جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دیدگاه‌های مختلف در توجیه معرفتی ناگزیر از پاسخ به این پرسش اند که شناسا تحت چه شرایطی یک شاهد را داراست. سه دیدگاه مهم درباره‌ چیستی داشتن شاهد میان معرفت‌شناسان وجود دارد: دیدگاه افراطی در داشتن شاهد، دیدگاه تفریطی در داشتن شاهد و دیدگاه میانه‌رو در داشتن شاهد. در این مقاله، در ضمنِ تبیین و ارزیابی ادله‌ی دیدگاه‌های سه‌گانه در داشتن شاهد، به این نظر می‌رسیم که از طرفی، دیدگاه‌های افراطی و تفریطی در داشتنِ شاهد قابل دفاع نیستند و از طرف دیگر، تقریری از دیدگاه میانه‌رو در داشتن شاهد قابل دفاع است. خواهیم دید که این دیدگاه از مشکلاتِ دیدگاه‌های رقیبش نیز مبرا است؛ از این رو، می‌توانیم بنابر این دیدگاه در داشتن شاهد، معتقد شویم که p شاهدِ در دسترسِ شناسا مربوط به q در t است اگر و تنها اگر در t یا شناسا بالفعل از p آگاه باشد یا شناسا مستعدِ به یادآوری p هنگامی که تأمل درباره پرسش از صدقِ q می‌کند، باشد.

یکی از استدلال‌ها به نفع دوگانه‌انگاری و علیه مادی‌انگاری استدلال تصورپذیری است. طبق استدلال تصورپذیری کریپکی، اگر جهان زامبی‌ تصوپذیر باشد، وجود زامبی‌ها به‌لحاظ متافیزیکی ممکن است. از‌این‌رو، آگاهی غیرفیزیکی است. به اصل تصورپذیری کریپکی اعتراض شده است که با پدیده ضرورت پسینی کریپکیایی سازگار نیست. از این‌رو، استدلال تصورپذیری صرفا حاکی از آن است که جهان زامبی منطقا ممکن است، اما امکان منطقی مستلزم امکان متافیزیکی نیست. چالمرز برای پاسخ‌گویی به این اعتراض از ایدۀ معناشناسی دوبعدی‌گرا بهره می‌گیرد. ضرورت پسینی کریپکیایی آن چیزی را که بروفق مفهوم اولیه تصورپذیر است، به‌لحاظ متافیزیکی غیرممکن نمی‌سازد. چالمرز می‌کوشد صورت‌بندی جدیدی از استدلال کریپکی علیه ماتریالیسم براساس ایدۀ دوبعدی‌گرایی به‌دست دهد. در نهایت، استدلال تصورپذیری کریپکی را با استدلال تصورپذیری چالمرز مقایسه می‌کنم.

قرآن کریم با ابزار استعاره مفهومی مفاهیم نامحسوس امور غیبی مانند مفهوم فرامادی حیات آخرت را با زبانی ملموس در قالب مفاهیم تجربی به بشریت عرضه کرده‌است. مطالعه استعاره‌های مفهومی قرآن در چارچوب زبان‌شناسی شناختی علاوه بر اینکه روشی برای فهم مفاهیم غیبی قرآنی مانند «آخرت» در سیمای مفاهیم تجربه شده مانند «مسابقه» است روشی نیز برای رسیدن به لایه‌های معنایی عمیق‌تر آیات مورد بحث درباره مفهوم ماورایی آخرت محسوب می شود و تداعی مفهوم ناملموس آخرت در ذهن در تصویر شفاف مسابقه دریچه‌ای دیگر از معارف درهم تنیده قرآنی را بر روی مخاطبان سعادت‌جو که به دنبال شناخت محسوس‌تر سرای ابدی هستند می‌گشاید. پژوهش حاضر علاوه بر این که با رویکرد توصیفی_تحلیلی‌ و بر اساس نظریه استعاره‌مفهومی لیکاف و جانسن به مفهوم‌سازی «آخرت» به‌عنوان حوزه مقصد در ساختار مفهوم شناخته‌‌شده «مسابقه» به‌عنوان حوزه مبدأ می‌پردازد؛ به صورت کمی و در قالب نمودار نگاشت این استعاره مفهومی را نیز ترسیم می‌نماید. از مهم‌ترین یافته‌های پژوهش استنباط نام‌نگاشت «آخرت مسابقه است» با تحلیل کانون‌های استعاری آیات مؤید این استعاره در قرآن کریم و شناسایی تناظرهای نظام‌مند میان حوزه ناشناخته «آخرت» و حوزه عینی و شناخته شده «مسابقه» می‌باشد؛ این نام‌نگاشت از الگوهای استعاری بسیار خلاقانه برای تصویرسازی حیات وصف‌ناپذیر آخرت می‌باشد.

کارکردها و چگونگی کاربست عقل از مسائل مهم روش‌شناختی در حوزه علم کلام و معارف اعتقادی است. در تاریخ علم کلام شیعه، عقلگرایی، بویژه عقل فلسفی را می‌توان رویکرد غالب به حساب آورد. در عین حال در حدود و ثغور و چگونگی کاربست عقل و میزان اعتبار بخشی به آن اختلافاتی رخ نموده است. مقاله حاضر درپی آن است که این مساله را با روش اسنادی – تحلیلی، از منظر کلام عقلی - فلسفی و کلام تفکیکی که آن نیز مدعی نوعی عقلگرایی به نام خرد نوری و فطری است بررسی کند. نقش چنین تحقیقاتی در سنجش میزان قوت و ضعف هر یک از دو مدل روشگانی یاد شده و کمک به توسعه و تعمیق منطق علم کلام ضرورت بخش آن است. نتیجه این تحقیق دریافت وجوه کارآمدی افزونتر عقلگرایی اصطلاحی اعم از منطقی و فلسفی در علم کلام و بیان ناراستی‌ها و نارساییهای مدل تفکیکی در این عرصه است.

برهان دکارت بر اثبات اصالت نفس (به تقریر سوئینبرن) چنین است: 1) من جوهری هستم که می‌اندیشد. 2) این قابل تصوّر است که «من می‌اندیشم و بدنی ندارم». 3) این قابل تصوّر نیست که «من می‌اندیشم ولی وجود ندارم». نتیجه: من نَفْس‌ام، یعنی جوهری که ذاتِ آن اندیشیدن است. از آنجا که این استدلال تنها اثبات می‌کند که نفس شرط کافی برای وجود داشتن من است و نه شرط لازم، سوئینبرن تقریری نوین به این شرح از این استدلال ارائه می‌دهد که به باور او شرط لازم بودن وجود نفس را نیز ثابت می‌کند: 1) من جوهری هستم که می‌اندیشد. 2) این قابل تصوّر است که «درحالی که من می‌اندیشم، بدنم ناگهان نابود می‌شود». 3) این قابل تصوّر نیست که «من می‌اندیشم ولی وجود ندارم». 4) غیرقابل تصوّر است که جوهری بتواند همه اجزای خود را با هم از دست بدهد و در عین‌ِ حال همچنان وجود داشته باشد. نتیجه: من جوهری هستم که برای وجود داشتنِ آن، داشتنِ‌ نَفْس هم لازم است و هم کافی. این استدلال با اشکال‌ها و ابهام‌هایی مواجه است، لذا با الهام از آنچه ابن سینا درباۀ «انسان معلق در فضا» گفته، به گونه‌ای بازسازی شده است که از اشکال‌های یادشده مصون باشد.

فلسفه رشر دفاع از عقلانیت اهداف در برابر عقلانیت ابزاری است. رشر عدم توجه به جامعیت مفهوم عقلانیت را موجب درک ناقصی از عقلانیت می‌داند. عقلانیت عملی علاوه بر جنبه ابزاری، جنبه ارزش‌شناختی دارد که مناسب بودن اهداف را تعیین می‌کند و این دو مولفه به صورتی منسجم و هماهنگ درهم آمیخته‌اند. رشر شکاف بین واقعیت و ارزش را مهم می‌داند و برآن است که با گام کوتاه بدیهیات می‌توان از آن گذر کرد. با غیر منطقی دانستن نسبی‌گرایی و اثبات عقلانیت اهداف و اصول بنیادی عقلانیت به جهانی بودن عقلانیت اصرار می‌ورزد. وی با معرفی سلسله مراتب هنجاری برای انتخاب یک راه حل عقلانی در یک موقعیت معین، وابسته بودن تصمیم‌های عقلانی به محیط پیرامونی، نیز نسبیت عقلانیت در لایه‌های پایینی را می‌‌پذیرید. در پژوهش حاضر بعضی از ارکان نظریه رشر: بهینه‌سازی، مفهوم آدمیت، تعهد وجودی به درک نفس و رابطه واقعیت و ارزش مورد نقد قرار گرفته است.

سوره یوسف از جمله سوره‏های جذاب و آموزندۀ قرآنی است که می‏توان آن را از زوایای مختلف علمی، ادبی، اجتماعی و زبان‌شناختی بررسی نمود؛ از این رو هدف پژوهشگر در این جستار معرفی ساختار «تعبیر صحنه» و ابعاد مختلف آن که شامل زاویه دید، شرح صحنه، ضبط صحنه و کانون توجه و تجزیه و تحلیل داستان حکمت‌آمیز این این سوره مبارک بر اساس تئوری زبان‎شناسی شناختی رونالد لنگاکر (2008) می‎باشد. در این تحقیق به تجزیه و تحلیل این داستان جذاب قرآنی از بُعد «شرح صحنه» در این نظریه خواهیم پرداخت. از جمله حوزه‏هایی که علم زبان‎شناسی شناختی می‏تواند ما را به درکی عمیق و کاوش‏های دقیق‌تر سوق دهد، حوزه‌هایی مانند فرهنگ، آداب و رسوم، دین و پژوهش و تفحص در کتاب‏های آسمانی می‎باشند. روش پژوهش حاضر توصیفی_ تحلیلی بوده و منابع آن مطالعات کتابخانه‎ای می‎باشند.

دیدگاه طبیعت ­گرایانه در توضیح کامل عالم دچار مشکلاتی است. از جمله این مشکلات یافتن توضیح برای وجود آگاهی است که آن را در ارائه یک تصویر جامع از عالم ناکام گذاشته است. توماس نیگل معتقد است داشتن یک تصویر کامل از جهان، علاوه­ بر دیدگاه بیرونی که زنجیره علت­های مادی را در تاریخ نشان می­دهد، نیاز به دیدگاهی درونی است که توضیح مسائلی مانند شکل­گیری آگاهی و حیات در ارگانیسم­ها را نشان دهد. به­ این ترتیب نیگل معتقد است به منظور دست­یابی به توضیح کامل می‎توان به وجود نوعی غایت انگاری ارسطویی در قوانین حاکم بر ماده قایل بود. در این مقاله ضمن توضیح غایت ­انگاری ارسطو و نظرات نیگل نشان داده می­شود که دیدگاه ارسطو نیگل را به هدفش نمی­ رساند. در پایان نتیجه ­گیری می­شود که با برگرفتن غایت­انگاری ابن ‏سیناست که می­توان به هدف نیگل نزدیک­تر شد و از مشکلات توضیحی پدیده آگاهی کاست.

تبیین نحوه ادراک از مهم‏ترین مباحث معرفت‎شناسی در مکاتب فلسفی است. مُثل افلاطون، تجرید ارسطو، مواجهه ابن‏سینا، انشا و مشاهده ملاصدرا، عنوان کلی سبزواری و... نمونه‏هایی از تلاش برای تبیین نحوه ادراک در نفس انسانی بوده‏اند. در دوره اخیر علامه طباطبایی دیدگاهی متفاوت در ادراک حسی ارائه کرد. به نظر علامه حصول ادراک حسی، مسبوق به شهود حقایق مثالی به علم حضوری است. واقعیت مساوق وجود است و ماهیت اعتباری اضطراری است که از جهت ارتباط نفس با مقدمات طبیعی حاصل شده است. عرفا نیز با تأکید بر وجود واحد مطلق، تعینات و ماهیات را حاصل نسبت و اعتبار معرفی کرده‏اند. در این مقاله به روش تحلیلی، دیدگاه علامه را تقریر کرده و نزدیکی ایشان به مبانی عرفانی در هستی‏شناسی و معرفت‏شناسی را نشان داده‏ایم. علامه در این نگاه علم حصولی را نه مرتبط با ماهیت خارجی یا حدود وجود مادی که در مواجهه حضوری با وجود، تبیین نموده و از این رهگذر به نگاه عرفان نظری نزدیک شده است.