جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف: هدف از انجام نوشتار پیش رو، ارزیابی عوامل تأثیرگذار ماهیت وحی و قلمرو آن، اخلاق و معنویت، تعامل و گفتگو، ساختار، رسانه و خدمات اجتماعی در حوزۀ تبلیغ اسلام و مسیحیت بود. روش: مقالۀ حاضر با روش توصیفی- تحلیلی انجام شد. یافته ها: مسیحیت با وجود ضعف در حوزۀ‌ وحی و قلمرو آن و همچنین ضعف در پیشینۀ تعامل و گفتگو با سایر ادیان، در حوزۀ تبشیری و تنصیری خویش موفق بوده است. نتیجه گیری: تأثیر یافتۀ پژوهش را می‌توان در حوزۀ ساختاری، روشی و خدمات حرفه‌ای تبلیغ مشاهده کرد. در مقابل، اسلام با وجود دارا بودن پشتوانۀ الهی در حوزۀ وحی و قلمرو آن و همچنین پیشینۀ ریشه‌دارِ تعامل و گفتگو با سایر ادیان، در حوزۀ تبلیغ با آسیبهایی مواجه است که در بیشتر موارد به حوزۀ ساختار، رسانه و خدمات حرفه‌ای تبلیغ بازمی‌گردد.

هدف: نوشتار حاضر با هدف پاسخ به این پرسش که آیا در فرایند تولید علوم انسانی اسلامی، شاهد تغییر ماهیت و بنیادهای این علوم خواهیم بود، یا صرفاً با حفظ ماهیت، تغییراتی در هویت آنها پدید می‌آید؟ و در نهایت، ترجیح دیدگاه تأسیس بر دیدگاه تهذیب، انجام شد. روش: در گردآوری اطلاعات، از روش کتابخانه‌ای و در استنتاج دیدگاه، از روش توصیفی تحلیلی و در کارکردها و برایندها، از روش اجتهادی بهره برده است.یافته‌ها: ضمن نقد دیدگاه یگانه‌انگار، دیدگاه دوگانه‌انگار بر اساس دلایلی مورد پذیرش قرار گرفت. نتیجه‌گیری: اولاً: عناصر ماهیت‌ساز این علوم از عواملی مانند گزاره‌های کلامی اثر می‌پذیرند و برایند آن، اسلامیت این علوم است؛ لذا اسلامیت به ماهیت علوم انسانی مرتبط است. ثانیاً: پذیرش نظریۀ تناسق در ملاک تمایز علوم و اقتضائات ارتباط سه‌سطحی مؤلفه‌های علم، می‌تواند توجیه مناسبی را برای پذیرش این مدعا ارائه کند. از سویی در بحث علم دینی، معنای دیسیپلین علم، محوریت دارد و از سویی دیگر، تأثیر گزاره‌های کلام شیعی بر مؤلفه‌های علوم انسانی از حیث قلمرو، حداکثری و از حیث میزان، بنیادین است؛ به گونه‌ای که چاره‌ای جز پیشنهاد عناصر ماهیت‌ساز جدید در علوم انسانی اسلامی وجود ندارد.

هدف: هدف پژوهش حاضر، بررسی مدرّج بودن ادراک از منظر صدرالمتألهین و استنتاج مدلولهای تربیتی آن بوده است. روش: در بخش اول پژوهش که به توصیف و تبیین بحث مدرّج بودن ادراک در حکمت متعالیه از حیث وجودشناختی آن و تدوین نظام‌مند گزاره‌های مبنایی ذیل آن اختصاص دارد، از روش توصیفِ تحلیلی استفاده شد. در بخش دوم پژوهش که هدف، استنباط مدلولهای تربیتی از گزاره‌های مبنایی مذکور بود، روش قیاس عملی به کار گرفته شد. یافته‌ها: در بخش اول، 12 گزارۀ مبنایی از مباحث صدرالمتألهین در بحث مدرّج بودن ادراک، استخراج شده است. پس از آن، مدلولهای تربیتیِ گزاره‌های مبنایی با رعایت ملاحظات روش‌شناختی، استنتاج شده و 18 اصل، دو هدف و دو روش تربیتی ارائه شده است. نتیجه‌گیری: بر اساس سیر و صیرورتی که در بطن مباحث هستی‌شناسی معرفت صدرا وجود دارد، نسبت و روابط منطقی مدلولهای استنباط شده، تبیین و این مدلولها در قالب الگویی مفهومی سامان داده شده است.

یکی از مهم‌ترین اهداف انقلاب اسلامی، اسلامی‌سازی همۀ بخشهای نظام و تحقق اسلامیت در همۀ زمینه‌های اجتماعی است. در این راستا، اسلامی‌سازی علوم انسانیِ مبتنی بر ماتریالیست، همواره مورد تأکید رهبر معظم انقلاب بوده است. هدف: هدف از انجام این پژوهش، جایگزینی مبانی اسلامی به جای مبانی سکولار در نظریۀ اصل آزادی قراردادی و معرفی یک نظریۀ اسلامی معادل با آن بود. روش: این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و انتقادی و با رویکرد مبنامحور انجام شده است. یافته‌ها: با جایگزینی مبانی اسلامی به جای مبانی غربی در نظریۀ اصل آزادی قراردادی، این نظریه به یک نظریۀ اسلامی تبدیل شد که با نمونۀ غربی آن تفاوتهایی دارد. نتیجه‌گیری: نظریۀ «آزادی قراردادی» با مبانی اسلامی، آزادی را تا جایی جایز می‌داند که مخالف وحی و شرع مقدس نباشد. بنابر این، حدود آزادی انسان در ایجاد تعهد و قراردادها، توسط وحی و شرع مشخص می‌شود.

هدف: هدف از نگارش این مقاله، تلاش برای شناخت قرآنی- روایی اهداف، ابعاد و روشهای یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین تهدیدهای وجودی- ماهیتی علیه نظام و حاکمیت دینی؛ یعنی «نفوذ راهبردی» بود. روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی است که به روش کتابخانه‌ای و مبتنی بر روش تفسیر اجتهادی با گرایش تفسیر موضوعی تدوین شده است. آیات قرآن و روایات بر پایۀ مؤلفه‌های مرتبط و اثرگذار در «نفوذ راهبردی» معادل‌یابی تطبیقی، تحلیل محتوا، مفهوم‌سازی و مقوله‌بندی شده‌اند. یافته‌ها: «نفوذ راهبردی» که با محوریت جنگِ شناختی- ادراکی صورت می‌پذیرد، همۀ ابعاد بینشی- معرفتی، نگرشی- انگیزشی و کنشی- منشی نظام دینی را در سطوح ساختاری، نهاد رهبری، حاکمان، نخبگان و تودۀ مردم هدف قرار می‌دهد. این نوشتار به نفوذ راهبردی در حوزۀ «نگرشی- انگیزشی» پرداخته است. نتیجه‌گیری: معتبرسازی اصل و رأی نظام سلطه در قالب تغییر زاویۀ دید نسبت به نظام باطل، پذیرش مرجعیت حاکم به طاغوت و عبور از جهاد کبیر، نخستین گام آن است. ناپپدانمایی دشمنیِ دشمن از طریق بازتعریف معیارهای دشمن‌شناسی، به هم ریختن مرزبندی‌ها با دشمنان، امتزاج حق و باطل، تزیین دشمن و تبدیل تبرّی از دشمن به تولّی و موالات، خودی‌پنداری دشمن، مرجعیت‌سازی و اعتباریابی مُحَرَّف و تغییر مرجعیت فکری- رفتاری، تغییر گروه مرجع تودۀ مردم و تلاش برای تغییر مرجعیت فرهنگی، ابعاد دیگر چنین نفوذی است. در حوزۀ حکمرانی نیز تغییر معیارها و سنجه‌ها با تبدیل معیارگرایی به شخصیت‌گرایی، تغییر تلقی از حکمرانی در مسئولان، تغییر ترجیحات و شکل‌دهی خط تردید، گامهای پسین آن را تشکیل داده است.

هدف:هدف از انجام این پژوهش، بررسی تأثیر هوش معنوی در منایع دینی، به عنوان یکی از توانمندی‌های اساسی انسان بر شادکامی بود تا نظامهای تربیتی با پرورش آن بتوانند انسان شادکام تربیت کنند. روش: در این پژوهش از روش تحلیل اسنادی محتوای متون دینی از جمله قرآن کریم و روایات معصومین(ع) بهره گرفته شد. یافته‌ها: نتایج تحلیل اسنادی پژوهش، بیانگر تأثیر توانمندی‌های مختلف معنوی بر شادکامی بود که از جملۀ این توانمندی‌ها، درک معنای حقیت هستی، ایمان، اعتماد، امید به فضل، توکل و رضایت به خداوند متعال، درک قضا و قدر الهی و خرسندن بودن به آن، درک حقیقت وجود معصومین(ع) و توسل و پیروی از آنان، درک حقیقت دنیا و آخرت و پدیدۀ مرگ، درک معنای خود و دریافت معنای بلا و ... حائز اهمیت بود. هر چه معناهای جهان حقیقی بهتر درک شود، شادکامی انسان نیز بیشتر خواهد شد. نتیجه‌گیری: تربیت هوش معنوی انسان می‌تواند در تربیت انسان شادکام مؤثر واقع شود. لذا نظامهای تربیتی، از جمله: خانواده، مدارس و دانشگاهها برای تربیت انسان شادکام باید توانمندی و هوش معنوی را در متربیان خود پرورش دهند تا انسان شادکام برای زندگی در دنیا و آخرت تربیت کنند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف آشکارسازی جایگاه و نقش تفکر انتقادی در شکوفایی خودآگاهی فطری انجام شد. روش: با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، ابتدا تعریف و مفهومی مشترک، برگرفته از دیدگاههای گوناگون فلسفی، تربیتی و روان‌شناسی استخراج شد. یافته‌ها: در راستای آشکارسازی جایگاه این معنای مشترک در کلام امام علی(ع)، مصادیقی چون خودانتقادی، نداشتن پیش‌داوری ذهنی، دوراندیشی و تجربه‌اندوزی، به عنوان مهم‌ترین اوصاف برای تفکر انتقادی شناسایی شدند که نیازمند مهارتهایی چون: حقیقت‌یابی، راه حل‌یابی و توانایی هجرت از گذشته بود. نتیجه‌گیری: در نتایج پژوهش آشکار شد که مهارتهای سه‌گانه در تفکر انتقادی، نقش بسزایی در خودآگاهی فطری دارند و جزء جدایی‌ماپذیر آن محسوب می‌شوند؛ چراکه مفهوم خودآگاهی فطری، از مفهوم توانایی درک مطابق با واقع که در تفکر انتقادی مطرح شد، جدا نبود؛ بلکه اعم ازآن بود؛ به دلیل اینکه مبنا قرار گرفتن آگاهی‌های باطنی در تفکر انتقادی به شیوۀ امام علی(ع) عاملی اساسی برای شکوفایی خودآگاهی فطری محسوب می‌شود و در نهایت، دسترسی انسان را به حقیقت محض در توجه به ماورای واقعیات ممکن ساخته است.

هدف: هدف اصلی این نوشتار، بررسی ازخودبیگانگی فطری در انسان‌شناسی فلسفی یاسپرس از منظر علامه طباطبایی بود. یاسپرس از روش پدیدارشناسانه به جای تحلیل فلسفی بهره برد و با ذاتی انسان قرار دادن آزادی مطلق، اولیات ذاتی و فطرت الهی را مورد تردید قرار داد و آن را ناقض وجودِ اگزیستانسی بشر معرفی کرد؛ در حالی که علامه به روش تحلیلی اولیات فطری، اصل علیت را اساس خودآگاهی و راه عبور ازخودبیگانگی دانسته، آزادی را ابزاری برای اهداف فطری معرفی کرد. اگر علامه ازخودبیگانگی فطری را غفلت و نسیان اولیات فطری دانسته، یاسپرس با مبانی «فلسفۀ وجود» خود، التزام به قیود پیشینی، مانند فطریات را ازخودبیگانگی دانسته است.یافته ها و نتیجه گیری:پژوهش حاضر با ارزیابی مبانی معرفتی دو اندیشمند، ذاتی بودن فطریات را ثابت کرده و بی‌توجهی به آگاهی‌های فطری را عامل ازخودبیگانگی دانست.

ایمان از مقولۀ معرفت است و می‌توان آن را اوج تجربۀ مؤمنانه محسوب کرد. از سویی، تجربۀ زیباشناختی، نیرومندترین تجربۀ زیستی است که زندگی آدمی را معنادار و پویا می‌سازد. یکی از سؤالات مطرح در این باب، این است که تجربیات زیبایی‌شناختی چه رابطه‌ای با تجربیات مؤمنانه دارند. هدف: مقالۀ حاضر، به این پرسش در قلمرو عرفان علامه طباطبایی با روش نظری(توصیفی- تحلیلی) پاسخ داده است. روش: روش تحقیق در این مقاله، اسنادی و با توجه به فرضیۀ اتخاذ شده، در زمرۀ تحقیقات توصیفی(غیر آزمایشی) است. تکنیک کار به روش نظری(توصیفی-تحلیلی) و گردآوری اطلاعات به شیوۀ کتابخانه‌ای صورت گرفته است. یافته‌ها: این مقاله با واکاوی روابط سه‌گانۀ زیبایی، ایمان و عرفان شروع می‌شود و نسبت آنها را در نحوۀ تفکر و اندیشیدن انسان و وسعت دنیای او می‌یابد. نتیجه‌گیری: تجربۀ زیبایی، پرتویی از تجلی حقیقت است در ساحت خیال؛ اما امر زیبا، در افقی بالاتر از تجربۀ زیبایی، تنها با دل‌آگاهی یافت می‌شود که از مقولۀ ایمان و معرفت است. ایمان در نظر علامه، برآمده از محبت به خداست و تجربه‌های زیباشناختی هم با جذبه‌ای هم‌سنخ با محبت همراه‌اند. پس برای رابطۀ ایمان و امر زیبا، باید به واکاوی معنای محبت پرداخت. اما امر زیبا محدود به محسوسات نیست، بلکه حقیقت زیبایی امری معقول است؛ وانگهی، همان زیبایی محسوس هم از باطنی برخورداراست که باید آن را کشف کرد.

هدف: هدف از انجام این پژوهش، نقد مبانی نظری «نظریۀ جامعۀ باز» یا همان «لیبرال دموکراسی منفی» کارل پوپر بود. روش: پژوهش حاضر به روش نقد معرفت‌شناختی و ابطال روش ابطال‌گرایی در فلسفۀ علم پوپر صورت گرفت. یافته‌ها: هرچند پوپر در نظریه‌اش خواهان تحقق جامعه‌ای مبتنی بر قبول اصالت فرد، محوریت قانون و تساوی در برابر آن، دموکراسی و آزادی بود، اما شرط تحقق همۀ این اصول را صرفاً بروز و نمود حذفی اراده‌های انسانی می‌دانست. نظریۀ وی بر فرض «جهانهای سه‌گانه» در هستی‌شناسی، «ابطال‌گرایی» در فلسفۀ علم و «استحالۀ کسب یقین» در معرفت‌شناسی استوار شده و در مقابل این نظریه، نظریۀ مردم‌سالاری دینی قرار دارد که در قرائت اسلام ناب بر پایۀ قبول مبدء و معاد و منزلتِ خلیفه‌اللهی انسان، مبتنی بر «رئالیسمِ» هستی‌شناختی، «اثبات‌گراییِ تجربی و عقلانی و وحیانی» در فلسفۀ علم و «امکان و بلکه ضرورت کسب یقین» در معرفت‌شناسی استوار شده است. نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از مقالۀ حاضر می‌تواند تناقض موجود در ادعای «اصلاحات گام‌به‌گام منفی»، طرح شده از سوی اصلاح‌طلبان پوپری در دنیای اسلام و ایران اسلامی را عیان سازد و رهیافتی به یکی از بنیادی‌ترین و تاریخی‌ترین مسائل حوزۀ فلسفۀ سیاست؛ یعنی «مبانی مشروعیت در تحقق و بقای حکومت» باشد.