جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

استاد مطهری درباره تبلیغ دینی بیان خاصی دارند که متفاوت از سایرین است. هدف از این تحقیق نیز ارائه و برجسته‌سازی نظریه استاد مطهری در خصوص تبلیغ دینی روحانیت شیعه است. در کاوش اصل نظریه استاد مطهری از روش کتابخانه‌ای استفاده‌شده است ولی در تحلیل نظریه ایشان از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده‌شده است. در این تحقیق بیان شد که طبق نظریه استاد مطهری به‌جز پیامبران اولوالعزم که پیامبران تشریعی بودند، سایر پیامبران، صرفاً رسالت تبلیغی داشتند و به‌اصطلاح ایشان پیامبران تبلیغی بودند، امّا از زمان رسول خداn همان‌طور که رسالت تشریعی ختم می‌یابد، رسالت تبلیغی نیز به پایان رسیده است و این وظیفه به عهده علما گذاشته‌شده است. علت این امر: 1. رشد عقلی مردم 2. انضباط در ثبت وقایع تاریخی است. در نظریه ایشان امروزه علما باید پیام دین را نه‌تنها به گوش مردم، بلکه به عمق عقل و جان انسان‌ها برسانند و وسیله این کار نیز شرح صدر و حکمت است که در پیامبران تبلیغی اعطایی خداوندY بود امّا در روحانیت شیعه اکتسابی خواهد بود. استاد مطهری بر پایه همین نظریه با استفاده از آیاتی که خطاب به پیامبران آمده شرایط و وظایف مبلغین را کشف کرده و درجاهای مختلف از کتاب‌های متعدد خود ذکر کرده که به‌اختصار در این مقاله آورده شده است.

عمل‌کرد تبلیغی علامه مصباح، ایشان را به یکی از چهره‌های ممتاز در مرزبانی از مرزهای اندیشه و ارزش‌های اسلامی تبدیل کرده است. رمز و راز موفقیت علامه مصباح در این مرزبانی قبل از هر چیز به روش‌شناسی ایشان در تبیین و تبلیغ دینی بازمی‌گردد. او با اتکاء بر روش‌شناسی بنیادین یا مبناگرایی دینی، در وجه ایجابی به تولید علوم دینی و در وجه سلبی به دفاع و نقد علوم غربی پرداخته است. آن‌چه در تمام این ابعاد، اعم از تولید، دفاع و نقد، قابل پیگیری است، حضور مرزبانی او با روش‌شناسی بنیادین است که از معرفت فلسفی شروع و پس از تبیین مباحث هستی‌شناختی، انسان‌شناختی، ارزش‌شناختی و معرفت­شناسی به علوم انسانی اسلامی در ابعاد علوم سیاسی، جامعه‌شناسی، تربیت و تعلیم، اقتصاد، روانشناسی، حقوق و اخلاق می‌رسد و در نهایت به تولید، دفاع و نقد موضوعات و مسائل هر یک از این علوم می‌رسد. این بررسی با روش تحلیل مضمون و تا بهره‌گیری از اطلاعات کتابخانه‌ای به این سؤال پاسخ داده است که روش‌شناسی علامه مصباح در عمل‌کرد تبلیغ دینی‌ چیست؟ به عبارت دیگر علامه مصباح برای مرزبانی از اندیشه‌ها و ارزش‌های اسلامی از چه روشی بهره‌‌ برده است؟

ارتباطات و یا تبلیغ سنتی به ارتباطاتی انسانی، شفاهی، چهره‌به‌چهره و بی‌واسطه فردی و گروهی اطلاق می‌شود، تبلیغ سنتی پیش از پیدایی وسایل ارتباطی جدید، تنها وسیله اطلاع‌رسانی، مبادله پیام‌ها و برقراری ارتباط بین افراد و گروه‌های مختلف اجتماعی بوده‌اند و جوامع انسانی نیز نیازهای اطلاعاتی را از طریق این شبکه برای عموم مردم که به‌نوعی برای آن‌ها به فرهنگ و عادت تبدیل‌شده بود تأمین می‌نمودند. این توانمندی ارتباطات و یا تبلیغ سنتی را باید در ویژگی­های آن جستجو کرد، در حقیقت باید تفاوت این ارتباط سنتی با ارتباطات نوین را از طریق رصد این ویژگی­ها، ردیابی نمود؛ این تحقیق درواقع سعی دارد با بهره­گیری از آثار ارزشمند بجای مانده از اندیشمندان این حوزه به روش توصیفی تحلیلی و نگاهی اجمالی به واقعیت عینی جوامع بشری؛ نشان دهد که علیرغم تغییرات فراوان در جوامع انسانی و اسلامی، این روش از ارتباطات و تبلیغ سنتی چگونه همچنان نقش فعال و مؤثری ایفا نموده و همچنان موردتوجه و عنایت اندیشمندان حوزه ارتباطات است؛ بنابراین تبلیغ سنتی، علیرغم گستردگی و پیچیده­ترشدن جوامع انسانی، نه‌تنها کارکردهای مؤثر خود را از دست نداده است بلکه همچنان از نفوذ و اعتبار ویژه در جوامع انسانی برخوردار است، بدین‌جهت که به طبیعت انسانی و نیازهای عاطفی و معنوی او نزدیک­تر است؛ این در حالی است که رسانه­های مدرن علیرغم برخورداری از عقلانیت ابزاری، نه‌تنها بسیاری از نیازهای انسان را نادیده گرفته­اند بلکه توان تأمین این نوع نیازهای انسانی را نیز ندارند.

براساس اندیشه‌های آیت‌الله جوادی آملی و با استفاده از روش «تحلیل به مؤلفه‌های معنایی» در این مقاله الگوی ارتباط متعالی معلم با دانش‌آموزان مورد واکاوی قرارگرفته است. ایشان بر اساس جایگاه معلم و دانش‌آموز، بر این باورند که معلم با دو عنصر محوری «عقلانیت» و «صداقت» می‌تواند با دانش‌آموزان ارتباط مطلوب برقرار کند. عقلانیت در این الگو، اقتضا می‌کند که محتوای پیام ارتباطی معلم، علمی، یقینی، توحیدی، حق محور، صادق، مفید و متناسب با نیازهای دانش‌آموزان باشد. همچنین با توجه به مفهوم صداقت شایسته است معلم در نحوه ارائه پیام به دانش‌آموزان علاوه بر استفاده از علوم ادبی مثل فصاحت و بلاغت، اخلاق و ادب وحیانی را مراعات نماید یعنی در ارتباط با دانش‌آموزان ادب در گفتار، برخورد نرم، صبر بر ناملایمات و برخورد عادلانه داشته باشد و به تفاوت‌های فردی آن‌ها توجه کند و آن‌ها را به‌منزله فرزند خود تلقی کرد.

فرهنگ اسلامی، با تمام فرازوفرودهایی که در طول تاریخ براثر حوادث گوناگون تجربه کرده است، ازجمله‌ی فرهنگ‌های شاخص و اثرگذار در پیشرفت جوامع اسلامی و دیگر جوامع بوده و امروزه کم‌تر جامعه و فرهنگی را می‌توان یافت که به‌نوعی متأثر از این فرهنگ اصیل نباشد؛ اما بااین‌وجود، گاهی برخی از افراد یا گروه‌ها، فرهنگ اسلامی را مخالف رشد و پیشرفت و عامل عقب‌ماندگی جوامع اسلامی قلمداد و حذف آن را از کشورهای اسلامی، به‌عنوان راه‌کار پیشرفت این کشورها معرفی می‌کنند. این تحقیق با شناسایی و ارزیابی مؤلفه‌های پیشرفت اجتماعی و عرضه آن‌ها به آموزه‌های دینی و تفکر اسلامی، برای یافتن پاسخ به این پرسش: «مولفه­های پیشرفت اجتماعی در تبلیغ دینی و تفکر اسلامی چیست؟» تلاش کرده و از این طریق به این انگاره‌ی خلاف واقع که فرهنگ اسلامی را مانع پیشرفت می‌دانند، مهر بطلان زده و اثبات کرده است که دین اسلام و فرهنگ اسلامی، نه‌تنها با پیشرفت مخالفتی ندارد؛ بلکه برای دست‌یابی به آن، تأکیدهای فراوانی نیز کرده است. همین امر را می‌توان از نوآوری‌های این تحقیق برشمرد که مؤلفه‌های پیشرفت را مشخص و سپس آن‌ها را به آموزه‌های دینی عرضه کرده است تا دیدگاه اسلام را در این زمینه، به‌صورت منظم و منسجم به دست آورد.

فرستادگان الهی­، مأمور به تبلیغ بوده­اند و همواره راهنمایی بشریت را به عهده داشتند. از این‌رو، شایسته است که رفتار و گفتارهای­شان را به­عنوان الگو مطلوب قرار داده شود و از شیوه­های تبلیغی، پیام‌رسانان الهی؛ برای تعمیق و تبیین معارف دینی در جامعه به کار گرفته شود. در نوشته حاضر، از روش تفسیری و تحلیلی، استفاده‌شده است و هدف از این تحقیق دستیابی به الگوی تبلیغی ـ ارتباطی حضرت ابراهیم(ع) است که او، یکی از فرستادگان الهی بوده است و در راستای تبیین دین الهی تلاش­های فراوانی کرده است. ازاین‌جهت، شیوه­های تبلیغی ـ ارتباطی ایشان، الگوی مناسبی برای طلاب، مبلغان، است. استفاده از شیوه­های تبلیغی و الگو قراردادن حضرت ابراهیم (ع) برای مبلغان، می­تواند در چگونگی ارسال پیام و ارتباط با مخاطبان و بالا بردن سطح اطلاعات علمی و به‌روزرسانی پیام‌های تبلیغی، کمک کند. با این کار می­تواند از اعتقادات و مقدسات دینی به شکل علمی و منطقی، دفاع کند. با توجه به شخصیت الگوی حضرت ابراهیم (ع) و جغرافیای زمانی و مکانی، دوران آغاز تبلیغی ایشان و ویژگی­های آن دوره، موردپژوهش قرارگرفته است و می­توان آن حضرت را الگوی مناسبی؛ هدایت­گری، توسعه­فرهنگی، صلابت تبلیغی، امامت و پیشوایی، مبارزه با بدعت­ها و خرافات­زدایی از فرهنگ عمومی، برشمرد. تبیین این‌گونه مباحث، راجع به الگوی تبلیغی، ارتباطی، می­تواند راه رسیدن به اهداف تبلیغی و ارتباط دقیق­تر با مخاطبان را برای مبلغان، آسان­تر کند.

پائولو کوئلیو رمان­نویس نامدار برزیلی است که افکار او به‌عنوان یکی از عرفان‌های نوظهور در ایران مطرح و آثار او از پرخواننده‌ترین کتاب‌های دهه‌های اخیر در سطح جهان است. کتاب‌های‌ او به‌ 56 زبان‌ ترجمه‌شده و خوانندگان‌ بی‌شمار او از 150 کشور، بافرهنگ‌ها‌ و اعتقادات‌ مختلف هستند. آثار او در ایران نیز در بین دانشجویان بیشترین خواننده را دارد تا جایی که کتاب کیمیاگر او یک‌بار پرفروش‌ترین کتاب سال در ایران شد؛ اما از منظر جامعه‌شناختی این سؤال به ذهن می­رسد که با توجه به‌نظام اسلامی ایران، چرا از آثار نویسندگانی مانند کوئلیو که دارای خاستگاه غیراسلامی است، در ایران استقبال می‌شود و چه عواملی باعث گسترش آثار کوئلیو در ایران شده است؟ در این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، ابتدا با تکیه بر آمارهای موجود و با تحلیل ثانویه، میزان استقبال از آثار کوئلیو بررسی و سپس عوامل اثر‌گذار در گسترش آثار وی بررسی خواهد شد که از مهم‌ترین این عوامل، نقش نخبگان در ایجاد تغییرات اجتماعی است که با دو روش «تصمیم‌گیری» و «الگوسازی» صورت می‌گیرد. فعالیت گسترده ناشران و مترجمان او در ایران، سفر ده روزة او به ایران، حمایت­های دولتی در دوران اصلاحات، استفاده تبلیغی از فضای مجازی نیز برخی از عوامل گسترش آثار کوئلیو در ایران است.

مدرنیته سبب شد انسان به اسباب و وسایل پیچیده­تری برای آسایش در زندگی خویش دست یابد. این پیچیدگی ابزار، در جنگ­های مدرن نیز سرایت کرد. جنگ رسانه­ای، از اقسام جنگ مدرن است که حاصل اتاق فکر و مطالعات فراوانی است تا بتواند علاوه برجذب نیرو، جبهة مقابل را تحت تأثیر خویش قرار دهد. داعش از هنگام ظهورش در عراق و سوریه توانست با راه انداختن جنگ رسانه­ای با سرعت بیشتری به فتح قلمرو، جذب مخاطب و نیرو بپردازد. گرچه امروزه داعش بسیار ضعیف شده است، اما غرب همیشه با سرمایه­گذاری روی نیروهای افراطی سعی دارد چهره خشن از اسلام را دائماً به نمایش بگذارد تا در جامعه پوچ­گرای غربی کسی به اسلام متمایل نشود؛ بنابراین هرلحظه امکان دارد داعش، یا گروهی جدید، شبیه داعش، از سوی غرب و سَلَفی­ها در مناطقی که زمینة پیدایش آن را دارد شکل‌گرفته و به حیات خویش ادامه دهد. نوشتار حاضر بر آن است تا راه­های مقابله با جنگ رسانه­ای داعش را بر اساس آموزه­های قرآنی موردبررسی قرار دهد. در این تحقیق، از روش «تفسیر استنطاقی» شهید صدر ره، بهره گرفتیم که نوعی روش تفسیر موضوعی قرآن کریم است و نیز سعی شده است از روش توصیفی- تحلیلی با بهره­مندی از منابع کتابخانه­ای استفاده شود. شناخت ابزار رسانه­ای داعش برای مواجهه متناسب با آن، مقابله با راهبردهای داعش که شامل: ایجاد وحشت؛ ایجاد تفرقه؛ تطهیر خود و تکذیب اندیشه و عقاید دیگران؛ نفوذ؛ مدیریت احساسات و هیجانات جوانان؛ امتزاج حق و باطل؛ ادّعای عدالت، ادّعای رفاه است، از نتایج تحقیق حاضر است.

کارآفرینی؛ یک شکل ویژه­ای از نوآوری و پیاده‌سازی موفقیت‌آمیز ایده‌های خلاق است که برای ایجاد یک کسب وکارجدید و یا یک ابتکار جدید، در درون یک شغل به­وجود می‌آید. هدف این پژوهش شناسایی نوآوری‌های عرصۀ فعالیت‌های فرهنگی گروه‌های جهادی از دیدگاه مقام معظم رهبری است که با روش تحلیل مضامین انجام‌شده است. پرسش اصلی این است که کارآفرینی فرهنگی گروه‌های جهادی باتوجه به منظومه فکری مقام معظم رهبری چیست؟ یافته‌ها، گویایی سه دسته مضمون پایه، سازمان‌دهنده و فراگیر در منظومه فکری رهبری است که برای گروه‌های جهادی، سبب کارآفرینی جدیدی در جذب سرمایه و ایجاد رقابت در کارهای فرهنگی، شده است. مضامین فراگیر جذب سرمایه با چهار مضمون پیش سازمان دهنده: مسئولیت‌پذیری، خدمت­گذاری، مدیریت أثرگذار در جذب سرمایه و مشارکت در کار جهادی تشکیل گردید و مضمون فراگیر نوآوری با سه مضمون پیش سازمان دهنده: حرکت در مسیر دست­یافتنی­ها، خلاقیت در کارهای موردنیاز و پیشرفت فعالیت‌های فرهنگی تنظیم گردید و مضمون فراگیر رقابتی، با سه مضمون پیش سازمان دهنده: فرصت محیطی، کیفیت و تمرکز بر زیرساخت­های­کسب وکار شکل گرفت. این مضامین می‌تواند، راه­کارهای مناسبی در بین گروه‌هایی باشد که برای طبقات اجتماعی، موجب اشتغال و رونق اقتصادی در محیط زندگی گردد.