جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحویل‌گرای اخلاقی می‌گوید واقعیت وجودی کیفیت‎های اخلاقی، همان کیفیت‎‎هایی است که با کلمات نااخلاقی قابل بیان هستند. چنین دیدگاه هستی‌شناسانه‌ای، ضلع شناخت‌شناسانه نیز دارد مبنی بر اینکه شناخت ما به امور واقع اخلاقی یا چیزی جز شناخت ما به امور واقع نااخلاقی نیست یا استنتاج از شناخت‎های نااخلاقی است. در نظر تحویل‌گرایان اخلاقی و به‌ویژه طبیعی‌انگاران که بخش اعظم تحویل‌گرایان را تشکیل می‌دهند، توانایی در تبیین شناخت اخلاقی بدون توسل به نظریه‌‎هایی همچون شهود اخلاقی، مزیتی مهم و بلکه دلیلی قوی برای دیدگاهشان به شمار می‌آید. به همین دلیل است که مقالۀ حاضر به بررسی تبیین‎های تحویل‌گرایانه از شناخت اخلاقی و توجیه باورهای اخلاقی پرداخته است. به این نتیجه رسیده‌ایم که از میان تبیین‎‎هایی که طبیعی‌انگاران مطرح می‌کنند، شناخت تحلیلی دچار همان مسائلی است که اصل نظریۀ تحویل‌گرایی تحلیلی را از اعتبار و رونق انداخته است. و استنتاج ارزش از غیرارزش یا با شکاف منطقی است‌ـ‌باید روبه‎روست؛ یا اگر پیوند معنایی توصیفی‌ـ‌ارزشی وجود داشته باشد، نهایتاً نتایج اخلاقی نامشروط نمی‌توان گرفت.

کریپکی (1982) از زبانِ یک شکاکِ فرضی تزِ "شناخت‌گراییِ معنایی" را نقد و رد می‌نماید؛ بر اساسِ تزِ مذکور احکامی که حاویِ اسناد معنا هستند (مثل این حکم که "مریم از عبارت 'میز' میز را مراد می‌کند") بیانگر حالت ذهنیِ باور که یک حالتِ ذهنیِ صدق‌پذیر است، می‌باشند. برایِ استدلال علیه این تز، کریپکی از تزِ دیگری که در ادبیاتِ فلسفی به تزِ "هنجارمندیِ معنا" مشهور است استفاده می‌نماید. بر اساسِ تزِ اخیر معنایِ یک عبارت، کاربرد آن عبارت را به نحو هنجارین مقید می‌نماید؛ به عنوانِ مثال بر اساسِ این تز اگر من از عبارتِ 'میز'، میز را مراد کنم آنگاه بایستی عبارتِ مذکور را فقط به چیزهایی که واقعاً میز هستند اطلاق کنم. از سوی دیگر در فرا اخلاق استدلالِ مشهوری به نام "استدلالِ درون‌گراییِ انگیزشی" توسط مایکل اسمیت (1994) مطرح شده که هدف آن ردِ تزِ "شناخت‌گراییِ اخلاقی" می‌باشد. بر اساسِ تزِ "شناخت‌گراییِ اخلاقی" جملاتی که حاویِ اسنادِ مفاهیم اخلاقی به یک عمل هستند (مثل این حکم که "قتل بد است") بیانگر حالت ذهنیِ باور که یک حالتِ ذهنیِ صدق‌پذیر است، می‌باشند. در این مقاله در بارۀ امکانِ توسعۀ استدلالِ درون‌گراییِ انگیزشیِ مایکل اسمیت به حوزۀ معنا بحث خواهیم نمود. به بیان دیگر در این مقاله کاری تطبیقی میانِ دو حوزۀ مربوط به فرا اخلاق و فلسفه زبان انجام خواهیم داد با این شرح که بررسی می‌کنیم آیا میتوان استدلالی مشابه با استدلالِ مایکل اسمیت را در حوزۀ معنا مطرح نموده تا از این طریق بر اساسِ تزِ هنجارمندیِ معنا، کذبِ شناخت‌گرایی معنایی را نتیجه بگیریم یا خیر.

که فاقد بعد و بار معرفتی و وجودی است؛ لذا با توجه به این اصل هیچ چیز نمی‌تواند چیز دیگری باشد. در تفکر یونان این همانی خصیصه‌ای انگاشته می‌شد که به کمک آن وجود ادراک می‌گردد. در تفکر افلاطون که تلاش دارد جامعه‌ای جدید مبتنی بر تفکر فلسفی بنیان نهد و چنین تفکر عقلانی را فضیلتی انگارد که همّ آن وصول و حصول ایدۀ خیر است، این‌همانی از جایگاه مهمی برخوردار است. لذا امکان حمل در گزارۀ سقراطیِ « فضیلت شناسایی است» تنها در صورتی مقدور است (چیزی چون فضیلت، چیز دیگری چون شناسایی باشد) که این‎همانی نه به‌عنوان با خود همان بودن هر چیز، بلکه به‌عنوان خاصیتی لحاظ گردد که ذات و ماهیت موجودات را تشکیل دهد. لذا افلاطون باید میان همانی(sameness) و این‌همانی(identity) تمایز قائل شود؛ تمایزی که نادیده انگاشتن آن باعث سوءفهم مهم‌ترین آموزۀ افلاطون یعنی ایده‌ها و نسبت آن‌ها به یکدیگر (و نسبت به مصادیق خود) می‌شود. تلاش می‌شود نشان داده شود: الف) این گزاره که فضیلت شناسایی است، چه ربط و نسبتی با این‌همانی دارد؛ ب) این‌همانی نزد افلاطون چگونه مفهومی است

ریچارد رورتی فیلسوفی نوپراگماتیسم و ضدذات‌گرا و سیدحسین نصر فیلسوفی سنت‌گرا، هر دو از برجسته‌ترین رهبران فکری در فلسفۀ معاصر هستند. آن‌ها با به چالش کشیدن بنیادها و معیارهای عقلانیت در فلسفۀ مدرن، به‎ویژه آن دسته از معیارهایی که موجب گسترش روزافزون عقلانیت علمی‌می­گردد، خواهان بسط عقلانیت در حوزه­های دیگری از تلاش­های بشری، حوزه­هایی چون ادبیات، هنر و علوم انسانی بر اساس دغدغه­ها و نگرش‎های فلسفی خویش هستند. با بررسی دقیق وجوه ناهمسان و همسان آرای فلسفی نصر و رورتی دربارۀ عقلانیت و نقد هر یک، محدودیت‌ها و کاستی­های فلسفۀ مدرن پیرامون مفهوم عقلانیت درک می‌گردد؛ محدودیت­ها و کاستی­هایی که نیازمند ایجاد دگرگونی­های جدی و بسط و تعدیل هستند. این دگرگونی و تعدیل آرا در فلسفۀ نصر با تمرکز بر جنبه­های بی­زمان و سرمدی انسان، با راهیابی حقیقت مطلق به سایر علوم صورت می­پذیرد و در فلسفۀ رورتی با تمرکز بر جنبه­های تاریخی و زمانی با خلق همبستگی و روابط دموکراتیک میان همۀ انسان­ها. دیدگاه های نصر و رورتی، با وجود تفاوت­های بنیادینی که دارند، با آشکار ساختن آسیب­های عقلانیت مدرن، رهگشای حل بسیاری از مسائل در فلسفۀ معاصر گشته‌اند.

سهروردی سهم زیادی در نظریّه اصالت وجود دارد، به طوری که برخی مسائل عمده این نظریّه، از دید گاه های فکری او اخذ شده و یا بازتاب ا ندیشه های اوست. تفسیرهای گوناگون ومتضاد،ّ از مسئله اصالت واعتباریّت نزد سهروردی و عدم توجّه عمیق به تصریحات وی، مجادلاتی پردامنه را بر انگیخته است؛ از جمله این که اگر سهروردی وجود را ا مری اعتباری می داند، چگونه نفوس انسانی و مافوق آن را دارای وجودی بسیط وبدون ماهیّت تلقّی می کند به گونه ای که ملّا صدرا ناچار می شود برا ی رفع تناقض، دست به تأویل عبارات وی بزند. هدف اصلی پژوهش پیش رو، بررسی وتحلیل تناقض منسوب ملّا صدرابه سهروردی در مسئله اعتباریّت وجود است.دراین مقاله نشان داده می شود که : -کلید حلّ برخی ابهامات در کلمات پیشینیان از جمله سهروردی، درگرو واژه1 شناسی اصطلاحات است؛ 2-مسئله اصالت و اعتباریّت استمرار مسئله زیادت وجود بر ماهیّت است؛ 3- با توجّه به تصریحات سهروردی، تناقضی در کلام وی وجود ندارد. پس نیازی به تأویل نیست.

نیچه، وجوهی دوگانه برای خاستگاه ارزش‌ها در نظر می‌گیرد. از یک طرف، وی به‌نوعی وفاداری خویش را به نمایان‌ترین رویۀ اندیشۀ غرب، یعنی این اندیشه که جهان را به مثابۀ یک کل در نظر می‌گیرد، نشان داده و بدین ترتیب، جهان را به‌مثابۀ نیروهای کنشی و واکنشی در نظر گرفته است که زندگی را به وجود می‌آورند. زندگی از نگاه وی، زندگی نوعی بایستن را درون خود دارد که ما را ناگزیر از به‌کاربردن ارزش‌ها می‌کند و آنگاه که ما ارزش‌ها را پاس می‌داریم، زندگی از رهگذر کنش ما ارزشمند می‌شود. این نگاه به ساحت ارزش و ارزش‌گذاری درواقع نگاهی پیشاسوبژکتیو به خاستگاه ارزش‌ها است و اجازه نمی‌دهد زندگی را با چیزی ورای آن ارزیابی کنیم. از طرف دیگر، وی با پرداختن به اخلاق فروتباری و والاتباری در فلسفۀ خویش و اشاره به اینکه والاتباران بانیان ارزش و ارزش‌گذاری بوده‌اند، خاستگاه دیگری برای ارزش‌ها قائل می‌شود. این تعارض، فلسفۀ نیچه را با چالشی روبه‌رو می‌کند که هر خوانش دقیق و منسجمی ناگزیر از حل آن است. در این مقاله ضمن تحلیل ارزش‌های والاتباری و فروتباری، تلاش شده است که این تعارض برطرف شود و خوانشی منسجم و یک‌دست از خاستگاه ارزش‌ها در فلسفۀ نیچه ارائه شود.

در این مقاله به بررسی برداشت ربطی از منطق رواقی پرداخته شده است. برای این منظور ابتدا دو دیدگاه اصلی در مورد گزاره‌های شرطی در منطق رواقی مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس دیدگاه نخست که بکر و اگلی بر آن تاکید دارند، شرطیِ به کار رفته در نظام نحوی منطق رواقی، شرطی فیلونی است؛ در حالی که مطابق دیدگاه دوم که افرادی مانند استوپر، بارنز و نازینیوسکی آن را مطرح ساخته‎اند، این شرطی، شرطیِ ربطی است. دیدگاه نخست با چالش‌های مهمی مواجه است، از جمله پارادوکس‌های استلزام مادی که رواقیان از آنها آگاه بودند و در صدد برطرف کردن آنها در نظام منطقی خویش بر آمدند؛ این در حالی است که بر اساس دیدگاه دوم، نه‎تنها پارادوکس‌های استلزام مادی که پارادوکس‌های استلزام اکید نیز برطرف می‌گردند؛ بر این اساس در بخش دوم این مقاله بر اساس کار نازینیوسکی، صورت‌بندی ربطی از بخش شرطی منطق رواقی به دست داده شده و در نهایت بر اساس منابع رواقی باقی‎مانده اشکالات چنین برداشتی مورد بررسی قرار گرفته است