جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف: یکی از غنی‌ترین منابع اسلامی در مطالعات اخلاق حرفه‌ای، آموزه‌های کتاب شریف نهج‌البلاغه است. هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی شاخصه‌های اخلاق حرفه‌ای در سازمان با توجه به آموزه‌های نهج‌البلاغه بود. روش: در این پژوهش از روش توصیفی- همبستگی با استفاده از معادلات ساختاری بهره گرفته شده است. جامعۀ آماری، کارمندان ساختمان‌ اصلی وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری در نیمۀ دوم سال 1400 به تعداد 700 نفر بود و حجم نمونۀ آماری با توجه به جدول مورگان و روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای حدود 250 برآورد شد. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامۀ اخلاق حرفه‌ای قاسم‌زاده(1393) بود. یافته‌ها: نتایج حاصل از نقد منابع، مبیّن آن بود که در سازمانهای مبتنی بر رعایت اصول اخلاق حرفه‌ای، کارکنان تعهد بیشتری نسبت به وظایف اخلاقی در سازمان داشتند. شاخصه‌های اخلاق حرفه‌ای مؤثر در سازمان با توجه به سخنان حضرت امام علی(ع) در نهج‌البلاغه که در این پژوهش بررسی شدند، عبارتند از: درستکاری و صداقت، احترام به حریم شخصی، مسئولیت‌پذیری، اصل مدارا و سعۀ صدر و وفای به عهد. نتیجه‌گیری: با توجه نتایج این تحقیق و بررسی و تبیین مهم‌ترین مؤلفه‌های اخلاق حرفه‌ای از منظر نهج‌البلاغه، شاخصۀ درستکاری و صداقت دارای بیشترین اهمیت بود.

هدف: تغییر دین، بریدن از صورت قدیمی باورها، شیوۀ زیست وگرایش به گروه‌های دینی، شیوۀ زندگی، نظامهای اعتقادی و روش نوین ارتباط با الوهیت است که در جستار حاضر به این موضوع در ادیان ابراهیمی پرداخته شد. روش: پژوهش حاضر با شیوۀ توصیفى- تحلیلى و با تکیه بر اسناد کتابخانه‌ای، تغییر دین را در ادیان ابراهیمی بررسی کرده است. یافته‌ها: این مفهوم در ادیان ابراهیمی یهودی و مسیحی به صورتهای نودینی، بدعت و ارتداد و مؤلفه‌های همبسته به آن آمد. چنین پدیده‌ای در پیش دینداران و متولیان دینی یهودی و میسحی، ناخوشایند بوده و روی‌آوری به آن هم همسان نبوده است. تغییر دین در مؤلفۀ ارتداد در روایت متن مقدس به معنی بیرون رفتن از دایرۀ ایمان است و گزاره‌های آن با سویۀ توصیه‌ای و حکمی به صورت خشونت‌آمیز بیان شده و شیوۀ اجرای آن نیز در طول تاریخ از سوی خوانشگران و متولیان دینی در پیوند با عناصر فرامتنی و مؤلفۀ قدرت بوده است. اما مفهوم تغییر دین در گفتمان قرآن کریم، تنها در مؤلفۀ ارتداد مطرح شده که پیامد آن، افزون بر حبط اعمال، مجازات اخروی را در هم پی دارد. نتیجه: بر اساس این پژوهه، وجود تغییر دین در روایتگری قرآن کریم با زوایای عقلانیت و مؤلفه‌های آن بررسی شد و در پی آن، احکام قرآن کریم در این خصوص، موجّه دانسته شد.

هدف: با توجه به برداشتهای متعدد از حدیث «مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ»؛ هدف از انجام این پژوهش، بررسی منظور از معرفت نفس و وجه تلازم آن با معرفت رب بود. روش: فراترکیب یا متاسنتز(سنتز مطالعات کیفی) کمک می‌کند با احاطه به همۀ نظرات، به نظریۀ جدیدی دربارۀ منظور از معرفت نفس و وجه طریقیت آن بر معرفت رب رسید. ۱۲ رسالۀ دکتری و پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد و مقالات علمی به عنوان جامعۀ آماری انتخاب شد. یافته‌ها: بررسی‌ها نشان داد همۀ برداشتها از معنای معرفت نفس و وجه تلازم آن با معرفت رب به این مطلب برمی‌گردد که معرفت نفس، نقطۀ آغازین همۀ معارف دیگر است. نتیجه‌گیری: منظور از معرفت نفس، شناخت ویژگی‌ها، مبدء و معاد، ارزش وجودی و هدف آفرینش خود است و منظور از تلازم معرفت نفس با معرفت رب، این است که اگر انسان قبل از سیر در آیات آفاقی خداوند، به مبدء و معاد و ذات و صفات و افعال و هویت و استعدادها و ویژگی‌ها و ابعاد وجودی و هدف آفرینش و موقعیت خود در هستی نیک بنگرد و نیک بشناسد، همین سرمنشأ همۀ شناختهای دیگر از جمله شناخت خدا خواهد بود.

امت، کلان‌ترین نظام اجتماعی و تمدنی قرآنی است. عبارت «اُمَّهً وَسَطا» در قرآن کریم(بقره: 143) افراد محدودی را مخاطب قرار داده است. خطاب ویژۀ این آیه در کنار دعوت عمومی قرآن مبنی بر تبعیت از ملت حنیف ابراهیمی در آیۀ «فَاتَّبِعُوا مِلَّةَ إِبْراهِیمَ حَنِیفا»(آل عمران: 95)، این سؤال را ایجاد کرده است که جایگاه پیامبر خاتم(ص) و پیروان آن حضرت در کنار سایر پیروان ملت حنیف ابراهیمی در نظام تمدنی امت، چگونه تبیین شده است. هدف: هدف پژوهش حاضر، شناسایی مصادیق و ارتباط «امت وسط» و پیروان «ملت حنیف» در نظام قرآنی تمدنی «امت» بود. روش: با روش توصیفی- تحلیلی، پس از مفهوم‌شناسی و مصداق‌یابی «أُمَّهً وَسَطا» و پیروان «ملت حنیف»، ارتباط تمدنی «امت وسط» با «ملت حنیف» پژوهش شده است. یافته‌ها: انسانهایی که به ندای فطرت حق‌گرای خویش گوش می‌دهند، پیروان ملت حنیف ابراهیمی‌اند و امت را تشکیل می‌دهند. نتیجه‌گیری: اهل بیت(ع) و کارگزاران ایشان در جایگاه «امت وسط»، مردم را هدایت می‌کنند. امت وسط، «خَیْرَ أُمَّه» هستند که با دو ویژگی «یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُون‏» در قرآن کریم معرفی شده‌اند.

هدف: هدف اصلی از انجام این پژوهش، تحلیل دو جنبۀ اصلی ریاضیات؛ یعنی تحلیل «هندسی» نقوش و تحلیل «عددی» آرایه‌های معماری مزار شاه نعمت‌الله ولی ماهان بود. روش: روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای و برداشتهای میدانی است. در این مقاله ابتدا به شناخت اشکال و اعداد آرایه‌های معماری پرداخته شده و سپس احتمال ارتباط معنایی آنها را با مضامین عرفان اسلامی و اندیشه‌های شاه نعمت‌الله ولی بررسی می‌شود. یافته‌ها: نقش هندسی «چلیپا» و عدد «چهار» در تزئینات معماری آستانه بیشترین کاربرد را داشته و در ترکیب با هندسۀ هشت‌ضلعی منتظم، نمادی از «انسان کامل» و مظهر نور الهی و یادآور «حضور منجی موعود» است. نتیجه‌گیری: به نظر می‌رسد معماران این اثر، از نقوش هندسی منحصر به فردی بر پایۀ اعداد یک تا دوازده در شمسه‌ها و آرایه‌ها بهره برده‌اند که اشاره به اعتقادات شیعی اشاره دارند. «عدد دوازده» در نقاشی منحصر به فرد خطوط چلّه‌خانه برای معرفی امام دوازدهم شیعه به کار رفته و به نظر می‌رسد آموزه‌های شاه نعمت‌الله به صورت آرایه‌های معماری در مقبرۀ وی مجسّم شده است. همچنین چرخش، پیچش و گردش این دوازده تَرک و وصول آنها به دایره‌ای واحد، نمایانگر اصل «وحدت در عین کثرت» است.

هدف: هدف این مقاله، بررسی سه مفهوم مهم در محتواهای آموزشی، شامل دانستن(Know)، مهارت(Do) و بودن(Be) و تطبیق آنها بر کتاب‌ اندیشۀ اسلامی 1، تألیف مهدی ترتیفی، به منظور تبیین مباحث نوین آموزشی مرتبط با درسهای معارف اسلامی در دانشگاهها بود. در آموزش تلفیقی، بررسی این سه با عنوان اختصاری چتر KDB انجام گرفته است. روش: در این مقاله با انجام پژوهش به روش کتابخانه‌ای و با رویکرد توصیفی، تبیینی و میان‌رشته‌ای، نیازهای محتواهای آموزشی، برای رسیدن به استانداردهای مدّ نظر در آموزش تلفیقی و به ویژه چتر KDB بیان شده است. نتیجه‌گیری: نتیجۀ مدّ نظر در این مقاله، پاسخ به سه پرسش مهم ذیل در تدوین محتوای آموزشی و تطبیق آن بر کتاب درسی اندیشۀ اسلامی 1 است: یادگیرندگان چه چیزی را باید بدانند، چه چیزی انجام دهند و چگونه افرادی باشند؟ از آنجا که پاسخ به این پرسشها یکی از دغدغه‌های متخصصان تدوین برنامه‌های درسی، به خصوص با گرایش آموزش میان‌رشته‌ای است، توجه به آنها باید یکی از الزامات تألیف کتابهای درسی قرار گیرد. گفتنی است که کار تطبیقی انجام گرفته در این مقاله، فاقد پیشینۀ پژوهشی قابل ذکر است.

هدف: هدف از انجام این پژوهش، مقایسۀ اندیشۀ هایدگر و نصر در باب علم مدرن بود. در راستای نیل به این هدف، نخست دیدگاه هایدگر در باب علم مدرن، واکاوی و به این امر اشاره شد که وی ماهیت فنّاوری در جهان مدرن را نه امری تکنیکال، بلکه امری متافیزیکی و مبتنی بر سوبژکتیویسم می‎داند. همچنین او در مصاف با سوبژکتیویسم مترتّب بر علم مدرن، به تفکر هستی‌شناسانۀ مبتنی بر از میان برداشتن شکاف میان سوژه و ابژه روی ‌آورده است. سپس در واکاوی دیدگاه نصر در باب علم مدرن، بر این امر تأکید شد که نزد وی، تنها راه مصون ماندن از هجوم امواج فنّاوری و علوم مدرن، گسست کامل از علم مدرن و بازگشت به سنّت و علم قدسی است. در پایان پژوهش نیز به شباهتها و تفاوتهای میان هایدگر و نصر در باب علم مدرن اشاره شد. روش: روش مورد استفاده در این تحقیق توصیفی- مقایسه‌ای بود. یافته‌ها: اگر چه هایدگر نیز همچون نصر، عقلانیت فنّاورانه مترتّب بر عالم مدرن را به مهمیز نقد ‌کشید؛ اما او همانند نصر قصد وانهادن کامل علم مدرن و بازگشت به دوران قدیم را نداشت و روش‌شناسی او در مواجهه با علم مدرن، گسستی-پیوستی بود. نتیجه‌گیری: از نظر هایدگر، تنها راه مواجهۀ صحیح با فنّاوری و علم مدرن این است که ضمن استفادۀ صحیح و بهینه از دستاوردهای علمی و فنّاورانه می‌توان اسیر و خادم فنّاوری هم نشد. اما نصر بر خلاف هایدگر، رویکردی کاملاً گسستی و سلبی در قبال علم و فنّاوری مدرن دارد. واقع امر این است که به دلیل عدم مخالفت دین مبین اسلام با برگرفتن علم و فنّاوری مدرن، رویکرد گسستی-پیوستی در مواجهه با علم و فنّاوری مدرن، راهکاری منطقی‌تر و کارامدتر در راستای مواجهه با علم مدرن به شمار می‌آید.

هدف: هدف نوشتار حاضر، بررسی یکی از دیدگاههای مهم در تحلیل معرفت؛ یعنی دیدگاه نوین‌ پلنتینگا، با عنوان کارکردگرایی صحیح بود. روش: این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی- انتقادی از طریق گردآوری اطلاعات، مطالعۀ آثار مکتوب و تحلیل مفاهیم، گزاره‌ها و استدلالات انجام شد. یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان داد که دیدگاههای سابق (اعم از درون‌گرایانه و برون‌گرایانه) به دلیل نادیده گرفتن کارکرد درستِ قوای شناختی به عنوان شرط ضروری معرفت، صدق یک باور را نمی‌توانند تضمین کنند. اما دیدگاه پلنتینگا افزون بر کارکردگرایی درست، متضمن عناصر دیگری همچون نقشۀ طراحی خوب و محیط شناختی مناسب است. البته دیدگاه پلنتینگا خالی از انتقادات نبوده است. مهم‌ترین انتقاداتی که نسبت به دیدگاه وی مطرح شده‌اند، عبارتند از: «مَرد مُرداب» و «مسئلۀ دقت». در این نوشتار، نابسندگیِ دیدگاههای سابق نشان داده شده و همچنین عناصر و مقوّمات دیدگاه پلنتینگا توضیح داده شده و سپس «مَرد مُرداب» و «مسئلۀ دقت» بررسی شدند. پلنتینگا در مواجهه با مسئلۀ دقت، تقریرهای متفاوتی از کارکردگرایی درست ارائه کرد. نتیجه‌گیری: بررسی اشکالات و پاسخهای طرفین نشان داد که تحلیل نهایی پلنتینگا در مواجهه با این دو انتقاد، قابل دفاع است.

هدف: کاربست معرفت فطری در شناخت صفات خدا از دیدگاه صدرا و دکارت با نظامهای فلسفی مختلف، تلاش برای بازنمایی نقش فطرت در کسب معرفت یقین‌بخش و استخراج وجوه اشتراک و افتراق خداشناسی فطری در فلسفة اسلامی و فلسفة غرب با هدف دستیابی به معیار و مبنایی مستحکم در اثبات معناداری گزاره‌های الهیاتی و تکامل مباحث خداشناسی است. روش: در این پژوهش عقلی، به نگرش این دو اندیشمند به شناخت صفات خدا مبتنی بر ادراک فطری با روش توصیفی، تحلیلی پرداخته شد. یافته‌ها: مهم‌ترین وجوه اشتراک صدرا و دکارت در این زمینه، ابتنای شناخت اوصاف الهی بر معرفت فطری و بهره‌مندی از عقل و شهود در شناخت صفات خدا؛ و از جمله وجوه افتراق این دو اندیشمند، تفاوت در تعیین مصادیق اوصاف الهی و اقسام و گسترۀ صفات خدا می‌باشد. نتیجه‌گیری: وجود اختلاف در مبانی فلسفی و معرفت‌شناختی نظیر اصالت وجود، اعتقاد به علم حضوری و به کار‌گیری ابزار وحی و شهود عرفانی در کنار عقل در فلسفۀ صدرا و نیز اصالت مفهوم، عدم شناخت علم حضوری و به کارگیری صرف عقل یا شهود عقلانی از جانب دکارت، در کنار رویکرد عرفانی صدرالمتألهین نسبت به صفات خدا در مقابل نگاه فلسفی و مقیاس صرفاً ریاضی دکارت در حوزۀ مباحث خداشناسی، این دو دیدگاه را متمایز گردانده است؛ اما اتفاق در برخی مبانی، موجب آرای مشترک و مشابهی در امکان شناخت فطری خدا و صفات او شده است.

هدف: از آنجا که جدال کلامی و اقناع مخاطب به ‌شیوۀ صحیح و مؤثر، یکی از موضوعات مهم تعاملات اجتماعی از گذشته‌های دور تا عصر ارتباطات کنونی بود؛ پژوهش حاضر در راستای کاربردی کردن مفهوم «مجادلۀ احسن» بر ‌اساس آموزه‌های قرآن کریم و با الگوگیری از سیرۀ عملی امام علی(ع) صورت پذیرفت. روش: گردآوری اطلاعات در ‌این پژوهش به روش کتابخانه‌ای و با رویکرد توصیفی- تحلیلی بود. یافته‌ها: بر ‌خلاف معنای لغوی جدال که اغلب به «ستیزه‌جویی کلامی» تعبیر می‌شد، قرآن کریم به معنای مثبت جدال نیز توجه کرده و از آن به «جدال احسن» تعبیر می‌کند و شاخصه‌هایی را نیز برای دستیابی به ‌آن معرفی کرده بود. نتیجه‌گیری: با استناد به ‌آیات قرآن کریم، پنج مورد از ضروری‌ترین ویژگی‌های جدال احسن، شامل بیان تمثیل، همدلی با مخاطب، استفاده از برهان، حفظ ادب و پرهیز از استهزا و رعایت انصاف و پرهیز از تعصب‌ورزی انتخاب شد. سپس با بررسی سیرۀ امام علی(ع) در نهج‌البلاغه، به طور جداگانه برای هر کدام از آنها مصادیق عملی تبیین شد.