و به این پرسش پاسخ دهد که شگرد‌های متنوع جریان کفر در ستیز با اسلام و مسلمین، از منظر قرآن کریم چگونه است؟ برآیند و حاصل این تحقیق این است که در طول تاریخ جریان کفر، از شگرد‌ها و روش‌های متنوعی همچون: همانند‌سازی و حذف فیزیکی، بهره‌برداری از نقاط ضعف در جامعه‌ی اسلامی، اجرای سیاست گام به‌گام، استمرار در عرصه‌ی مقابله، اعمال عناد همه جانبه، شبهه‌افکنی، استهزاء و تمسخر، و ایجاد اختلاف و ... برای مقابله با اسلام و مسلمین، بهره جسته است.

از جمله پیش‌نیاز‌های ضروری تفسیرمبتنی بر کلام معصومین روش‌شناسی تفسیرآن بزرگواران است. این امر بدین‌جهت ضرورت دارد که دستیابی به‌فهم صحیح آیات، مبتنی برشناخت شیوه‌ی تفسیری حضرات معصومین به‌عنوان مفسران حقیقی قرآن است. تاکنون برخی مفسران با بهره‌گیری از روش‌های تفسیری اهل‌بیت به‌تفسیر قرآن پرداخته‌اند. از جمله آیت‌الله خویی در «البیان فی تفسیر القرآن» (که بیشتر به‌عنوان اثری در حوزه‌ی علوم قرآن مطرح است تا تفسیر)، این روش را دنبال نموده است؛ ایشان با بیان موضوعات متعدد درصدد آن بوده که از طریق روایات اهل‌بیت، به‌تفسیری جامع در مورد قرآن دست یابد؛ امری که مؤلف در مقدمه این کتاب بدان اشاره نموده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی و با تتبع در متن «البیان» و سایر منابع کتابخانه‌ای، درصدد آن است که روش تفسیری اهل‌بیت را تبیین نماید. یافته‌‌های تحقیق نشان داد ایشان علاوه بر طرح تفسیر روشمند، ضمن مباحث تفسیری سوره‌ی حمد به‌شیوه‌‌هایی از روش تفسیری آن بزرگوارن نیز اشاره نموده و روایاتی را دراین زمینه شاهد آورده‌ است. از نظر ایشان روش تفسیر اهل‌بیت، جامع بوده و شامل روش قرآن به‌قرآن، روش مأثور و روش مبتنی بر اجتهاد و عقل است.

سوره‌ی آل‌عمران از جمله سوره‌‌های مدنی قرآن است که احتمال نازل شدن همه‌ی آیات آن به‌یکباره به‌دلیل وجود به‌هم پیوستگی و انسجام و تناسب تام بین ۲۰۰ آیه‌ی آن، بسیار به‌ذهن نزدیک است. بررسی مجموعه آیات این سوره، حاکی از این است که فضای نزول آن، ناظر به‌اوصاف و شرایط و رخداد‌های ویژ‌ه‌ای است که در طول نزول این سوره اتفاق افتاده است. محتوای اصلی سوره‌ی آل‌عمران ناظر به‌دعوت مؤمنان به‌اتحاد و صبر در برابر دشمنان اسلام می‌باشد. این مقاله با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، تدوین شده است و در پی پاسخ به‌این پرسش است که دلیل وجود همخوانی بین نزول سوره‌ی آل‌عمران با حوادث مرتبط با مشرکان، منافقان و اهل‌کتاب، چیست؟ برآیند و حاصل این تحقیق این است که وجود ارتباط بین مفاد آیات سوره‌ی آل‌عمران با کارکرد‌های هریک از طوایف یادشده در زمان نزول آن‌‌ها، حقیقتی تردیدناپذیر می‌باشد و طرح مباحث متنوعی همانند: توحید، صفات متنوع خداوند، معاد، جهاد، امر به‌معروف و نهی از منکر، تولی، تبری و حج و نیز بیان تاریخ انبیایی مانند آدم، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و داستان حضرت مریم و عبرت‌‌های غزوه احد و غزوه بدر در خلال این سوره، می‌تواند شاهدی بردرستی نتیجه مذکور باشد.