جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله با هدف بررسی تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر عزت نفس و پریشانی روانی زنان معتاد انجام شد. طرح پژوهش از نوع پیش آزمون−پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل همه معتادان زن (34 نفر) مراجعه‌کننده به مراکز درمان اعتیاد شهرستان رودسر در سال 1395 بود که از میان آنها، 24 زن معتاد که بیشترین نمره پریشانی روانی و کمترین نمره عزت ‌نفس را کسب کرده بودند، به شکل تصادفی در دو گروه آزمایش (12 نفر) و کنترل (12 نفر) گمارده شدند. سپس، آموزش مهارت‌های زندگی با استفاده از مفاهیم و آموزه‌های نهج‌البلاغه گردآوری، تدوین و طی 10 جلسه 90 دقیقه‌ای برای گروه آموزش داده شد؛ درحالی‌که گروه کنترل آموزشی دریافت نکرد. در پایان، هر دو گروه به پرسشنامه‌ها پاسخ دادند. نتایج تحلیل کواریانس نشان داد که ارتباط مثبت معناداری بین مفاهیم نهج‌البلاغه و عزت ‌نفس و رابطه منفی معناداری بین مفاهیم نهج‌البلاغه و پریشانی روانی وجود دارد. بنابراین، آموزش مهارت‌های زندگی با تأکید بر مفاهیم نهج‌البلاغه به کاهش پریشانی روانی و افزایش عزت‌ نفس در گروه آزمایش منجر شده است؛ ولی این نتیجه درباره گروه کنترل به‌دست نیامد.

نهضت سترگ عاشورا آموزه‌ها و پیام‌های پیدا و پنهان فراوانی برای ابعاد مختلف زندگی انسان دارد. یکی از مهم‌ترین ابعاد این نهضت بزرگ، بعد سیاسی آن است که می‌تواند دلالت‌های فراوانی برای تربیت بعد سیاسی دانش‌آموزان و تدوین یک برنامه درسی سیاسی داشته باشد که نقش مهمی در موفقیت و رشد بعد سیاسی و اجتماعی دانش‌آموزان دارد. هدف این مقاله تعیین دلالت‌های نهضت عاشورا برای تربیت سیاسی است. روش پژوهش تحلیل و تفسیر مفهومی است. یافته‌ها نشان می‌دهد مؤلفه‌های مهم تربیت سیاسی براساس نهضت عاشورا شامل حمایت از حق و مقابله با باطل، امر به ‌معروف و نهی از منکر، نپذیرفتن ذلت، عزتمندی و سربلندی، عدالت‌خواهی، بصیرت و تدبیر، آزادی و آزادگی، مسئولیت‌پذیری و نظارت همگانی مردم بر مسائل سیاسی، تأکید بر نقش نخبگان و دانشمندان در مسائل سیاسی و سرانجام ولایت‌مداری است.

موضوع رابطه نفس و بدن قدمتی به‌اندازه تاریخ فلسفه دارد که امروزه در پرتو نگاه‌های فیزیکالیستی در غرب به مسئله بدن و ذهن تقلیل پیدا کرده و یکی از مسائل مؤثر در حوزه‌های مختلف تعلیم و تربیت است. این مقاله، با بهره‌گیری از روش تحلیلی دیدگاه دو اندیشمند مسلمان و غربی، یعنی ملاصدرا و دکارت، را درباره این موضوع و دلالت‌های تربیتی آن بررسی کرده است. روش تحقیق این مقاله تحلیلی است. انتخاب این دو دانشمند به دلیل تأثیرگذاری فوق‌العاده آنها در جریان‌های فکری پس از خود به‌ویژه در موضوع رابطه نفس و بدن است. نظریه دکارت با تأکید بر تمایز نفس و بدن، رابطه آنها را به معضلی حل‌نشده تبدیل کرده و راه را برای رویکردهای افراطی اید‌ئالیسم و فیزیکالیسم در غرب گشوده است. ملاصدرا نیز با ارائه تبیین فلسفی یگانه‌انگارانه نفس و بدن، به‌عنوان راه‌حل تباین نفس و بدن تأثیر فراوانی در اندیشمندان پس از خود برجای گذاشته است. برخی از دلالت‌های مهم تربیتی اتحاد وجودی نفس و بدن، جسمانیةالحدوث بودن نفس، حرکت جوهری و اتحاد قوای آن عبارت است از: یادگیری مادام‌العمر، ارتقای اهداف تربیتی، در‌هم‌‌تنیدگی ابعاد تربیت، توجه هم‌زمان به نیازهای جسمی و روحی، تنوع روش‌های آموزشی، تأکید بر فضای تربیتی، نقش الگویی مربی و تفاوت‌های فردی در برنامه تربیتی.

این‌ مقاله با هدف بررسی و نقد دیدگاه میلر درباره برنامه درسی معنوی براساس دیدگاه شهید مطهری انجام شد. برای این منظور آرای این دو اندیشمند درباره معنویت واکاوی شد. در بخش اول این مقاله، ویژگی‌های معنویت در دیدگاه میلر و در بخش دوم ویژگی‌های معنویت در دیدگاه شهید مطهری بررسی و تشریح شد و در بخش سوم نیز به نقد دیدگاه میلر درباره برنامه درسی معنوی براساس دیدگاه شهید مطهری پرداخته شد. نتایج آشکارگر دو نوع نگاه متفاوت نسبت به معنویت است: نگاه نخست معنویت اومانیستی که رویکردی غربی است و نگاه دوم معنویت الهی که رویکردی دینی و اسلامی است. معنویت از نگاه میلر ذیل نگاه نخست است، که ریشه در آموزه‌های مکتب اومانیستی دارد؛ ازاین‌رو انسان و ابعاد (نیازهای) دنیوی او هستۀ مرکزی و غایت آن را تشکیل می‌دهد که در پرتو گزینش رویکرد تلفیقی از آیین‌های الهی و غیرالهی دسترس‌پذیر است؛ درحالی‌که شهید مطهری با رد دیدگاه اومانیستی صاحب‌نظرانی همانند میلر، معنویت را امری فطری و الهی دانسته، که بر محوریت حق مبتنی است و جز با آموزه‌های الهی و دینی به‌دست نمی‌آید؛ ازاین‌رو دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت باید آگاه باشند که نه تنها رویکرد جدیدِ غرب درباره معنویت، از روی اشتباه و تصور نادرست، معنویتی ناب و حقیقی تلقی نشود، بلکه از پیامدها و آثار پیدا‌و‌پنهانِ به‌کارگیری این رویکرد بر مخاطبان نظام آموزشی نیز آشنایی داشته باشند.

این مقاله یکی از چالش‌های مهم حوزه تربیت اخلاقی، یعنی شکاف میان نظر و عمل در تربیت اخلاقی را بررسی می‌کند. پرسش اصلی آن است که چرا فرد گاه با وجود دانستن قواعد اخلاقی، در عمل از آنها پیروی نمی‌کند؟ روش پژوهش، تحلیلی−استنتاجی است؛ بدین‌سان‌که در مقام تبیین نظریه اعتباریات علامه طباطبایی از روش تحلیلی و در مقام نتیجه‌گیری و کشف دلالت‌های تربیتی این نظریه در تربیت اخلاقی، از روش استنتاجی استفاده شده است. ‌نتایج نشان می‌دهد که نظریه اعتباریات علامه، راه‌حلی متفاوت پیش‌روی مسئله دیرینه رابطه نظر و عمل در اخلاق و تربیت اخلاقی است. این تفاوت اساسی را می‌توان در تفکیک میان حسن فی‌نفسه و حسن اعتباری و در اثبات تقدم اعتبار وجوب بر اعتبار حسن مشاهده کرد. چنان‌که در این دیدگاه،‌ دوگانگی میان نظر و عمل در تربیت اخلاقی وجود ندارد؛ زیرا امیال و عواطف انسان، نقش خود را در کنار شناخت‌های حقیقی، در ایجاد شناخت‌های اعتباری ایفا می‌کند و سرانجام این شناخت‌های اعتباری هستند که به‌عنوان علت تامه تحریک اراده، عمل اخلاقی را شکل می‌دهند. این نظریه در بعد تربیتی نیز تصور متفاوتی از فرایند تربیت پدید می‌آورد که براساس آن، به‌جای تمرکز بر تقویت اراده، باید در کنار ارائه و تبیین شناخت‌های حقیقی، زمینه محیطی و روانی لازم را نیز برای ایجاد ادراک‌های اعتباری، متناسب با آنچه که به‌عنوان حسن حقیقی شناخته شده‌اند، فراهم آورد.

هدف این مقاله شناسایی اصول تربیت براساس مبانی انسان‌شناختی و ارزش‌شناختی در حکمت متعالیه است. روش پژوهش توصیفی−تحلیلی بوده و در این راستا اصول تربیت متناظر با هر یک از مبانی انسان‌شناختی و ارزش‌شناختی ‏حکمت متعالیه ‏بررسی شد. با تکیه بر مبانی انسان‌شناختی در حکمت متعالیه، اصول تربیت بدین شرح استخراج شدند: توجه به ویژگی‌های مشترک و تفاوت‌های فردی، کمک به رشد عقلانی همراه با محدودیت‌های آدمی، رعایت تقوا در کسب دانش، پرورش اعتماد به نفس، رعایت شئون فردی و اجتماعی، تحرک و پویایی و رشد همه‌جانبه متربیان. کاربست این اصول در تربیت به مربیان در سوق دادن متربیان به فطرت، پیشگیری از انحراف از فطرت، بیدار ساختن فطرت، تقویت نیروی اراده و اعتماد به نفس، شناسایی هویت و جایگاه فردی و اجتماعی، آگاه‌سازی نسبت به محدودیت‌های آدمی، تقویت تقوا، تقویت روحیه کمال‌طلبی، رشد همه‌جانبه و کمک به تحرک و تلاش در متربیان کمک می‌کند. براساس مبانی ارزش‌شناختی حکمت متعالیه، اصول تربیت بدین شرح شناسایی شدند: پرورش گرایش به خیر، شناخت خداوند به‌عنوان خیر مطلق، میانه‌روی در بهره‌گیری از لذات، هماهنگی در کسب توأمان لذت و سعادت، تبیین عقلانی فضیلت و تقویت گرایش به زیبایی حقیقی و نظام احسن. کاربست این اصول در تربیت به مربیان در داشتن خلوص نیت در تلاش‌های علمی، پرهیز از افراط و تفریط و گرایش به میانه‌روی ‏در رفتارها، تقویت روحیه فروتنی، داشتن انعطاف در تعامل‌های علمی، پرهیز از زیبایی‌های ظاهری و گرایش به زیبایی‌های حقیقی کمک می‌کند.