جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از پژوهش پیش‌رو، بررسی نظری ساخت‌‌یابی در آرمانشهر مهدوی؟عج؟ و مقایسه آن با دیدگاه ساخت‌یابی آنتونی گیدنز است. این‌‌که آیا فرایند تحقق فراگیر فرهنگ مهدوی را می‌‌توان نوعی ساخت‌‌یابی فرهنگی اجتماعی دانست؟ مؤلفه‌های اشتراک و افتراق آن با نظریه ساخت‌‌یابی گیدنز چیست؟ با روش توصیفی- تحلیلی و به کمک آیات و روایات، این نتایج ملاحظه می‌شوند: یک. اجرای فراگیر فرهنگ مهدوی، الگوی منحصر به فرد در ساختار سازی اجتماعی است؛ دو. گرچه بین نظریه ساختاریابی مهدوی و ساخت‌‌یابی از منظر گیدنز در مواردی، مانند تاکید بر اختیار انسان در تعیین ساختار اجتماعی، اشتراکاتی وجود دارند؛ تفاوت‌‌های متعددی بین این دو نظریه یافت می‌شوند؛ سه. طبق گفتمان مهدویت، ساختار فرهنگی اجتماعی می‌‌تواند، جامع سعادت مادی و معنوی باشد که صرفاً از طرف خدا و توسط انسان کامل و صالح تبیین و اجرا می‌گردد و این وجه تفوق آن بر سایر نظریات است.

اعتقاد به ظهور منجی و مصلح جهانی، نزد اقوام و ملل مختلف با دین‌ و فرهنگ‌های متفاوت، به اَشکال گوناگون مطرح شده است. اغلب ادیان، به‌ویژه ادیان ابراهیمی (یهودیت، مسیحیت و اسلام) آینده روشن و امید بخشی برای بشر متصور شده‌ و منجی‌ای را وعده داده‌اند که زمینه ساز نجات بشر از ظلم و ستم، جمع شدن بساط مستبدان و مستکبران، گسترش عدل و داد در آخرالزمان و ایجاد مدینه فاضله آرمانی خواهد بود. سرآمد این برنامه‌ها را دین اسلام با تکیه بر عقل و نقل (آیات و روایات) بیان کرده که در آن‌ها، به طور دقیق و روشن از آینده مطلوب یا مدینه فاضله مهدوی سخن گفته و آینده‌ای با رویکرد نجات مطلوب در آخرالزمان را با جزئیات‌ آن، تمام و کمال پیش روی منتظران ترسیم کرده است. بنابراین، برای آشنایی بیش‌‌تر با این مبحث لازم است تبیینی دقیق و درست در مورد ابعاد شناختی و معرفتی منجی انجام داد و سپس با تتبع در آموزه‌های ادیان و مکاتب به شیوه‌ توصیفی–تحلیلی، به بررسی و سنجش معیارهای منجی باوری در ادیان ابراهیمی پرداخت و مهم‌‌ترین راهبردهای آخرالزمانی ادیان را برشمرد. در این مقاله تلاش شده است با تحقیق در آموزه‌های ادیان ابراهیمی، راهبرد گفتمان نجات و چیستی آن حول نجات بخشی و منجی باوری بررسی شود.

رصد شبهات مهدویت به منظور شبهه‌زدایی از این مسئله، امری ضروری است. در دهه­های اخیر تلاش رسانه‌های معاند برای معرفی چهره‌ای خشن از امام مهدی؟عج؟ افزایش داشته است. مقاله حاضر به نقد شبهه کشتار افراطی از سوی امام مهدی پرداخته است. این شبهه را احمد کاتب در برنامه «شاه‌کلید» مطرح کرده است. در دیدگاه افراطی او، امام مهدی کشتاری وسیع و هولناک به راه می‌اندازد و رفتارش به رفتار پیامبر شباهتی ندارد. هدف تحقیق، ارائه نگرشی نقادانه به شبهه مذکور و ارائه پاسخ تحلیلی آن است. برای اجرای تحقیق، از روش کیفی تحلیل مضمون در اسناد نیمه ساخت یافته (برنامه زنده در حال پخش) و آثار منتشر شده، استفاده شده است. تکنیک مقاله، تحلیل روایات مربوط به برخورد قاطع امام مهدی، بر پایه منطق فهم احادیث مهدویت است. یافته‌های تحقیق گویای آن است که رویکرد کاتب به روایات کشتار وسیع افراطی، برای خدشه‌دار کردن چهره مهدویت است. دسته‌بندی روایات، خوانشی منطقی از سیره امام مهدی پیش روی ما می‌نهد و مجموع آن­ها به تقویت باور صحیح به مهدویت و پرهیز از نگرش افراطی به کشتار وسیع امام مهدی ناظر است. برخورد مقتدرانه آن حضرت با ظالمان معدود و آخرین مرحله اقدام و در واقع این کار امام مهدی برای جامعه مصداق رحمت خداوند است.

در اندیشه پیروان «آیین یارسان (اهل حق)»، باور به مهدویت نمایان و این موضوع از متون مقدس یارسان قابل برداشت است؛ به‌طوری که این رویکرد یکی از دلایل انتساب آن‌ها به شیعه امامیه شده است. آنان منجی موعود را یاری دهنده یارسانیان، برقرار کننده عدل و داد، از بین برنده ظلم و ستم و فرستاده از طرف خدا عنوان می‌کنند و خود را از منتظران واقعی او می‌دانند؛ اما این باور مانند بسیاری از عقاید آنان تحت‌الشعاع اعتقاد به «دونادون» (حلول ذات خدا در روح) قرار گرفته است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی ضمن بررسی دفاتر کلامی این فرقه و ذکر شواهدی در این موضوع، به تبیین مسئله منجی در آموزه‌های آیین یارسان پرداخته و در مورد معانی مختلف صاحب الزمان در منابع یارسان مباحثی را مطرح کرده است. سپس برخی از مشهورترین نشانه‌های ظهور در میان یارسانیان را ذکر و در نهایت به مهم‌ترین اوصاف منجی موعود از منظر متون مقدس و منابع مطالعاتی یارسان اشاره کرده است.

انتظار ظهور امام عصر؟عج؟ از برترین اعمال امت اسلامی است که معارف گوناگونی در مورد آن مطرح است. از جمله مواردی که در حوزه انتظار از اهمیت فراوانی برخوردار است، «نیروسازی برای ظهور» است که این امر در روایات نیز مورد توجه واقع شده است؛ زیرا از عوامل مؤثر بر تسریع ظهور و پشتیبانی رهبری جامعه مهدوی در تشکیل حکومت عدل جهانی نیروی انسانی آگاه، خودساخته و کارآمد است که برپایه بعضی روایات، شرط تحقق ظهور نیز به شمار آمده است. تحقیق حاضر این مؤلفه از انتظار را با تأکید بر اندیشه‌ آیت الله عبدالله جوادی آملی با روش توصیفی-تحلیلی بررسی کرده است. آمادگی برای ظهور، تخلق به فضایل نفسانی، عدالت‌گستری، باسواد شدن و شکوفاسازی اندیشه‌ها؛ از جمله نتایجی هستند که در اندیشه‌ آیت الله جوادی آملی در تبیین مفهوم انتظار با تأکید بر مسئله نیروسازی برای ظهور در تحقیق حاضر ملاحظه می‌گردند.

«اَجَل مسمّا» اصطلاحی است قرآنی و در مراد از آن، میان مفسران اختلاف دیدگاه وجود دارد. مرگ و سرآمدِ حیاتِ دنیوی انسان، آخرت، اجل آیندگان و فاصله بین مرگ و قیامت؛ از جمله وجوهی هستند که مفسران در معنای آن بیان کرده‌اند. علت این اختلاف و تعدد معنا، تفاوت در سیاق آیاتی است که این واژه در آن‌ها به کار رفته است. احادیث اهل بیت؟عهم؟ نیز در تبیین معنای آن، مختلف هستند و در بعضی موارد متناقض‌ می‌نمایند. این نکات، بازنگری در مفهوم این اصطلاح را ایجاب می‌کند. پژوهش پیش‌‌رو با روش توصیفی _ تحلیلی، ضمن بررسی ویژگی‌های «اَجَل مسمّا» در قرآن کریم و بررسی ویژگی‌های انحصاری عصر ظهور، سعی دارد با بهره‌گیری از روش تفسیر قرآن با قرآن و روایات تفسیری، منطبق بودن «اَجَل مسمّا» و «عصر ظهور» را تحلیل کند. یافته‌های پژوهش حاکی است ویژگی‌های بیان شده برای «اَجَل مسمّا» در قرآن کریم با ویژگی‌های انحصاری «عصر ظهور» مطابقت دارند.