جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

راغب اصفهانی (زنده در: 409 ه.ق.) ادیب و مفسّر و متکلّم نامور و صاحب آثار ارزشمندی چون مفردات ألفاظ القرآن و محاضَرَات الأدباء و مُحاوَرَات الشعراء والبُلَغاء و نیز الذریعة إلی مکارم الشریعة کتابی بسیار ارج آور و پرثمر در تقریر مسائل کلامی تحریر نموده که زیر عنوان الاعتقادات تصحیح و منتشر شده است. در نوشتار حاضر، دست نوشت های شناخته شده از اعتقادات و نیز دو ویراستِ فراهم آمده از این اثر معرّفی شده است و پاره ای از مهمترین اشکالات ویراست شمران العَجَلی از این کتاب بازگو گردیده است. ضبط های نادرست و افتادگی های شایان توجّه و اغلاط حروف نگاشتی پرشمارِ ویراست العَجَلی ضرورت ارائۀ ویراست بازنگریستۀ تازه ای از این اثر گرانسنگ را نشان می دهد.

دربارۀ مذهب کلامی و مرام عقیدتی دانشمند نامور مسلمان ابوالقاسم حسین بن محمّد بن مفضّل معروف به راغب اصفهانی (زنده در: 409 ه .ق.) که به سبب نگارش کتاب مفردات ألفاظ القرآن شهرتی فرا گیر دارد، تا کنون دیدگاه های مختلفِ حتّی گاه متضادّی مطرح شده است. برخی او را معتزلی دانسته اند و برخی دیگر اشعری، در حالی که بعض دیگر از تشیّع او سخن گفته اند و در برخی منابع نیز بر سلفی بودن و گرایش او به مذهب اهل حدیث تأ کید شده است. با این وصف، تا کنون تلاش جامع و مستقلّی برای کشف مذهب کلامی و تبیین جهت گیری های اعتقادی راغب بر اساس مکتوبات کلامی او صورت نگرفته است. در این مقاله، با استناد به یگانه نگاشتۀ اعتقادی راغب اصفهانی که زیر عنوان «الاعتقادات » به چاپ رسیده است و بررسی شواهدی که در خصوص گرایش کلامی وی از این کتاب قابل تحصیل است، تعلّق فکری و عقیدتی راغب اصفهانی به گروهی از سَلَفیّه با عنوان «اهل الأثر » یا «اصحاب الأثر » _ که بنا به گفتۀ راغب مذهبی متمایز از مکتب «اصحاب الحدیث » یا «اهل الحدیث » است _ به اثبات میرسد.

جدیدترین و فعاً دقیق ترین فرهنگ تخصّصیِ شاهنامه، واژه نامۀ شاهنامۀ دکتر جال خالقی مطلق است که به کوشش دو تن از بانوان محقّق از تلفیقِ واژهنامۀ پیوستِ بخشهای اوّل، دوم و چهارمِ یادداشتهای شاهنامۀ دکتر خالقی مطلق و دو همکارشان فراهم آمده و نشانی ابیاتِ شاهد بر اساس چاپِ دو جلدیِ ویرایشِ دومِ تصحیح ایشان تنظیم شده است. در این مقاله نخست پیشنهادهایی دربارۀ معنای بعضی لغات و ترکیبات شاهنامه در این واژهنامه مطرح و سپس به چند نکتۀ دیگر دربارۀ آن اشاره شده است.

نسخۀ شماره 4256 یکی از قرآ نهای مهم کوفی موجود در موزۀ ملی ایران است. این نسخۀ 13 سطری به خطی کوفی )از نوع CIII ( و در ابعاد 40 * 32 سانتی متر بر روی پوست در قطع بیاضی کتابت شده است. این اثر، احتمالا در اصل، نیمۀ دوم از مصحفی دو پاره بوده است که تنها بخش دوم آن به صورت تقریباً کامل ا کنون به دست ما رسیده است. مقالۀ حاضر ضمن معرفی ویژگ یهای نسخه شناختی و رسم الخطی این قرآن می کوشد برگ هها و پار ههای دیگری را در کتابخانه ها، موز هها و خان ههای حراج دنیا شناسایی و معرفی کند که احتمالاً متعلق به بخش نخست این مصحف بود هاند یا در اندازه و با سبکی کاماً مشابه کتابت شد هاند. همچنین در انتهای مقاله، دیگر مصاحف مشابه با این سبک از کتابت کوفی در ابعاد و تعداد سطور متفاوت در کتابخان ههای ایران و جهان معرفی شد هاند.

ابن قتیبه از نسل روشنفکران دیندار اما عرب گرای ضدایرانی و در عین حال مدافع علم و دانش به صورت مستقل و نه در قالب حدیث است. این را می توان از رساله او با عنوان فضل العرب و التنبیه علی علومها که به کوشش مونتگمری وات و پیتر ویب در سال 2017 در نیویورک و ناشر المکتبه العربیه منتشر شده، به دست آورد. این رساله جمعا 108 صفحه و شامل دو جزء است. جزء اول این کتاب با عنوان فضل العرب درباره شعوبیه و نقد آنهاست و جزء دوم با عنوان التنبیه علی علومها درباره علوم عرب شامل اسب شناسی، نجم، فراست، قیافه، عیافت و طرق و خط و کهانت، خطبه و شعر و حکمت عربی در قالب نظم و نثر است. از این رساله دو نسخه بوده که در مقدمه کوتاه عربی معرفی شده است. یکی نسخه مکتبه ظاهرین که سال 1909 توسط محمد کردعلی منتشر شده که فقط شامل جزء اول است. نسخه دیگر از دارالکتب المصریه که شامل هر دو جزء است، اما صفحات نخست آن افتادگی دارد و باقی صفحات هم برخی بسیار بد است. مصححان گفته اند که آن را با چاپ ولید محمود خالص که در سال 1998 منتشر کرده، مقابله کرده اند. نوشتار پیش رو، گزارشی از رساله مذکور است که به اختصار، مروری بر دیدگاه های ابن قتیبه دارد. کلیدواژه‌ها

نوشتار حاضر، سیزدهمین شماره از سلسله انتشاراتی است که بر یافته های تاریخ ادبیاتی، متن شناسی و نسخه شناسی تمرکز دارد. برخی از منابع معرفی شده و مطالب مطروحه در این شماره به شرح ذیل است: دو دستنویس پراهمیت فارسی در پا کستان نسخۀ کهن تذکرة الالیاء موّرخ 695 ق و مثنوی معنوی از سال 800 ق دو غزل قدیم در منابع کهن شعری فارسی تفسیر ناشناختۀ فارسی موّرخ 897 ق در کتابخانۀ ملی عش قآباد غزل هایی از «دُردزد استرابادی » دو منظومۀ فارسی کتابت شده به دست مصطفی طربزونی در کوتاهیه چند نمونۀ دیگر از کتاب تهای علی ا کبر فیض قمی «ممدوحین شیخ سعدی »، و مساهمت یغمایی در مطالعات سعدی شناسی قزوینی فهرست اهدا کنندگان کتاب به کتابخانۀ دولتی تربیت در تبریز

در میان اشعار به جای مانده از برندق بن نصرت خجندی پنج غزل وجود دارد که او در سرودن آنها به غزلیات حافظ نظر داشته و خواسته تا برتر از حافظ غز لسرایی کند. هر چند وی در این برتر یجویی خود موفق نشده، میزان و نوع توجّه او به غزلیات حافظ اهمیت دارد؛ زیرا وی از نخستین متتبعان حافظ است و بررسی این پنج غزل، نقطۀ شروع تأثیر حافظ رابر غزل فارسی نشان میدهد.

کتاب الاخاق النصیریه ترجمه عربی قدیم کتاب اخاق ناصری خواجه نصیرالدین طوسی است که به تصحیح و تقدیم و تعلیق خاورشناس یپ لمیر و با پیشگفتار و افزونه های فارسی حمید عطایی نظری در سال 1397 از سوی دفتر تبلیغات اسامی حوزه علمیه قم شعبه استان اصفهان به زیور طبع آراسته شده است. نویسنده در نوشتار حاضر در راستای معرفی اثر مذکور، ویژگی ها و اهمیت این ترجمه را در قالب نکاتی شرح و نمونه هایی از متن اخاق ناصری خواجه نصیرالدین طوسی و اخاق النصیریه جرجانی را به صورت تطبیقی ارائه نموده است. در ادامه، برداشت ها، نکات و حواشی یپ لمیر در تصحیح کتاب را بیان می دارد.

نوشتار حاضر ترجمه بخشی از کتاب «آقابزرگ الطهرانی مورخا » نوشته امجد رسول محمد العوادی است که توسط انتشارات مرکز الهدی در نجف به سال 2009 منتشر شده است. نویسنده در این کتاب که متن رساله دانشگاهی اوست، شرح حال تحلیلی از محقق تهرانی در بستر تحولات اجتماعی و فرهنگی ایران و عراق در طول سال های حیات ایشان به دست داده است. هدف اصلی وی، بازنمایی چهره تاریخ نگارانه محقق تهرانی است که عمدتا بر مبنای تحلیل محتوای کتاب طبقات اعام الشیعه در پی آن بوده است. بخشی از کتاب که ترجمه آن پیش رو قرار دارد، در دو بخش سامان یافته است: عناصر دیدگاه های تاریخی تهرانی و قدرت تهرانی بر استنتاج.