جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ريچارد فولي درزمرة نظريه پردازان مشهور درباب معرفت شناسي و معقوليـت محسـوب مي شود. نظرية او در معرفـت شناسـي «مبنـاگرايي انفسـي» (subjective foundationalism) است. با مطالعة آثار او مشخص مي شود كه اتخـاذ چنـين موضـعي در معرفـت شناسـي به دليل پروراندن نظرية معقوليت سازگار با آن بوده اسـت. «مبنـاگرايي» حاضـر در ايـن نظريه وجه مميزة آن با ديدگاه هايي همچون انسجام گرايي و «انفسي بودن» آن در تقابل بـا نگاه آفاقي نحله هايي مثل اعتمادگرايي است. فولي براساس اين موضع معرفـتشـناختي نظريــه اي بــديع دربــاب معقوليــت مــي دهــد كــه معرفتــي بــودن و مهــمتــر از آن معطوف به هدف بودن (goal oriented) از ويژگي هاي آن است. وي همچنين بـاور مقبـول (reasonable belief) را جـايگـزين بـاور معقـول ( rational belief) در نظريـة معقوليـت مي كنـد. نظريـة معقوليـت فـولي، بـه دليـل احتـوا بـر مفـاهيمي چـون منظـر، اسـتدلال مناقشه ناپذير (uncontroversial argument) ، تأمل عميق، عميقتـرين مـلاك هـاي معرفتـي (deepest epistemic standards)، و غيره، نوعي ذهني گرايي و نسبي گرايي را تداعي مكند كه البته از آن مبراست. در اين مقاله تلاش مي شـود، ضـمن بررسـي و بازسـازي نظريـة معقوليت فولي، معقوليت حاكم بر خود اين نظريه نيز ازطريق پـيگيـري اسـتلزامات آن كشف شود. اين تلاش با احالـة هريـك از عناصـر مقـوم نظريـة معقوليـت او بـه بنيـاد وجودي آن عنصر صورت ميگيرد. مـدعاي مقالـه دربـارة معقوليـت حـاكم بـر نظريـة معقوليت فولي آن است كه اين معقوليت نه به اعتبار ملاك هاي منطقـي، بلكـه بـه اعتبـار احوال و عناصر وجودي آدمي تأمين مي شود.

اتم‌گرایی کلام که هم معتزلهوهماشاعره از آن دفاع کرده اند، شامل اتم‌گرایی هندسی نیز می‎گردد. اتم‌گرایی هندسی، اتم‌گرایی است که خطوط و اشکال هندسی را متشکل از تقسیم ناپذیرها می‎داند. به بیانی دیگر، در این نگاه، خط از گرد هم­آمدن نقاط بوجود می‎آید. این دیدگاه با تعاریف اولیه کتاب اصول اقلیدس و در نهایت با هندسه کلاسیک ناسازگار می باشد. فخر­رازی که در دهه‎ها‎ی آخر عمر خود از اتم‌گرایی دفاع کرده است، از این ناسازگاری آگاه بوده است. او در خلال بحث در برهان‎ها‎ی مرتبط با اتم‌گرایی، تلاش‎ها‎یی برای رفع این ناسازگاری کرده است. علی‌رغم اینکه تلاش وی در بنیان نهادن هندسه ای سازگار بااتم‌گرایی به ثمر نمی‎نشیند، ولی استدلالات او حاوی نکات ظریف و مهمی است که به لحاظ تاریخ و فلسفه ریاضیات حائز اهمیت است. در این مقاله، چند برهان فخر­رازی از کتاب المطالب العالیةبررسی و تحلیل شده و به زبان ریاضیات نوین تبیین می‎گردد. . پسزمینه نظری این براهین تحلیل می‌شود تا به چارچوبی دست­یافته که اهمیتشان از نظر تاریخ ریاضیات روشن گردد.دراین بین نشان­داده می­شود که چگونه رازی ساختار متفاوتی از هندسه کلاسیک روزگار خود را می­آزماید. و همچنین پیشنهاد می­گردد که ادله رازی در تاریخ نظریه بی­نهایت کوچک­ها در حد یک امکان در نظر گرفته شود

چکیده ابژکتیویته به عنوان ایدئال علوم - به­خصوص علوم انسانی - مورد نقد گادامر است چون تجربه­ای از­خودبیگانه در انسان شکل داده و سبب انسداد وجودشناسانه می شود. این ایدئال ناشی از تفوق نقد عقل محض کانت بر علم جدید و همچنین غفلت سنت فلسفۀ غربی از زبان است. هر چند دیلتای تلاش کرد با استفاده از سنت زبانی و هرمنوتیکی جایگاهی مختص علوم انسانی فراهم آورد، اما، به دلیل بنیان دکارتی­اش و نیز تلقی ابزارگرایانه­اش از زبان و آگاهی تاریخی، دچار سوبژکتیویسم شده و علوم انسانی را همچون حکمِ زیباشناسانۀ کانتی، عاری از حقیقتِ موضوع کرد. گادامر با بازخوانی تجربۀ هنری و تجربۀ تاریخی در کانت و دیلتای و همچنین استفاده از فلسفۀ هایدگر و هگل،به همراه توجۀ انتولوژیک به زبان، تجربۀ هرمنوتیکی را سامان داد تا ایدئال آن، نه فرایند ابژکتیوسازی، بلکه ظهور خودِ موضوع در زبان باشد و این همان زاخلیخکایت(Sachlichkeit)بوده که آشکارگی موضوعیّتِ موضوع یا شیئیّتِ شیء است.

ریچارد فولی در زمره نظریه‌پردازان مشهور در باب معرفت‌شناسی و معقولیت محسوبست. نظریه مختار او در معرفت‌شناسی، "مبناگرائی انفسی"( Subjective foundationalism) است. با مطالعه آثار وی البته مشخص می‌شود که اتخاذ چنین موضعی در معرفت‌شناسی‌ بدلیل پروردن نظریه معقولیت سازگار با آن بوده‌است."مبناگرائی" وجه ممیزه نظریه معرفت فولی, از دیدگاههائی همچون انسجام‌گرائی(coherentism) است."انفسی بودن" نیز در تقابل با آفاقی بودن نحله‌هائی مثل اعتمادگرائی(reliablism) قرار می‌گیرد. فولی بر اساس این موضع معرفت‌شناختی، نظریه‌ای بدیع در باب معقولیت ارائه می‌دهد که معرفتی(اپیستمیک) بودن و مهمتر از آن معطوف به هدف بودن(Goal oriented) از خصائص آنست.وی همچنین عقیده مقبول(Reasonable beliefe) را جایگزین عقیده معقول(Rational beliefe)در نظریه معقولیت می‌کند. نظریه معقولیت فولی, بدلیل احتواء بر مفاهیمی چون منظر(perspective) ، استدلال مناقشه‌ناپذیر(Uncontraversial argument)، تامل عمیق(Deep reflection)، عمیق‌ترین ملاکهای معرفتی(Deepest epistemic standards) و ... نوعی ذهنی‌گرائی و نسبی‌گرائی را متداعی می‌کند که البته از آن مبرّاست. در این مقاله تلاش می شود ضمن بررسی و بازسازی نظریه معقولیت فولی، معقولیت حاکم بر خود این نظریه نیز از طریق پیگیری استلزامات آن کشف گردد. این تلاش از طریق احاله هر یک از عناصر مقوم نظریه معقولیت فولی به بنیاد وجودی آن صورت می بندد. مدعای مقاله در خصوص معقولیت حاکم بر نظریه معقولیت فولی آن است که این معقولیت نه به اعتبار ملاک های منطقی بلکه مبتنی بر احوال و عناصر اگزیستانسیال آدمی است که تامین می گردد.

چکیده در این مقاله ابتدا با بیان مثال­هایی از علوم جدید نشان داده شده است که برخی نظریه­ها متأثر از پیش­فرض­های طبیعت­گرایی بوده­اند و می­توان داده­هایی تجربی که این نظریه­ها در پی تبیین آنها هستند را به نحوی دیگر با رویکرد دینی تبیین کرد. مدافعان علم دینی، با توسل به این مثال­ها، می­خواهند نشان دهند که پیش­فرض­های علم، همان­گونه که ممکن است از طبیعت­گرایی متأثر شود، ممکن است از دین اثر بپذیرد و بنابراین علم دینی ممکن است. در بخش نهایی مقاله تلاش می­شود که با پاسخ به برخی پرسش­ها در خصوص علم دینی گامی در راستای تنقیح بیشتر این بحث برداشته شود: آیا ایدة علم دینی به طور غیر مستقیم، صحه گذاشتن بر نسبی­گرایی در علم نیست؟، علم دینی با توسل به تجربه توجیه می­شود یا با توسل به دین، یا هر دو؟ در صورتی که توسل به دین در توجیه علم دینی دخیل باشد، آیا رفتار مؤمنانه به فعالیت علمی راه نمی­یابد؟، آیا امکان­ علم دینی به معنای نبود مرز مشخص بین علم و دین نیست؟، تطور ویژگی همیشگی نظریه­های علمی بوده و علم دینی هم از آن مستثنی نخواهد بود. آیا تطور علم دینی به دین لطمه نمی­زند؟، استدلال له امکان­ علم دینی، آیا علاوه بر امکان­ منطقی، بر امکان استعدادی علم دینی نیز دلالت می­کند؟، مدافعان علم دینی چه چشم­اندازی را باید برای آرمان خود تعریف کنند؟