جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

علامه امینی (م1390ق) در جلد نخست کتاب «الغدیر فی الکتاب والسنه و الادب»، بخشی را تحت عنوان «المناشده و الاحتجاج بحدیث الغدیر الشریف» آورده که در آن به بررسی گواهی گرفتن­ها و استدلال­های افراد مختلف به حدیث غدیر، در جهت اثبات وقوع حادثه غدیر و نیز دلالت آن بر خلافت بلافصل حضرت علی7 پس از پیامبر6 پرداخته است. علامه امینی در این قسمت از کتاب به نقل از منابع اهل سنت، نُه مناشده و دوازده احتجاج و نیز حدیث رکبان را آورده که در آن سوارانی در محضر حضرت علی7، به شنیدن حدیث غدیر گواهی می­دهند. علامه امینی ضمن تأکید بر ثقه بودن راویان این احادیث نزد عامه، تواتر حدیث غدیر را نیز نتیجه­گیری کرده و در ضمن آن تحریف­هایی را که در بیان این نقل­ها صورت گرفته، آشکار ساخته است.

مسأله بردگی از مباحث مهمّ و چالش برانگیز است. هنگام ظهور اسلام، بردگی از راه­های گوناگونی صورت می‌گرفت. اسلام تمام مجراهای بردگی را بست و تنها گرفتن اسیر در جنگ، را معتبر دانست. این مقاله به شیوۀ تحلیلی به بررسی موضوع استرقاق در منابع فقه پرداخته و پس از گذر بر حکم اسیر جنگی در آیات و روایات، به دنبال گزارشی از دیدگاه­های تنی چند از فقیهان در خصوص استرقاق اسیر جنگی بر آمده است. حاصل این پژوهش این است که در آیات، روایات و هم چنین در سیره پیامبر6 و ائمه:، دلیل قابل دفاعی بر امضای استرقاق (برده­سازی) جنگجو و غیر آن وجود ندارد. تشریع احکام بردگان، مسلماً امضای بردگی نیست، بلکه در مرحله نخست به خاطر رواج در عرف، جامعه تازه مسلمان تحمیل شد، و در مرحله بعد برای اصلاح وضعیت اسفبار بردگان موجود در جامعه و آزادسازی آنان می­باشد.

در این گفتار، پس از بیان ضرورت رجوع به حدیث و تاریخ مختصر تدوین منابع حدیثی، منابع اصلی حدیث شیعه به سه دورۀ جوامع اولیه و ثانویه و متأخّر تقسیم شده و برای هر دوره چند نمونه بیان می­شود. آنگاه کتاب بحارالانوار را وصف می­کند و پس از آن سفینه البحار را می­شناساند. در ضمن معرفی این کتاب، شرح حال و آثار شیخ عباس قمی را توضیح می­دهد.

­ با توجه به اهمیت آثار محدث نوری از جهت اثرگذاری بر آثار معاصران او و نیز نوآوری­های ایشان در آثارش از نظر موضوع یا شیوه نگارش بررسی مبانی حدیثی در دیدگاه ایشان خصوصاً در کتاب مستدرک الوسائل ضرورت می­یابد. مبانی فکری- اعتقادی محدث نوری به دو دسته کلی مبانی رجالی و مبانی مصطلح الحدیثی تقسیم می­گردد که در اینجا به مبانی رجالی ایشان در اعتبار سنجی روایات می­پردازیم. مبانی رجالی محدث نوری شامل: اعتقاد به: وثوق صدوری احادیث، وسعت گسترده الفاظ دال بر وثاقت، اعتبار قول رجالی از باب حجیت مطلق ظن رجالی، حجیت مطلق توثیق متاخران، حجیت تزکیه راوی در حق خودش، حجیت حکم ابن ولید به صحت طرق در توثیق راویان، لزوم احراز وثاقت مشایخ اجازه، عدم اعتبار ضعیفات ابن غضائری، دلالت واژه "صحیح الحدیث" بر وثاقت راوی، صحت حدیث قدما بر پایه وثاقت راویان می­باشد.

نگارنده در این مقاله پس از مقدماتی در مورد صحیفۀ سجادیه شامل روایت و کتابت و اجازه و تألیف و شرح پیرامون صحیفه، دیدگاه­های 23 تن از محدثان و فقیهان شیعه از قرن 11 تا قرن 15 هجری قمری در مورد صحیفه را نقل می­کند. در میان اینان، شخصیت­های مشهور در کنار دیگر دانشورانی که کمتر شناخته شده­اند، یاد شده است. برخی از افراد گروه اول مانند میرداماد، محمدتقی مجلسی، محمدباقر مجلسی، فیض کاشانی، حر عاملی، سیدعلی مدنی، وحید بهبهانی، میرزا ابوالقاسم قمی و گروه دوم مانند قاضی محمد یزدی، ماجد دشتکی و فاضل سراب هستند.

مزارات، دسته ­ای از تألیفات روایی هستند که احادیثی با موضوعات مربوط به زیارت، از جمله آداب و فضیلت و ثواب زیارت قبور پیامبر و خاندانش را در خود جای داده­اند. سابقه نگارش چنین آثار روایی که به شیعیان اختصاص دارد، به قرن دوم باز می­گردد و یکی از نخستین آثار یاد شده در فهارس، «مزار امیرالمؤمنین» از معاویه بن عمار دهنی (م175ق) می­باشد. بعد از وی و تا زمان ابن قولویه نیز چیزی حدود 27 اثر دیگر در کتب فهارس نام برده شده که متأسفانه هیچ کدام به دست ما نرسیده است. کتاب کامل الزیارات تألیف ابوالقاسم جعفر بن محمد بن قولویه قمی (متوفی367 قمری) معروف به «ابن قولویه» قدیمی­ترین اثری است که از گونه نگارشی خود (مزار نویسی) به دست ما رسیده است. این پژوهش به اثرپذیری و اثرگذاری کامل الزیارات نسبت به آثار قبل و بعد از خود اختصاص یافته است تا پاسخگوی این مسئله باشد که کامل الزیارات کتابی اثرگذار و منبع اصلی بسیاری از تألیفاتی بوده است که به روایات مزار پرداخته ­اند.

«منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه» تألیف قطب الدین راوندی از مفسران، محدثان و ادیبان قرن ششم هجری نخستین شرح کامل بر کتاب نهج­البلاغه است که تمام کتاب را به ترتیب از خطبه­ها تا کلمات قصار شرح داده است. بر اساس یافته­های این پژوهش، از روش­های فقه الحدیثی ایشان در این کتاب، می­توان به استفاده از شعر در تبیین روایات، استناد به اقوال علمای شیعه و لغت قبل از خود، استناد به تاریخ و داستان­های تاریخی، دفاع از مبانی کلامی شیعه و ردّ مخالفان، اشاره به اختلاف روایت، توجه به وجوه گوناگون معنایی روایت و استفاده از علوم ادبی مثل صرف، نحو، بلاغت و لغت اشاره کرد. ویژگی­های نگارشی راوندی در کتاب منهاج البراعه بر خلاصه­نویسی، پرهیز از اغلاق، حلّ وجوه غامض در روایات و دور بودن از تعصّب نابجای مذهبی استوار است.