جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هگل فيلسوف غامض‌‌گو و پيچيده‌‌نويسی است كه تفسير ديدگاه‌‌هايش در ميان متخصصان فن، ماجرای درازدامنی دارد. برخي وی را به اعتقاد به همه‌‌خدايی، همه‌‌درخدايی و حتی كفر متهم ساخته‌‌اند و برخی ديگر وي را ستوده‌‌اند؛ اما آنچه پيداست اين است كه هگل خود را متعهد به مسيحيت لوتری دانسته، دامن خود را از اين اتهامات بر می شويد. دزموند فيلسوف معاصری است كه پس از 25 سال مطالعه در آراء هگل، در كتابي با عنوان خداي هگل: بدَلِ ساختگي؟ به تفسير ديدگاه هگل درباره خدا و دين پرداخته است. اين كتاب، كه آكنده از اصطلاحات پيچيده فلسفه هگل و نيز نوواژه‌‌هاي خاص خود دزموند است، در اين مقاله مورد بررسی و نقد اجمالی قرار گرفته است. نكته مهم در اين بررسی تأكيد آن بر اين نكته است كه بايد از داوري شتاب‌‌زده درباره فيلسوف بزرگی چون هگل پرهيز كرد و بدون هيچ‌‌گونه محدودنگري به ساير ديدگاه‌‌هايي كه در تفسير نظرپردازی های هگل درباره دين مطرح شده‌‌اند، توجه كرد.

برای حکمت متعالیه صدرالمتألهین دو معنا می توان در نظر گرفت: یکی، «فلسفه اولی» و دیگری، مکتبی است که با روش ویژه ای، مسائل فلسفی را بررسی می کند. روش شناسی حکمت متعالیه از دیدگاه صدرالمتألهین و نقد و بررسی آن، موضوع این مقاله است. پیروی از این روش، طبعا، دستاوردهای متفاوت با دستاوردهای فلسفه مشّاء و علم کلام و حتی اندکی متفاوت با دستاوردهای شیوه اشراقی و عرفانی خواهد داشت. شیوه حکمت متعالیه دارای دو بُعد سلبی و ایجابی است. ناکفایتی عقل برای دست یابی به حقایق و نارسایی عرفان برای ادراک حقایق و زیان های سطحی نگری و ظاهربینی در بررسی شریعت در بُعد سلبی این مکتب بیان می شود. نقش عقل و وجدان عرفانی و کیفیت امتزاج برهان و وجدان و نقش شریعت در ورای این دو علم به عنوان مصحّح و مؤیّد عقل و عرفان و هماهنگی راه برهان، وجدان و شریعت در وصول به حقایق در بُعد اثباتی این مکتب جا دارد. این مکتب هدف از تعلیم و تعلّم را تنها دست یابی به مجموعه ای از مفاهیم و اصطلاحات و گزاره های ذهنی نمی داند، بلکه هدف را معرفتی می داند که با کمال نفسانی صاحب معرفت همراه است. امتیاز دیگر این مکتب آن است که روش تحقیق آن بر معرفت شناسی متقنی مبتنی است، در عین حال، دارای نارسایی هایی نیز هست و راه نقد در آن مسدود نیست.