جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئلة اصالت وجود یا ماهیت یکی از مسائل مهم فلسفی است که اعتقاد به هریک می‌تواند در تبیین مسائل حوزه‌های مختلف فلسفی تأثیرگذار باشد. این مقاله درصدد است تأثیر نظریة اصالت وجود در حوزة اخلاق، ماهیت فضایل و رذایل اخلاقی، احکام، بایدها و نبایدهای اخلاقی را بررسی کند. به اعتقاد نویسندگان، نظریه‌های اخلاقی رایج، اعم از وظیفه‌گرایی، نتیجه‌گرایی و فضیلت‌گرایی، مبتنی بر نظریة اصالت ماهیت (انسان) هستند. ملاصدرا و دیگر فیلسوفان مسلمان گرچه نظریة اصالت وجود را در فلسفة اولی و هستی‌شناسی طرح کردند و لوازم و نتایج نظریة اصالت وجود در هستی‌شناسی مطرح کردند، ولی هیچ‌یک تأثیر و لوازم این نظریه در حوزة اخلاق را طرح نکردند و متفطن آن نشدند

یکی از پرسش‌‌های مهم دربارۀ اخلاق این است که چرا آدمیان، به صِرفِ ارادۀ اخلاقی‌‌زیستن، نمی‌‌توانند اخلاقی زندگی کنند؟ به عبارت دیگر، چرا اخلاقی‌زیستن دشوار است؟ اینجاست که بحث از موانع اخلاقی‌‌زیستن مطرح می‌‌شود. هرانسانی که خواستار اخلاقی‌زیستن باشد، با موانعی روبرو خواهد شد که او را از پیمودن راه اخلاقی-زیستن بازمی‌دارند. موانعِ اخلاقی‌زیستن به دو قسمِ جامعه‌شناختی و روان‌شناختی تقسیم‌پذیرند. موانع جامعه-شناختی اموری بیرونی‌اند که بر تصمیمات اخلاقی انسان تأثیر می‌گذارند و مانع انسان برای اخلاقی‌زیستن می-شوند، از قبیل افکار عمومی، ارزش‌داوریهای دیگران، خوشایند و ناخوشایند و پسند و ناپسند دیگران. موانعِ روان‌شناختی، خود، بر دو قسمند: موانعِ معرفتی و موانعِ غیرِمعرفتی. موانعِ روانشناختی معرفتی موانعی‌اند که در روانِ انسان مانعِ اخلاقی‌‌زیستن می‌شوند و، البتّه، به معرفت مربوطند. با توجّه به سخنانِ امام علی(ع)، عجب، جزم‌‌وجمود، تعصّب و آرزواندیشی جزو موانع روانشناختی معرفتی‌اند. ما کوشیده‌ایم تا این مدّعا را با روشی توصیفی- تحلیلی اثبات کنیم و نشان دهیم که، بر اساس سخنان امام علی(ع)، این موانع روانشناختی معرفتی چگونه مانع اخلاقی‌زیستن می‌شوند.

در این مقاله من تمام تفسیری که در رابطه با معنای «خوب بودن یک چیز به یک لحاظ (اعتبار)؛ نه خوب بودن به لحاظ کلی» به آنها رسیده ام را ملاحظه و بررسی کرده ام. نتیجه ای که به آن رسیده ام این است که هیچ یک از این تفاسیر موفق نیستند؛ بنابراین مفهوم خوب بودن چیزی به یک لحاظ همچنان به صورت یک معما باقی می ماند.