چکیده :
همواره یکی از دغدغه های اندیشمندان علوم انسانی، مباحث معرفت‌شناسی بوده است؛ هر چند درباره مبانی و رویکرد آن اختلاف دارند.
پس از رنسانس، در غرب دو دیدگاهِ اقتصاد سرمایه‌داری و جامعه‌نگری روی مباحث معرفت‌شناسی تأثیر گذاشت.
اما معرفت‌شناسی براساس مبانی اسلامی و از دیدگاه متفکران مسلمان، مبدأ هستی‌شناسانه و وجودشناسانه دارد.
اندیشمندان مسلمان، به‌ویژه فارابی، باتوجه به جامعیت‌نگری که درباره معرفت‌شناسی دارند، خاستگاه معرفت را سرچشمه گرفته شده از امور و متأثر از عوامل گوناگونی می دانند؛ از‌این‌رو، نقش عقل و عوامل غیبی در معرفت‌شناسی فارابی، جایگاه ویژه‌ای می‌یابد.
معرفت‌شناسی فارابی براساس اصل وجودشناسانه است و از ابزار حس شهودی، عقل و وحی بهره می‌برد.
اهمیت منابع معرفت‌شناسی فارابی در برجستگی نقش عقل، جهان غیب و اجتماع در آن است.
عوامل تأثیرگذار بر معرفت از دیدگاه فارابی، دربرگیرنده عالم غیب، نوع غایت‌نگری، علل اجتماعی فرهنگی، تعلیم و تربیت، پایگاه اقتصادی، فضای سیاسی−اجتماعی، صفات نفسانی، جهان‌بینی، کنش های میان فردی و اراده افراد است.
one of the perennial concerns of scholars in the humanities and social sciences has always been epistemology.
they disagree about its approach and principles, though.
in west, after the renaissance, capitalist economy and society oriented views have affected the discussions concerning epistemology.
but, epistemology, according to islamic principles and the views of muslim scholars has found ontological and existential foundations.
muslim scholars, especially al-farabi, regarding their comprehensive approach toward epistemology, considered the origins of knowledge derived from and influenced by a variety of factors.
hence, the role of wisdom and the knowledge of the unseen elements found a special status in al-farabi's epistemology.
al-farabi's epistemology has been based on the principle of ontology and has used intuition, reason and revelation.
the importance of al-farabi's epistemology was in highlighting the role of reason, the unseen world and society.
factors influencing knowledge, in al-farabi's view, have included the unseen world, purposive approach, sociocultural factors, education, economic status, sociopolitical climate, psychological features, worldview, interpersonal interactions and individuals will.