جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اهل سنّت غالباً جایگاهی بسیار والا همچون جایگاه عصمت برای صحابه ی پیامبرصل الله علیه و آله قائل‌اند. در نگاه ایشان صحابی پیامبر، به دلیل درک ظاهری پیامبر اکرم صل الله علیه و آله از هرگونه خطا و اشتباهی، مصون بوده‌اند و برای این ادّعای خود، آیاتی از قرآن کریم ذکر می‌کنند؛ از جمله این‎ که طبق آیه‎ ی 100سوره‎ی توبه، تمام صحابه را ازجمله‎ ی سابقون می ‌دانند که هم خدا از آنها راضی است و هم آنان از خدا راضی هستند، لذا همگی عادل ‎اند و در مورد آنها جرح و تبدیل راه ندارد. در قرآن کریم، واژه‎ی «صحابی» با این معنای کنونی بیان نشده و اگر مدح و ثنایی به مسلمین نسبت داده شده، مطلق نیست بلکه مشروط به برخی شرایط، ازجمله ایمان و عمل صالح افراد است، نه به‎ صرف صحابی بودن آن‎ها. با توجّه به بررسی آیه‎ ی 100 سوره‎ی توبه، عدالت همه‎ ی صحابه اثبات نمی‌شود.

یکی از افعال مورد تأکید دین اسلام، دعا کردن است. دعا به معنای صحبت با خداوند متعال است که گاهی مقارن با حاجت خواستن نیز می‌گردد. یکی از چالش ‌ها در باب دعا، کیفیت استجابت است؛ زیرا استجابت دعا، توسط خداوند متعال صورت می ‌پذیرد، درحالی‎ که ذات خداوند متعال، تغییرناپذیر و استجابت دعا نیازمند تغییر در اجابت‌کننده است. در این پژوهش، ابتدا به حقیقت دعا و برخی از آداب و شروط اساسی دعا پرداخته شده و سپس ارکان استجابت دعا که شامل خداوند متعال، وسائط فیض و نفوس انسانی است، مورد تحلیل قرار گرفته است. از جمله نتایج بدست آمده، این است که استجابت دعا حقیقتاً متعلق به خداوند متعال است و وسائط فیض، همچون اوّلیاء، ملائکه و نفوس انسانی، در طول اراده‎ی الهی قرار می‌گیرند، نه در مقابل آن، لذا از طریق استجابت، نه تنها نقصی به خداوند متعال نسبت داده نمی‌شود بلکه کمال لایتناهی خداوند متعال، اقتضای چنین تأثیراتی را در عالم دارد.

ترجمه‎ ی قرآن آیت ­اللّه صادقی تهرانی، ازجمله ترجمه ­های دوران معاصر است که با نگاهی متفاوت به قرآن نگاشته شده است. ریشه این نگاه متفاوت را باید در تفسیر ایشان با عنوان «الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن» جستجو کرد. مطالب دقیق این ترجمه اگرچه بسیار است؛ اما مطمئـنّاً هیچ ترجمه­ ای مخصوصاً ترجمه‎ قرآن، بدون ایراد و اشکال نخواهد بود و ترجمه‎ حاضر نیز از این قاعده مستثنا نیست. نوشتار حاضر، کوششی است در جهت تبیین برخی از نکاتی که در ترجمه‎ ایشان رعایت نشده و لذا نقدهایی را به همراه دارد. موارد منتخب به عنوان مثال­هایی است که می­تواند ما را به شناخت بهتر از این ترجمه رهنمون شود. تا حد امکان تلاش شده است، نقدها، مبتنی بر قواعد ادبیات عرب و دیدگاه ­های مفسّران باشد و از گمانه­ زنی و مطالب بی­پایه خودداری گردد تا نسبت اشتباه به این ترجمه داده نشود. اشتباه در سطح واژگان، برخی حروف، افعال، افزوده­ ها، قرائن کلام، کنایه­ ها، ترجمه ‎ تحت­ اللفظی و دوگانگی در ترجمه، ازجمله مواردی است که بدان اشاره می ­شود.

پرداختن به تربیت فطری و مؤلّفه ‌های آن، به جهت جایگاه ارزشمند آن در تمام ادیان ابراهیمی، ضروری به نظر می‌رسد؛ از همین رو در مقاله‎ حاضر، بعد از معرّفی فطرت و بیان تمایز آن با مفاهیم مشابهی چون طبیعت، غریزه و نفس؛ به تبیین نقش مهمّ توحید و ایمان، در باروری فطرت پرداخته شده و در راستای کاربردی نمودن مبانی نظری بیان‎شده، مؤلّفه‌ های مهمّ تربیت دینی ـ فطری، بر مبنای روایات ائمّه علیهم السلام، بیان شده است. مؤلّفه‌ های دین‎ داری، همان‌ مطالباتی است که فطرت و سرشت خاصّ انسانی، از آدمی دارد. مهم‎ترین موانع شکوفایی فطرت نیز غفلت و دنیاگرایی است که نه تنها آفت زندگی دین ‎مداران ادیان الهی محسوب می‎ شود بلکه تمام جوامع بشری را نیز تهدید می‌ نماید.

امام سجّاد علیه السلام به عنوان وارث علم پیامبر صل الله علیه و آله روایات تفسیری گران‎ بهایی را علی‎ رغم زندگی در شرایط حساس ـ از خود به یادگار گذاشته‌‌ اند که جمع قابل توجّهی از آن‎ها در منابع اهل سنّت نیز انعکاس یافته و همین امر، ضرورت و اهمیت پرداختن به موضوع مورد نظر را دوچندان می‌نماید. مقاله‎ حاضر، به روش توصیفی ـ تحلیلی، با تتبّع در مصادر اهل سنّت و استخراج احادیث تفسیری امام زین العابدین علیه السلام، نشان می‌دهد که مهم‎ترین گونه ‌های روایات تفسیری امام عبارتنداز: جایگاه ثقلین در کلام امام، تجلّی آیات در سیره‎ امام، آموزه‌ های کلامی و تبیین معارف اعتقادی، روایات فقهی، احادیث اخلاقی، تربیتی و هدایتی. نکته‎ی قابل تذکّر این است که تحقیق پیش رو، در مقام برشمردن تعداد روایات تفسیری امام سجّاد علیه السلام در منابع اهل سنّت نبوده، بلکه در پی رمزگشایی از گونه ‌ها و روش ‌های تفسیری امام علیه السلام در آن‌هاست. از دیگر مسائل مطرح‎ شده در این نوشتار، بیان روش‌ های تفسیری امام زین‎ العابدین علیه السلام است؛ از جمله‌‌: تفسیر قرآن به قرآن، تفسیر قرآن به سنّت، تفسیر واژه‎ای، بیان اسباب نزول، مکّی و مدنی، تبیین مجملات، تقیید مطلقات، تخصیص عمومات، استفاده از جری و تطبیق در تفسیر و سایر مبانی علوم قرآنی. همچنین برخی از روایات این امام همام، در شرایط تقیّه صادر شده‌‌اند که در این نوشتار، به آن‎ها پرداخته است.

آیه‎24 سوره‎ مبارکه‎ نساء، که از آن به آیه «مُتعه» یاد می‌ شود، به بیان مسأله‎ نکاح موقّت می‌ پردازد. نگرش متفاوت اعتقادی و فقهی شیعه و اهل سنّت، موجب اختلاف در تفسیر این آیه شده است. مشهور علما و فقهای امامیه، مشروعیّت متعه را پذیرفته و حکم به جواز و إباحه آن داده‌‌اند درحالی‎که این مشروعیّت، در نگاه اهل سنّت مورد اختلاف است. چگونگی برداشت و فهم حکم فقهی از یک آیه، نقش بسیار مهمی در پذیرش و یا عدم پذیرش آن حکم دارد. آیه مورد نظر، یکی از آیات فقهی است که مورد توجّه مفسّران از جمله مرحوم علّامه طباطبایی بوده که احکامی پیرامون متعه را از آن، استنباط نموده‌‌اند. نوشتار حاضر، ضمن بررسی تفسیر آیه‎ متعه براساس مبانی تفسیری علّامه، چگونگی بهره‎ برداری ایشان از مباحثی همچون «واژه‎شناسی، شأن نزول، روایت، اصول فقه، قرائت و نسخ» را در زمینه اثبات جواز و اباحه‎ متعه، مورد تحلیل قرار می‎دهد.