جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فرا اخلاق به مبادي تصوري و تصديقي علم اخلاق می‌پردازد و چهار مبحث ذيل را در برمي‌گيرد: معناشناسي اخلاق، معرفت شناسي اخلاق، هستي شناسي اخلاق و مباحث منطقي. يکي از موضوعات فرا اخلاقي، مباحث منطقي است که به استنتاج مفاهيم و گزاره‌هاي اخلاقي می‌پردازد؛ بنابراين، رابطه بايد و هست در ديدگاه آيت‌الله جوادي آملي در زمره مباحث منطقي فرا اخلاق است که کمتر نوشته‌اي به آن پرداخته است. نويسنده در اين مقاله درصدد است تا ديدگاه آيت‌الله جوادي آملي درباره ارتباط جمله‌هاي اخلاقي را با يکديگر و با جمله‌هاي غيراخلاقي تبيين و بررسي کند. ايشان جمله‌هاي اخلاقي را اعتباري مبتني بر واقعيت، انشايي، استدلال پذير و يقيني می‌داند. اما به نظر می‌رسد يقين و تصديق مربوط به عقل عملي و نظري در ديدگاه آيت‌الله جوادي متفاوت باشد؛ زيرا ايشان عقل عملي را مربوط به عمل و محرک و عقل نظري را مدرِک می‌داند. با بررسي ديدگاه آيت‌الله جوادي آملي مشخص می‌شود اين ديدگاه نسبت به ديدگاه‌هاي متناظر که جمله‌هاي اخلاقي را انشايي می‌دانند، انسجام بهتري دارد، اما جمع انشايي بودن جمله‌هاي اخلاقي به بيانِ ايشان و برهاني و يقيني دانستن آنها غيرممکن به نظر می‌رسد.

در اواخر حکومت اموي و آغاز حکومت عباسي، دبيران و کاتبان به دربار حاکمان وارد شده و با توجه به اصالت ايراني و آشنايي آنان با سنت اخلاق فارسي، اين ميراث کهن را به دنياي اسلام منتقل کردند. آنان علاوه بر استفاده از آموزه‌هاي اخلاق فارسي در نامه‌نگاري‌هاي خود، به ترجمه و تأليف کتب فراواني که متأثر از اخلاق فارسي بود پرداختند. آثار نگاشته شده آنان بعدها به‌عنوان يکي از منابع اخلاقي شناخته شد و نويسندگان بعدي تلاش کردند با استفاده از آيات و روايات، ميراث برجاي مانده از دبيران را مشروعيت ببخشند. بدين ترتيب اخلاق فارسي جزء منابع اخلاق پژوهان مسلمان قرار گرفته و نظام اخلاقي آنان را تحت تأثير قرار داد. اما کدام يک از خصوصيت‌ها و آموزه‌هاي اخلاق فارسي به اخلاق اسلامي رسوخ کرد؟ اين مقاله برآن است تا با استفاده از شيوه توصيفي ـ تحليلي، به اين پرسش پاسخ داده و پنج خصوصيت استقرا شده که عبارتند از: تفرد پادشاه، نظام طبقاتي، اطاعت از پادشاه، عدالت و ارزش‌هاي اخلاقي متفاوت، را شرح دهد. ورود اخلاق فارسي در دنياي اسلام بازتاب‌هاي متفاوتي داشته و سه رويکرد متفاوت در قبال آن بوجود آمد؛ برخي آن را بتمامه پذيرفتند و برخي ديگر تلاش کردند آن را تعديل کنند و گروهي ديگر نيز با توجه به ديدگاه عقل واحد و خرد جاودان، آن را در کنار ديگر نظام‌هاي اخلاقي جاي داده و از برخي آموزه‌هاي آن بهره بردند.

هزاره سوم، دوره‌اي از سکونت بشر بر روي زمين است که براي نخستين بار در تاريخ، اکثريت جمعيت جهان شهرنشين هستند و آنچه قطعي است، شهرها در آينده به دليل ايجاد تنش‌هاي زيست محيطي با چالش‌هاي متعددي مواجه خواهند بود. نتايج به دست آمده نشان می‌دهد که حکمراني زيست محيطي هر چند براي اجراي سياست‌هاي توسعه شهري پايدار يک شرط ضروري است، امّا قادر به مهار خودبيني و خودخواهي انسان، علّتِ حقيقي بروز مشکلات زيست‌محيطي، نيست. اگر سناريوهاي «شهر خبيث» و «پراکندگي شهري»، به ترتيب وضعيت بدترين و بد را براي آينده شهرها ترسيم می‌کنند، سناريوهاي «بدل شهر پايدار» و «شهر پايدار» گذار از وضعيت‌هاي بدترين و بد را در جهت رسيدن به وضعيت خوب فراهم می‌سازد تا رسيدن به وضعيت خوب‌ترين (شهر طيّب). با تأکيد بر حکمراني، قصد و انگيزه از رفتار اخلاقي با طبيعت به اهدافي محدود می‌شود که نمی‌تواند در افراد تحرک لازم را براي انجام فعل اخلاقي ايجاد کند. عمل اخلاقي با طبيعت، عملي که معطوف به خير آدمي شود، به طور همزمان، علاوه بر نظام به هم پيوسته و بسيار يکپارچه از قوانين رسمي و غيررسمي، نظام‌هاي قانون‌گذاري و شبکه بازيگران در تمام سطوح جامعه بشري (از سطح محلي تا جهاني)، همچنين به تغيير در نگرش انسان و آگاهي او از اينکه، «خداوند بر همه چيز محيط است»، وابسته است.